Chìa khóa nâng cao năng lực trong giảm phát thải khí mê-tan

Vai trò không thể thiếu của đào tạo

Khí mê-tan là một trong những loại khí nhà kính nguy hiểm nhất, có khả năng gây hiệu ứng nhà kính mạnh gấp 80 lần so với CO₂ trong vòng 20 năm. Tại Việt Nam, phần lớn khí mê-tan phát sinh từ bãi chôn lấp rác thải hữu cơ, nơi mà quy trình vận hành thiếu đồng bộ hoặc quản lý chưa chặt chẽ có thể khiến lượng khí phát thải tăng cao.

Người công nhân được nâng cao tay nghề sẽ trở thành nhân tố quyết định thành công trong việc giảm phát thải khí mê-tan. (Nguồn ảnh: Báo Chính Phủ)

Trong bối cảnh đó, vai trò của con người, từ cán bộ quản lý đến công nhân trực tiếp vận hành được đặt lên hàng đầu. Nếu không có kiến thức và kỹ năng cần thiết, những công nghệ tiên tiến nhất cũng khó phát huy hiệu quả. Ngược lại, khi được đào tạo bài bản, người lao động có thể tối ưu hóa vận hành, phát hiện sự cố kịp thời và đảm bảo hệ thống xử lý chất thải hoạt động ổn định. Bởi một cán bộ quản lý giỏi không chỉ biết điều hành dự án mà còn hiểu cách tạo động lực cho công nhân, còn người công nhân được nâng cao tay nghề sẽ trở thành nhân tố quyết định thành công trong việc giảm phát thải khí mê-tan.

Một ví dụ rõ ràng ở nhà máy điện rác Sóc Sơn (Hà Nội) đã cho thấy hiệu quả của đào tạo. Nhờ hợp tác với các chuyên gia Nhật Bản, các công nhân đã được huấn luyện cách vận hành hệ thống chôn lấp hợp vệ sinh và kỹ thuật thu hồi khí mê-tan để phát điện. Kết quả là lượng phát thải không kiểm soát giảm mạnh, đồng thời thành phố có thêm nguồn điện sạch từ chính chất thải. Đây là minh chứng sống động cho thấy đầu tư vào con người quan trọng không kém đầu tư vào công nghệ.

Hướng tới một nền quản lý chất thải bền vững

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, công tác giáo dục và đào tạo trong lĩnh vực quản lý chất thải vẫn đối mặt với không ít khó khăn. Nguồn lực tài chính cho đào tạo còn hạn chế, số lượng giảng viên am hiểu chuyên sâu về khí mê-tan chưa nhiều, trong khi nhu cầu thực tế lại rất lớn. Một trong những điểm yếu hiện nay là chương trình đào tạo chưa gắn sát với thực tiễn vận hành. Nhiều cán bộ quản lý mới chỉ được học lý thuyết mà thiếu kinh nghiệm thực tế, còn công nhân chưa được tiếp cận với các công nghệ mới.

Các kỹ thuật viên nhà máy điện rác Sóc Sơn (Hà Nội) trong một ca trực. (Nguồn ảnh: Facebook Nhà máy điện rác Sóc Sơn)

Vì thế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang có kế hoạch xây dựng mô hình đào tạo kép, nghĩa là song song lý thuyết phải có thực hành ngay tại các cơ sở xử lý. Đặc biệt, các khóa học cần lồng ghép kiến thức về giảm phát thải khí mê-tan, từ phân loại rác tại nguồn đến vận hành hệ thống thu hồi khí. Chỉ có như vậy, công nhân mới thực sự làm chủ công nghệ.

Một số địa phương đã bắt đầu thử nghiệm cách tiếp cận này. Ở Đà Nẵng, chương trình đào tạo cán bộ môi trường kết hợp với các buổi thực hành trực tiếp tại nhà máy xử lý rác Hòa Nhơn, nơi có ứng dụng công nghệ sinh học giảm mê-tan. Nhờ đó, đội ngũ quản lý không chỉ hiểu về nguyên lý khoa học mà còn nắm chắc quy trình thực tiễn, sẵn sàng ứng phó khi xảy ra sự cố.

Chưa kể đây cũng là cơ hội để tăng cường hợp tác quốc tế. Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới (WB) hay Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), vốn đã có nhiều dự án tài trợ nâng cao năng lực ở khu vực Đông Nam Á. Bên cạnh đó, việc xã hội hóa đào tạo, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào các khóa học cho nhân sự của mình cũng là hướng đi tiềm năng.

Để đạt mục tiêu giảm 30% lượng phát thải khí mê-tan vào năm 2030 so với mức phát thải năm 2020, không thể chỉ dựa vào công nghệ hay vốn đầu tư. Con người mới là yếu tố quyết định sự bền vững của hệ thống. Một đội ngũ cán bộ quản lý được đào tạo bài bản và công nhân có tay nghề vững vàng sẽ đảm bảo cho các dự án xử lý chất thải phát huy tối đa hiệu quả, hạn chế tối đa lượng khí mê-tan thoát ra môi trường.

Linh Anh