Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư gan

1. Tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư gan

Ung thư gan và các phương pháp điều trị liên quan làm thay đổi cách thức hoạt động của cơ thể người bệnh. Quản lý những thay đổi này rất quan trọng đối với sức khỏe dinh dưỡng, khả năng phục hồi và giúp bệnh nhân cảm thấy tốt hơn.

Ung thư gan có thể ảnh hưởng:

Nhu cầu dinh dưỡng và những gì bệnh nhân cần ăn.
Sự thèm ăn và khả năng tiêu hóa thức ăn của người bệnh.
Khả năng duy trì cân nặng và khối lượng cơ bắp.
Mức năng lượng và sức khỏe chung của người bệnh.

Chế độ dinh dưỡng đúng sẽ giúp làm giảm gánh nặng cho gan và tạo điều kiện để tái tạo tổ chức gan.

Bản thân ung thư gan và việc điều trị ung thư đặt ra nhiều yêu cầu hơn cho cơ thể bệnh nhân. Điều rất quan trọng là bệnh nhân cần duy trì chế độ dinh dưỡng tốt trước, trong và sau khi điều trị ung thư. Chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất giúp người bệnh ung thư gan:

1.1. Cải thiện sức khỏe tổng thể

Cung cấp năng lượng cho cơ thể để chống lại tác dụng phụ của điều trị và phục hồi sau phẫu thuật.
Giúp duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý, tránh tình trạng suy giảm cân nặng do ung thư.
Tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể và khả năng chống nhiễm trùng.
Giảm mệt mỏi và cải thiện chất lượng giấc ngủ.

1.2. Hỗ trợ hiệu quả điều trị ung thư gan

Giúp cơ thể hấp thu thuốc tốt hơn và giảm tác dụng phụ của hóa trị liệu.
Hỗ trợ chức năng gan, giúp gan thải độc tốt hơn.
Giảm nguy cơ biến chứng trong quá trình điều trị.
Chữa lành vết thương và tái tạo lại các mô bị tổn thương sau phẫu thuật, xạ trị, hóa trị hoặc điều trị khác.

1.3. Nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh

Giúp người bệnh cảm thấy khỏe mạnh và tràn đầy năng lượng hơn.
Cải thiện tâm trạng và giảm bớt lo âu, trầm cảm.
Tăng khả năng tham gia các hoạt động hàng ngày.

ThS.BS. Lê Thị Hải - nguyên Giám đốc Trung tâm Khám, Tư vấn Dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết: Một trong những cách tốt nhất để làm chậm sự tiến triển của ung thư gan, giúp bảo vệ gan trước những tổn thương của thuốc điều trị, xạ trị giúp người bệnh cải thiện thể lực, nhanh chóng hồi phục là duy trì một chế độ dinh dưỡng lành mạnh, hợp lý. Chế độ dinh dưỡng đúng sẽ giúp làm giảm gánh nặng cho gan và còn tạo điều kiện để tái tạo tổ chức gan, ngăn ngừa sự hủy hoại thêm tế bào gan.

2. Các dưỡng chất cần thiết cho người bệnh ung thư gan

Bệnh nhân ung thư gan cần có nhu cầu dinh dưỡng cụ thể để hỗ trợ sức khỏe tổng thể và tinh thần của họ trong quá trình điều trị. Dưới đây là một số chất dinh dưỡng cần ưu tiên trong chế độ ăn uống giúp tăng cường chức năng gan:

2.1. Protein

Protein rất quan trọng để xây dựng và sửa chữa các mô, điều này đặc biệt quan trọng trong quá trình điều trị ung thư khi cơ thể bị căng thẳng. Protein đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp cho cơ thể bạn các khối xây dựng cần thiết để xây dựng lại và tự chữa lành. Khi cơ thể đang hồi phục sau phẫu thuật, bệnh nhân cần protein để giúp cơ thể tự phục hồi.

Nguồn thực phẩm giàu protein: Các nguồn protein nạc như thịt gà không da, cá, đậu, đậu lăng, đậu phụ và các sản phẩm từ sữa ít béo đều là những lựa chọn tuyệt vời.

2.2. Carbohydrate

Carbohydrate cung cấp năng lượng cho các chức năng khác nhau của cơ thể.

Nguồn thực phẩm cung cấp carbohydrate: Chọn carbohydrate phức hợp từ ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, quinoa, yến mạch và bánh mì nguyên hạt. Chúng cung cấp năng lượng bền vững cũng như các vitamin và khoáng chất thiết yếu.

