Ukraine có hành động bất ngờ, đi ngược khuyến nghị của NATO

Ukraine sẽ sáp nhập hai cơ quan phụ trách mua sắm trang thiết bị quân sự sát thương và phi sát thương thành một đơn vị duy nhất trực thuộc Bộ Quốc phòng từ ngày 1/1, động thái đi ngược lại khuyến nghị mà NATO đưa ra năm ngoái và gây lo ngại trong giới hoạt động chống tham nhũng.

Bộ trưởng Quốc phòng Denys Shmyhal cho biết trên Telegram ngày 3/12 rằng một hội đồng giám sát mới cũng sẽ được thành lập cho cơ quan hợp nhất này. Quyết định được đưa ra trong bối cảnh Chính phủ Ukraine thúc đẩy hàng loạt cải cách tại các doanh nghiệp nhà nước sau cuộc điều tra tham nhũng quy mô lớn trong các lĩnh vực năng lượng và quốc phòng, làm rung chuyển chính quyền của Tổng thống Volodymyr Zelensky.

"Chúng tôi tiếp tục hướng tới tăng cường tính minh bạch và hiệu quả của các doanh nghiệp quốc phòng", ông Shmyhal viết.

"Chúng tôi đang thiết lập mối hợp tác chặt chẽ và hiệu quả với các nhà sản xuất tư nhân để phát triển ngành công nghiệp quốc phòng và bảo đảm các Lực lượng Vũ trang Ukraine có đầy đủ trang thiết bị cần thiết".

Cơ quan hợp nhất, mang tên Cơ quan Mua sắm Thống nhất, sẽ phụ trách các hợp đồng mua sắm những mặt hàng then chốt cho quân đội Ukraine, bao gồm vũ khí, đạn dược, quân trang và lương thực. Cơ quan này sẽ thay thế Cơ quan Mua sắm Quốc phòng (DPA) - chuyên mua sắm trang bị sát thương và Cơ quan Hậu cần Nhà nước (DOT) - chịu trách nhiệm mua sắm sản phẩm phi sát thương.

Theo Văn phòng báo chí của DPA trả lời Kyiv Independent, việc sáp nhập nhằm "tăng tốc quy trình mua sắm và ra quyết định", đồng thời đặt "nền tảng cho một chiến lược toàn diện hỗ trợ các chiến dịch quân sự".

Tuy nhiên, trong bối cảnh nhiều nhân vật chủ chốt của ngành quốc phòng bị điều tra tham nhũng, như cựu Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov, động thái này đang làm dấy lên lo ngại trong giới hoạt động.

Theo bà Daria Kaleniuk - Giám đốc điều hành Trung tâm Hành động Chống tham nhũng, cơ quan giám sát - cơ quan mới có thể quản lý khoảng 1.000 tỷ hryvnia/năm (23,7 tỷ USD). Việc tập trung nguồn ngân sách khổng lồ này vào một đầu mối duy nhất sẽ làm tăng đáng kể nguy cơ tham nhũng, bà nói.

Khi được hỏi liệu việc sáp nhập có làm gia tăng rủi ro tham nhũng hay không, Văn phòng báo chí DPA cho biết, họ đã liên tục trao đổi với các đối tác và xã hội dân sự về kế hoạch này.

Đây cũng không phải lần đầu tiên đề xuất sáp nhập được đưa ra. Dưới thời ông Umerov, Bộ Quốc phòng từng đề xuất hợp nhất hai cơ quan vào tháng 9/2024 nhưng sau đó rút lại khi NATO lập tức phản đối và khuyến nghị Ukraine giữ các cơ quan tách biệt.

Tuy vậy, theo DPA, lần này NATO "không có ý kiến phản đối" và thậm chí "đánh giá tích cực" quyết định này. Kyiv Independent đã liên hệ NATO để xin bình luận nhưng chưa nhận được phản hồi vào thời điểm bài báo được đăng.

Động thái của Bộ Quốc phòng Ukraine cũng đi ngược lại cam kết trước đây rằng chỉ sáp nhập hai cơ quan sau khi kết thúc thiết quân luật. Tháng 5, Bộ Quốc phòng Ukraine thông báo thành lập một ủy ban do ông Arsen Zhumadilov, người đứng đầu DPA, phụ trách nhằm giám sát việc "tái cơ cấu" DOT để chuẩn bị cho quá trình hợp nhất sau chiến tranh.

Người đứng đầu Cơ quan Mua sắm Quốc phòng Arsen Zhumadilov tham dự cuộc họp báo được tổ chức bên lề buổi giới thiệu Nhà điều hành Hậu phương Nhà nước tại Kyiv, Ukraine vào ngày 18/12/2023. (Eugen Kotenko/Future Publishing qua Getty Images)

Tuy nhiên, theo bà Kaleniuk, từ tháng 5 đến nay, hai cơ quan này trên thực tế đã hoạt động như một đơn vị, với ông Zhumadilov giữ vai trò lãnh đạo. Hiện vẫn chưa rõ chi tiết quá trình sáp nhập sẽ diễn ra thế nào, và liệu ông Zhumadilov có tiếp tục đứng đầu cơ quan mới như kế hoạch của ông Umerov hồi 2024 hay không.

Quy trình lựa chọn hội đồng giám sát cũng chưa rõ ràng, khi chưa có thông báo tuyển chọn, và các thành viên hội đồng DOT cũng chưa cho biết họ có chuyển sang DPA hay không. DPA nói rằng họ chưa thể bình luận về vấn đề này.

Các hội đồng giám sát được triển khai trong khuôn khổ cải cách lĩnh vực mua sắm quốc phòng nhằm giám sát các hoạt động vốn bị đánh giá là thiếu minh bạch. Theo cải cách, DOT được thành lập tháng 12/2023 và do Zhumadilov đứng đầu, còn DPA tập trung vào mua sắm vũ khí dưới sự lãnh đạo mới của bà Maryna Bezrukova.

Tuy nhiên, DPA sớm rơi vào tâm điểm bê bối chính trị đầu năm 2025 khi ông Umerov thay thế bà Bezrukova bằng Zhumadilov, phớt lờ quyết định của hội đồng giám sát muốn gia hạn hợp đồng của bà. Bà Bezrukova nói với Kyiv Independent thời điểm đó rằng ông Umerov muốn chọn người trung thành với mình, như ông Zhumadilov.

Thế Hải (Theo Kyiv Independent)