Chiếc máy lạnh 'làm nóng' Olympic Paris 2024

Ban tổ chức mong muốn Olympic Paris 2024 nói “không” với điều hòa. Ảnh: Bloomberg.

Ủy ban tổ chức Thế vận hội Paris 2024 cam kết sẽ tổ chức một kỳ Olympic “xanh nhất” từ trước đến nay, một kỳ Olympic là hình mẫu thân thiện với môi trường trong bối cảnh nóng lên toàn cầu, theo New York Times.

Ban tổ chức thông báo về kế hoạch giảm một nửa lượng khí thải carbon; loại bỏ máy phát điện diesel và thay thế bằng năng lượng tái tạo; không dùng xe buýt chạy bằng xăng mà dùng xe điện; tận dụng những địa điểm hiện có và xây dựng những nơi có thể tái sử dụng, với ghế ngồi làm từ nhựa tái chế.

Suốt nhiều năm qua, các bên tổ chức Olympic Paris 2024, từ Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) đến những chính trị gia, dường như đều gật đầu trước kế hoạch này. Các vận động viên cũng đồng tình, cho đến khi họ biết rằng: Sẽ không có điều hòa không khí.

Thay vào đó, các kiến trúc sư đã trang bị cho làng Olympic hệ thống làm mát địa nhiệt tiết kiệm năng lượng. Ban tổ chức cam kết nhiệt độ trong phòng ngủ sẽ duy trì ở dưới mức 26 độ C. Thị trưởng Paris Anne Hidalgo nhấn mạnh các vận động viên sẽ "rất thoải mái".

Tuy nhiên, nhiều vận động viên và đoàn thi đấu đã phản đối kế hoạch này. “Một số đoàn thậm chí còn đe dọa sẽ rời khỏi làng (Olympic)”, Le Monde đưa tin vào năm 2023.

Một viên chức cấp cao cho biết vấn đề này trở nên "nhạy cảm" và "nặng nề hơn chúng ta nghĩ". Bà Hidalgo kêu gọi các vận động viên "tin tưởng các nhà khoa học" đã thiết kế khu phòng nghỉ. Trong khi đó, nhiều vận động viên muốn tôn trọng chủ nhà. Không có vận động viên Mỹ nào muốn trở thành "người Mỹ xấu xí phàn nàn để được ưu ái”.

Nhưng các vận động muốn giành chiến thắng. Và để giành chiến thắng, họ cần phải ngủ.

Có máy lạnh hay không có máy lạnh?

Máy điều hòa không khí cơ học - mặt hàng chủ lực của Mỹ từ thế kỷ XX - trở thành một công cụ chống lại tác động nghiêm trọng của biến đổi khí hậu, nhưng cũng là chất xúc tác đẩy nhanh quá trình này.

Theo dữ liệu, điều hòa cơ học chiếm 5-10% lượng khí thải nhà kính toàn cầu hàng năm. Con số này dự kiến tăng lên trong những năm tới, thậm chí có thể tăng gấp đôi vào 2050, nếu con người không hạn chế sử dụng.

Khái niệm về một Olympic không có điều hòa không khí được hình thành cách đây nhiều năm tại Paris. Paris đã lựa chọn các giải pháp thay thế tại làng Olympic, nơi sẽ trở thành “khu dân cư sinh thái", không gian văn phòng và nhà ở giá rẻ sau sự kiện thể thao này.

Ban tổ chức thể hiện tính bền vững của Olympic 2024 thông qua việc kết hợp giữa nhiều biện pháp làm mát sáng tạo. Họ trồng cây xanh và vườn, chắn không cho nắng chiếu thẳng vào hầu hết phòng, xây dựng hệ thống dẫn nước bên dưới sàn nhà.

Đối với nhiều nơi trên thế giới, một vài đêm đổ mồ hôi bên chiếc cửa sổ mở chỉ đơn giản là thực tế của mùa hè. Nhiều vận động viên Olympic không tán thành điều này.

Một số đội Olympic - đặc biệt là những đội từ các nước châu Âu không hay dùng điều hòa - hài lòng với quyết định này. Người phát ngôn của đội Thụy Điển và Pháp cho biết đoàn sẽ dựa vào hệ thống địa nhiệt, cùng với cửa chớp và quạt để làm mát.

