Chi hàng chục tỷ đồng mua trái phiếu trước hạn, các ngân hàng toan tính điều gì?

Số lượng trái phiếu phát hành mới trong quý II/2023 vẫn giảm mạnh trong khi hoạt động mua lại trái phiếu trước hạn tăng mạnh, trong đó dẫn đầu là nhóm ngân hàng.

Ngân hàng ồ ạt mua lại trái phiếu

Theo thống kê của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA) tổng hợp từ HNX và SSC, tính đến 30/6, tổng giá trị trái phiếu đã được các doanh nghiệp mua lại trước hạn lũy kế từ đầu năm đến nay đạt 110.448 tỷ đồng (tăng 39% so với cùng kỳ năm 2022). Chỉ riêng trong tháng 6 các doanh nghiệp đã thực hiện mua lại 31.591 tỷ đồng trái phiếu.

Trong phần còn lại của năm 2023, tổng giá trị trái phiếu sẽ đến hạn là 158.500 tỷ đồng. Phần lớn giá trị trái phiếu sắp đáo hạn thuộc nhóm bất động sản với 80.952 tỷ đồng, chiếm 51%; theo sau là nhóm ngân hàng với 27.261 tỷ đồng, chiếm 17,2%.

Trong quý II/2023, nhóm ngân hàng đã mua lại tổng cộng 39.842 tỷ đồng TPDN trước hạn, chiếm 63,7% tổng giá trị TPDN được mua lại trước hạn trong quý.

Trong báo cáo mới đây về thị trường trái phiếu quý II/2023, VNDirect cho biết, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) được mua lại trước hạn trong quý II/2023 đạt hơn 62.535 tỷ đồng, tăng 76,8% so quý trước và tăng 4,9% so với cùng kỳ. Tốc độ mua lại TPDN trước hạn có xu hướng tăng mạnh kể từ tháng 5.

Trong quý này, nhóm ngân hàng đã mua lại tổng cộng 39.842 tỷ đồng TPDN trước hạn, chiếm 63,7% tổng giá trị TPDN được mua lại trước hạn trong quý. Trong khi ở quý I/2023 nhóm này chỉ mua lại trước hạn 330 tỷ đồng.

Theo ước tính, có 17 ngân hàng đã công bố kết quả mua lại trái phiếu trước hạn trong quý II/2023. Trong đó, các ngân hàng đã mua lại nhiều nhất gồm: Ngân hàng TMCP Tiên Phong đã mua lại 5.500 tỷ đồng, Ngân hàng TMCP Phương Đông đã mua lại 5.500 tỷ đồng, Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam đã mua lại 5.000 tỷ đồng. Ngân hàng TMCP Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam mua lại 4.792 tỷ đồng. Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam đã mua lại 4.500 tỷ đồng …

Kế hoạch mua lại trái phiếu trước hạn trong tháng 7 cũng vừa được hàng loạt nhà băng công bố như: LPBank dự kiến chi 1.000 tỷ đồng mua lại lô trái phiếu. Được biết, lô trái phiếu có kỳ hạn 2 năm, được phát hành vào ngày 21/6/2022 tại thị trường trong nước với lãi suất 4,4%/năm.

Tương tự, ACB vừa có nghị quyết về việc mua lại trước hạn trái phiếu phát hành riêng lẻ lần 4 năm 2021. Thời gian mua lại trái phiếu là ngày 22/6, 23/6, 8/7 và 15/7. Tổng mệnh giá mua lại tối đa 10.000 tỷ đồng. Giá mua thực tế bằng mệnh giá phát hành.

Gỡ áp lực cho ngân hàng?

Có ý kiến cho rằng, việc giải ngân vốn đầu ra thấp, nhu cầu vay vốn trong nền kinh tế vẫn ì ạch, mua lại trái phiếu dường như là một trong những cách giải quyết vấn đề này. Việc này phần nào làm giảm mức độ thừa vốn.

Giá trị trái phiếu doanh nghiệp mua lại trong tăng mạnh từ tháng 5.

"Thừa tiền" cũng là từ được nhắc đến khi nói về thanh khoản của hệ thống ngân hàng gần đây. Các ngân hàng thương mại đang dư thừa tiền mặt, biểu hiện thấy rõ là hiện nay cho vay theo nghiệp vụ thị trường mở chỉ có 4%, cho vay OMO hoặc cho vay để bù đắp thiếu hụt trong tính toán tạm thời của các ngân hàng thương mại, cho vay qua đêm chỉ 5%.

“Hai khoản cho vay này hầu như các ngân hàng thương mại thông thường đang thừa thanh khoản, không mặn mà với khoản cho vay của NHNN vì đây là khoản cho vay cuối cùng khi các ngân hàng thương mại cần để hưởng nguồn của NHNN”, Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú cho hay.

Một tín hiệu nữa là, lãi suất cho vay trên thị trường liên ngân hàng đang giao dịch ở vùng thấp nhất kể từ tháng 5/2022. Số liệu NHNN cho thấy, ngày 5/7, lãi suất qua đêm ở mức 0,64%/năm, một tuần từ 0,93%/năm, một tháng từ 3,05%/năm. Có nghĩa là nhu cầu vay vốn giữa các ngân hàng không cao nên lãi suất cho vay rất thấp.

Chưa kể, việc mua lại trái phiếu cũng giúp giảm tỷ trọng danh mục này so với vốn điều lệ các nhà băng. Các nhà băng có thể duy trì hệ số an toàn vốn ở mức cao, đảm bảo cho các hệ số khác như tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn.

Theo quy định hiện hành, với những trái phiếu dài hạn đã phát hành những năm trước và khi không còn đảm bảo điều kiện thời gian còn lại trên 5 năm, thì bắt đầu từ năm thứ 5 trước khi đến hạn thanh toán, mỗi năm tại ngày đầu tiên của năm (tính theo ngày phát hành), giá trị nợ trái phiếu được tính vào vốn cấp 2 - chiếm phần lớn là nợ thứ cấp có kỳ hạn với thời hạn gốc tối thiểu là 5 năm trở lên - sẽ phải khấu trừ 20% tổng mệnh giá.

Như vậy, việc ngân hàng tìm cách mua lại trước hạn trái phiếu vừa giúp không phải khấu trừ mệnh giá, đồng thời có thêm dư địa phát hành trái phiếu mới có kỳ hạn trên 5 năm. Điều này tăng giá trị được tính vào vốn cấp 2 của ngân hàng nhiều hơn.

Chưa kể, theo Thông tư 03 của NHNN, từ ngày 24/4 đến 31/12, các ngân hàng được phép mua lại ngay TPDN đã bán mà không phải chờ tới 12 tháng.

Theo các chuyên gia kinh tế, Thông tư 03 sẽ cho phép các ngân hàng chủ động, linh hoạt mua lại trái phiếu của nhà đầu tư cá nhân, qua đó tăng tính thanh khoản cho thị trường, giảm áp lực đáo hạn trái phiếu, cũng là cách để tăng vai trò tạo lập thị trường của ngân hàng.

Ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch FiinGroup cho rằng, quy định trên có ý nghĩa nhiều nhất với các tổ chức tín dụng trong bối cảnh áp lực mua lại trái phiếu thời gian vừa qua khi nhà đầu tư yêu cầu tất toán trước hạn. Điều này sẽ tháo gỡ áp lực mà một số tổ chức tín dụng đang gặp phải do trước đó đã phân phối cho nhà đầu tư trong khi Tổ chức phát hành gặp khó khăn về dòng tiền và không thể mua lại.

Huyền Anh