2.3. Chất béo lành mạnh

Chất béo lành mạnh cần thiết cho sức khỏe tế bào, sản xuất hormone và cảm giác no. Khi bệnh nhân ung thư gan bị vàng da, dòng mật vào hệ tiêu hóa sẽ bị chặn. Mật giúp cơ thể tiêu hóa chất béo, vì vậy tốt nhất bệnh nhân không nên ăn quá nhiều thực phẩm nhiều chất béo. Tuy nhiên, vẫn cần một ít chất béo lành mạnh vì nó là nguồn cung cấp một số vitamin thiết yếu.

Nguồn chất béo lành mạnh: Bao gồm chất béo lành mạnh từ các nguồn như dầu ô liu, bơ, các loại hạt và quả hạch.

Bệnh nhân ung thư gan cần duy trì chế độ dinh dưỡng tốt trước, trong và sau khi điều trị ung thư.

2.4. Vitamin và các khoáng chất

Nhiều loại vitamin, khoáng chất rất cần thiết cho sức khỏe tổng thể và chức năng miễn dịch. Hãy nhắm đến việc ăn nhiều loại trái cây, rau quả (ít nhất 5 khẩu phần mỗi ngày) để có được nhiều loại vitamin và khoáng chất.

Vitamin A: Hỗ trợ chức năng miễn dịch và tăng trưởng tế bào. Được tìm thấy trong trái cây và rau quả màu cam, màu vàng, một số sản phẩm từ sữa.

Vitamin C: Một nhân tố quan trọng khác trong chức năng miễn dịch và giúp hấp thụ sắt. Vitamin C được tìm thấy trong trái cây họ cam quýt, quả mọng, rau lá xanh.

Vitamin D: Quan trọng đối với sức khỏe của xương và chức năng miễn dịch. Có thể thu được từ việc tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và một số thực phẩm như cá béo, các sản phẩm từ sữa tăng cường.

Vitamin B: Đóng vai trò trong chuyển hóa năng lượng và sức khỏe tế bào. Được tìm thấy trong ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và một số sản phẩm động vật.

Sắt: Mang oxy đi khắp cơ thể. Được tìm thấy trong các nguồn protein nạc và các loại rau lá xanh.

Nhìn chung, người bệnh ung thư gan nên cố gắng lựa chọn thực phẩm cung cấp đủ calo để duy trì cân nặng, protein giúp xây dựng lại các mô mà việc điều trị ung thư có thể gây hại, các chất dinh dưỡng như vitamin, khoáng chất và chất lỏng cần thiết cho hoạt động của cơ thể. Ngoài ra, tập thể dục có thể giúp giải quyết các vấn đề về thèm ăn và tiêu hóa liên quan đến việc điều trị.

Người bệnh nên hỏi ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi bổ sung vitamin, khoáng chất hoặc thực hiện các thay đổi khác trong chế độ ăn uống. Bác sĩ có thể khuyến cáo bổ sung các chất bổ sung để giải quyết sự thiếu hụt nhưng chế độ ăn uống cân bằng phải là nguồn dinh dưỡng chính.

3. Những lưu ý về chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư gan

3.1. Khuyến nghị chung về chế độ ăn của người bệnh ung thư gan

ThS.BS. Lê Thị Hải lưu ý: Người bệnh có thể chia nhỏ các bữa ăn mỗi ngày, thay vì 3 bữa lớn. Mỗi bữa ăn cách nhau từ 2-3 giờ với thực phẩm dễ tiêu hóa và lành mạnh. Ăn các bữa ăn nhỏ thường xuyên hơn trong ngày giúp gan và đường tiêu hóa hoạt động nhịp nhàng, không phải làm việc quá sức.

Ngoài ra, người bệnh nên thực hiện các khuyến nghị sau:

