Chế tài rõ ràng, thực thi phải mạnh mẽ

Đây là những nội dung mới được quy định tại Nghị định (NĐ) 282/2025/NĐ-CP, quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng chống tệ nạn xã hội; phòng chống bạo lực gia đình.

Kỳ vọng nhưng băn khoăn

Nghị định được kỳ vọng góp phần xây dựng môi trường gia đình an toàn, văn minh nhưng vẫn đặt ra nhiều câu hỏi về tính khả thi khi triển khai.

Theo luật sư Trương Văn Tuấn, Trưởng Văn phòng Luật sư Trạng Sài Gòn, NĐ 282/2025/NĐ-CP đã bổ sung, mở rộng phạm vi xử phạt về các vi phạm hành chính về phòng chống bạo lực gia đình thay cho NĐ 144/2021/NĐ-CP.

Nghị định mới không chỉ xử phạt các hành vi bạo lực về thể xác mà còn xử lý các hành vi bạo lực về tinh thần, kinh tế, tình dục cũng như việc bỏ bê, không chăm sóc, ép buộc các thành viên trong gia đình làm những việc trái ý muốn của họ. Về hình phạt bổ sung, nghị định không những điều chỉnh mức xử phạt vi phạm hành chính mà còn mở rộng biện pháp khắc phục hậu quả, cụ thể như người vi phạm có thể bị buộc xin lỗi công khai, bị giám sát hoặc bị áp dụng các biện pháp khác tùy theo từng hành vi.

"Đây là bước tiến lớn trong việc bảo vệ nạn nhân và tạo cơ sở pháp lý để cơ quan thực thi áp dụng một cách thống nhất, chặt chẽ, phù hợp với thực tế đời sống gia đình hiện nay" - luật sư Trương Văn Tuấn nêu ý kiến.

Luật sư Đào Thị Bích Liên, Văn phòng Luật sư Hà Hải và Cộng sự, nhận định dù NĐ 282/2025/NĐ-CP có nhiều tiến bộ thì quan trọng vẫn là việc thực thi pháp luật mang lại hiệu quả. Nhiều hành vi bạo lực gia đình, đặc biệt là bạo lực tinh thần, bạo lực tình dục, bạo lực kinh tế… diễn ra kín đáo, khó chứng minh; hoặc nạn nhân thường e ngại tố cáo. Trong khi đó, lực lượng cơ sở còn hạn chế về kỹ năng nhận diện và hỗ trợ; quan niệm "chuyện nhà tự giải quyết" vẫn phổ biến khiến nhiều vụ việc bị bỏ qua, làm giảm hiệu quả răn đe.

Để nghị định đi vào cuộc sống

Từ những phân tích trên, luật sư Đào Thị Bích Liên gợi ý cần đào tạo thực chất cho lực lượng ở cơ sở để họ nhận diện đúng các dạng bạo lực tinh thần, kinh tế, hành vi kiểm soát… Song song đó, tăng cường tính minh bạch trong thực thi pháp luật qua thống kê, báo cáo và công khai (trong phạm vi phù hợp) các trường hợp xử phạt. Khi xã hội chứng kiến sự nghiêm minh, sẽ tạo hiệu ứng răn đe. Công tác tuyên truyền cũng phải làm thay đổi nhận thức cộng đồng, giảm kỳ thị nạn nhân và xóa bỏ quan niệm "chuyện nhà tự giải quyết". Với những trường hợp tái phạm hoặc có dấu hiệu nguy hiểm, cần áp dụng nghiêm các biện pháp bổ sung hoặc chuyển hóa sang xử lý hình sự, tránh tình trạng chỉ phạt hành chính rồi để đó, không giải quyết tận gốc vấn đề.

Cưỡng ép con học tập quá sức, có thể bị phạt từ 5-10 triệu đồng. Minh họa AI: VY THƯ

Ở góc nhìn tương tự, luật sư Trương Văn Tuấn cho rằng vấn đề không chỉ nằm ở các hình thức chế tài. Mặc dù, quy phạm pháp luật là mang tính ràng buộc và mọi công dân đều phải tuân theo nhưng nếu các quy định pháp luật thiếu tính thực thi thì dễ rơi vào tình trạng gây lãng phí, tạo ra tâm lý nhờn luật trong xã hội. Do đó, công tác tuyên truyền phải đi trước một bước để người dân hiểu rõ thế nào là bạo lực gia đình, quyền được bảo vệ của nạn nhân và cơ chế hỗ trợ khi họ lên tiếng.

Phân tích thêm, luật sư Trương Văn Tuấn nhấn mạnh việc kiểm tra và giám sát phải được vận hành theo hướng "phát hiện sớm - can thiệp sớm". Cán bộ cơ sở phải thường xuyên quan tâm, theo dõi, nắm bắt tình hình các hộ gia đình để kịp thời báo cáo và phối hợp với các cơ quan, ban ngành giải quyết một cách triệt để.

"Một điểm cần lưu ý, mục đích của việc xử phạt vi phạm hành chính không phải chỉ để răn đe mà nhằm giáo dục người vi phạm thực hiện đúng quy định pháp luật. Vì vậy, không nên áp dụng các hình thức chế tài một cách cứng nhắc, rập khuôn, dẫn đến "tác dụng ngược", làm ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình của người vi phạm.

Có thể áp dụng các biện pháp khác, như: Cam kết không tái phạm, thực hiện lao động công ích, tham gia các buổi giáo dục kiến thức pháp luật liên quan đến gia đình… để họ có cơ hội thay đổi. Biện pháp xử phạt vi phạm hành chính chỉ nên là biện pháp cuối cùng trong quá trình giải quyết hành vi vi phạm.

Đặc biệt, trách nhiệm theo dõi và đánh giá việc thực hiện nghị định cần phải được minh bạch, rõ ràng. Pháp luật chỉ thật sự có sức nặng khi mỗi mắt xích trong hệ thống từ tuyên truyền, giám sát đến xử lý được vận hành nghiêm túc và thống nhất" - luật sư Trương Văn Tuấn lưu ý.

Anh Vũ