Chỉ cho vay lãi suất 0% khi ngân hàng mất thanh khoản

Tại phiên họp dự thảo sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng sáng 29/5, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết thẩm quyền cho vay đặc biệt lãi suất 0% mỗi năm, không có tài sản bảo đảm hiện thuộc về Thủ tướng Chính phủ.

Tuy nhiên, tại lần sửa luật này, cơ quan quản lý đề xuất trao quyền quyết định trực tiếp cho Ngân hàng Nhà nước.

Theo đó, các tổ chức tín dụng có thể được vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước trong những tình huống như bị rút tiền hàng loạt cần chi trả cho người gửi tiền hoặc khi thực hiện phương án phục hồi, chuyển giao bắt buộc. Mục tiêu là rút ngắn quy trình, giảm trung gian nhằm xử lý nhanh chóng, đảm bảo an toàn và ổn định hệ thống tín dụng.

Thống đốc nhấn mạnh, với sự phát triển của công nghệ và những biến động ngày càng phức tạp trong hệ thống các tổ chức tín dụng, nguy cơ mất thanh khoản do rút tiền hàng loạt trở nên hiện hữu.

"Giờ đây, người dân ở nhà họ cũng có thể sử dụng trang thiết bị điện tử để rút tiền", bà Hồng cảnh báo và cho rằng các quy định cần được điều chỉnh kịp thời để ứng phó hiệu quả với những rủi ro này.

Trước những lo ngại về khả năng bị lạm dụng chính sách, bà Hồng trấn an rằng cơ chế cho vay đặc biệt "không phải việc thường xuyên, liên tục và chỉ áp dụng trong trường hợp rất đặc biệt". Dự thảo luật mới đã thiết kế nhiều cơ chế giám sát từ sớm, từ xa để phát hiện và kiểm soát tổ chức tín dụng yếu kém.

Bà cho biết, khi một ngân hàng bị đưa vào diện can thiệp sớm, nếu thiếu thanh khoản, vẫn có thể được vay vốn từ Ngân hàng Nhà nước, nhưng "khoản vay đều có lãi suất chứ không phải là chưa gì đã cho vay lãi suất 0%. Vay đặc biệt lãi suất 0% chỉ có ở trường hợp đã xảy ra rút tiền hàng loạt". Cơ chế này nhằm ngăn chặn sớm tình trạng rối loạn hệ thống tín dụng.

Cũng theo bà Hồng, các ngân hàng rơi vào diện can thiệp sớm thường mất thanh khoản nghiêm trọng, hoạt động không hiệu quả và gần như không còn khả năng sinh lời. Nếu vẫn áp lãi suất cho vay trong trường hợp này, các tổ chức tín dụng sẽ càng khó khăn hơn, ảnh hưởng đến khả năng tái cơ cấu.

Về phương án bảo đảm khoản vay, Thống đốc cho biết Ngân hàng Nhà nước sẽ căn cứ vào hồ sơ tín dụng mà các ngân hàng đã cho doanh nghiệp và người dân vay để làm tài sản đảm bảo. Ngoài ra, giấy tờ có giá như trái phiếu chính phủ hoặc các công cụ tài chính cũng được coi là tài sản đảm bảo. "Như năm 2022, Ngân hàng Nhà nước phải làm đêm làm ngày để cùng rà soát hồ sơ cho vay tín dụng để lấy làm tài sản đảm bảo cho một ngân hàng yếu kém", bà chia sẻ.

Tuy nhiên, để đảm bảo khả năng xử lý trong một số tình huống đặc biệt, khi tổ chức tín dụng rơi vào trạng thái quá khó khăn, dự luật vẫn cho phép cho vay không có tài sản bảo đảm nhằm giữ vững ổn định hệ thống.

Trước đó, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Phó đoàn Bình Thuận) đánh giá chính sách này thể hiện vai trò mạnh mẽ của Ngân hàng Nhà nước trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng gặp khó khăn đặc biệt.

Tuy vậy, ông cũng lưu ý rằng việc quy định lãi suất 0% mà không kèm điều kiện cụ thể có thể dẫn tới lạm dụng, gây rủi ro và làm méo mó môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng. Điều này cũng có thể gây áp lực lên ngân sách nhà nước nếu thiếu cơ chế giám sát chặt chẽ.

Ông đề nghị chỉ áp dụng mức lãi suất 0% với tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, đang tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng đến sự ổn định tài chính quốc gia. Đồng thời, dự luật cần bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng khoản vay đặc biệt này.

Đại biểu Nguyễn Hải Nam cũng cho rằng chính sách cho vay đặc biệt lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm cần cụ thể hóa thêm về điều kiện, tiêu chí áp dụng, quy trình và quy mô khoản vay. Theo ông, các tổ chức tín dụng yếu kém thường cần khoản vay quy mô lớn, có thể ảnh hưởng đến cân đối tài chính và nguồn lực của Ngân hàng Nhà nước.

Ông đề xuất cơ quan soạn thảo cần đánh giá kỹ hơn chính sách này, bởi cho vay đặc biệt nếu không kiểm soát tốt sẽ thu hẹp dư địa chính sách tiền tệ, ảnh hưởng đến nhu cầu vốn cho phát triển kinh tế.

Dù đồng tình với việc phân cấp, phân quyền để xử lý kịp thời các tình huống phát sinh, ông nhấn mạnh rằng "phân quyền phải đi kèm với trách nhiệm", đảm bảo quy định được thực thi đúng pháp luật và tránh bị lạm dụng.

Dự kiến, Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng vào ngày 17/6 tới.

Tại phiên họp ngày 20/5, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng được Thủ tướng Chính phủ ủy quyền đã trình Quốc hội dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng. Theo dự thảo, Ngân hàng Nhà nước sẽ được trao quyền quyết định việc cho vay đặc biệt, kể cả khi không có tài sản bảo đảm.

Việc xác định tài sản bảo đảm cho các khoản vay đặc biệt sẽ được thực hiện theo quy định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước. Các khoản vay này sẽ áp dụng mức lãi suất đặc biệt 0% mỗi năm.

Những trường hợp được xem xét cho vay đặc biệt bao gồm: đáp ứng chi trả cho người gửi tiền khi xảy ra rút tiền hàng loạt hoặc thực hiện phương án phục hồi, chuyển giao bắt buộc.

"Việc phân cấp thẩm quyền từ Thủ tướng về Ngân hàng Nhà nước là nhằm tăng tính chủ động, giảm thiểu trung gian, rút ngắn thời gian xử lý và bảo đảm phản ứng kịp thời trong các tình huống khẩn cấp, qua đó giữ vững an ninh và an toàn hệ thống tín dụng", Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nhấn mạnh.

Nam Hải