Ăn đa dạng các loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng: Bao gồm trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và nguồn protein nạc. Những thứ này sẽ cung cấp cho cơ thể bạn các vitamin, khoáng chất và chất xơ cần thiết để hỗ trợ sức khỏe tổng thể.
Ưu tiên đủ lượng calo và protein: Điều trị ung thư có thể làm tăng nhu cầu calo và protein của bạn. Hãy nhắm đến việc cung cấp đủ chất đạm trong mỗi bữa ăn chính và bữa ăn nhẹ để giúp cơ thể bạn sửa chữa các mô.
Đa số bệnh nhân thường cảm thấy rất mệt mỏi khi mắc bệnh ung thư, hoặc trong quá trình điều trị ung thư gan. Người bệnh cảm thấy không muốn ăn hoặc có thể khó ăn uống do đó khó duy trì cân nặng. Nên ăn nhiều bữa nhỏ mỗi ngày thay vì ăn ít bữa lớn. Ăn nhiều bữa nhỏ thường xuyên hơn có thể giúp kiểm soát tình trạng buồn nôn và chán ăn, những tác dụng phụ thường gặp khi điều trị ung thư.
Giữ đủ nước: Uống nhiều nước suốt cả ngày để giữ nước và hỗ trợ các chức năng của cơ thể. Nước giúp thanh lọc hệ thống tiêu hóa, giúp cơ thể hồi phục nhanh hơn
An toàn thực phẩm là điều cần thiết: Thực hành xử lý thực phẩm an toàn để tránh các bệnh do thực phẩm gây ra, có thể nghiêm trọng hơn đối với những người có hệ miễn dịch yếu.

3.2. Các loại thực phẩm người bệnh ung thư gan nên ăn

Trái cây và rau quả: Mục tiêu ăn ít nhất 5 phần mỗi ngày. Chọn nhiều màu sắc khác nhau để có được nhiều chất dinh dưỡng.

Ngũ cốc nguyên hạt: Gạo lứt, quinoa, yến mạch và bánh mì nguyên hạt đều là những lựa chọn tốt. Ngũ cốc nguyên hạt cung cấp chất xơ, carbohydrate phức hợp để duy trì năng lượng cũng như các vitamin và khoáng chất thiết yếu.

Theo BS. Lê Thị Hải, các loại ngũ cốc là những carbohydrate quan trọng cung cấp cho cơ thể, giúp sản sinh glucose - nguồn năng lượng cho các tế bào. Một số ngũ cốc nên ăn: Gạo lứt, yến mạch, ngô, vừng... các loại hạt giàu chất béo như: Hạt điều, macca, hạnh nhân… là nguồn cung cấp các acid béo chưa no quan trọng.

Nguồn protein nạc: Thịt gà không da, cá, đậu, đậu lăng, đậu phụ và các sản phẩm từ sữa ít béo đều là những nguồn protein tuyệt vời.

3.3. Thực phẩm người bệnh ung thư gan cần hạn chế

Thịt đỏ và thịt chế biến sẵn: Hạn chế tiêu thụ thịt đỏ (thịt bò, thịt lợn, thịt cừu) và thịt chế biến sẵn (xúc xích, thịt nguội) vì chúng có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư.

Đồ uống có đường và đồ ngọt chế biến sẵn: Những thứ này cung cấp tối thiểu chất dinh dưỡng và có thể góp phần làm tăng cân. Hạn chế "calo rỗng" từ đồ ngọt, bánh quy và bánh ngọt. Thay thế bằng đồ ăn nhẹ ngọt lành mạnh hơn như sữa chua, chuối, bánh mì nướng nguyên hạt, ngũ cốc với sữa nguyên chất.

Nên tránh tất cả các loại thực phẩm chế biến sẵn.

Thực phẩm giàu chất béo: Tránh thực phẩm chiên, thịt mỡ và thực phẩm chế biến sẵn có nhiều chất béo không lành mạnh. Người bệnh nên cố gắng tránh xa các thực phẩm chứa chất béo càng nhiều càng tốt. Việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm giàu chất béo có thể khiến cho gan mệt mỏi trong quá trình tiêu hóa thức ăn.

Rượu: Hạn chế uống rượu hoặc tránh hoàn toàn vì nó có thể gây hại cho gan.

Muối: Theo Tổ chức Gan Hoa Kỳ khi gan gặp vấn đề, chức năng lọc máu kém thường gây ra sự tích tụ thêm chất lỏng xung quanh các cơ quan gọi là cổ trướng (báng bụng). Ăn quá nhiều muối có thể góp phần vào vấn đề này. Do đó, người bệnh ung thư gan nên hạn chế lượng muối ăn hàng ngày.

Hiện tại không có một chế độ ăn kiêng cụ thể nào được khuyến nghị cho bệnh nhân ung thư gan. Bệnh nhân cần tập trung vào thực đơn phong phú, cân bằng, đầy đủ dinh dưỡng rất hữu ích để duy trì cân nặng và sức khỏe trong khi điều trị ung thư gan. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ về bất cứ sự thay đổi dinh dưỡng nào.

Thiên Châu