Phòng dành cho vận động viên. Ảnh: Jean-Baptiste Gurliat/Ville De Paris.

Tuy nhiên, nhiều đội khác, từ châu Mỹ, châu Á và một số nước châu Âu, đã phản đối về một kỳ Olympic không điều hòa không khí. Người phát ngôn đội Canada, Australia, Brazil, Anh, Italy và Na Uy cho hay họ sẽ thuê điều hòa không khí đưa vào các phòng. Trong khi Nhật Bản hay Hy Lạp cũng xác nhận kế hoạch tương tự.

"Chúng tôi đánh giá cao ý tưởng không dùng điều hòa không khí để giảm lượng khí thải carbon", Tổng giám đốc điều hành Ủy ban Olympic Australia Matt Carroll cho biết vào năm 2023. "Tuy nhiên, đây là một kỳ Olympic rất cạnh tranh. Chúng tôi không đến để đi dã ngoại”.

Giấc ngủ dường như là nguyên nhân chính dẫn đến thái độ phản đối. Phía Mỹ trích dẫn nghiên cứu “đã liên tục chỉ ra rằng các điều kiện môi trường lý tưởng nhất trong phòng ngủ sẽ được tối ưu khi nhiệt độ dao động từ 16,1-18,3°C. Các vận động viên lo ngại nhiệt độ có thể lên tới 26 độ C, dẫn tới mất tập trung, hoặc choáng váng vào những ngày quan trọng nhất trong sự nghiệp thể thao của họ.

Một số chuyên gia chế giễu lý do này.

“Họ đều là những vận động viên có thể chất vượt trội”, nhà khoa học Stan Cox nói. “Họ không thể ngủ khi nhiệt độ 26 độ C ư?”. Ông cho rằng cơ thể con người có thể tự điều chỉnh với môi trường xung quanh.

Tuy nhiên sau đó, ông Cox cũng thừa nhận các vận động viên bị chi phối bởi thói quen và đã dành 4 năm luyện tập cho các cuộc thi cạnh tranh nhau từng tích tắc. Olympic không phải thời điểm phó mặc mọi thứ cho sự may rủi. Nỗi sợ về những đêm nằm ngủ toát mồ hôi, ngay cả khi không có nhiều bằng chứng điều này có thể xảy ra, cũng có thể ảnh hưởng tới tâm lý.

Nhượng bộ

Làn sóng ủng hộ điều hòa không khí mạnh mẽ tới mức vào năm ngoái, ban tổ chức đã phải nhượng bộ. Họ đồng ý cung cấp điều hòa thông qua “rate card”, một hệ thống truyền thống cho phép các đoàn tham gia Olympic đặt hàng các sản phẩm họ muốn sử dụng trong sự kiện.

Augustin Tran Van Chau - Phó tổng giám đốc làng Olympic - hồi đầu tháng 7 cho hay số lượng đơn hàng khoảng 2.500 chiếc.

Làng Olympic ở Paris sẽ là nơi ở của cư dân địa phương sau khi Thế vận hội kết thúc. Ảnh: Jean-Baptiste Gurliat/Ville De Paris.

Tuy nhiên, người dân Paris không hài lòng về điều này.

“Tôi rất tôn trọng sự thoải mái của các vận động viên, nhưng tôi đau đáu về sự sống còn của nhân loại nhiều hơn”, Thị trưởng Hidalgo nói.

Ông Cox và các chuyên gia khác cũng có quan điểm tương tự, chỉ trích tình trạng “nghiện” điều hòa không khí trong văn hóa Mỹ. Theo nghiên cứu, hơn 90% nhà ở Mỹ có máy lạnh và hầu hết được sử dụng quá mức cần thiết. Nhiều người bật vào mọi thời điểm trong ngày, làm mát cả những căn phòng không có ai ở.

Nhiều người cần điều hòa, vì hầu hết người Mỹ chưa bao giờ cân nhắc đến các phương án thay thế. Trong khi đó, chỉ có khoảng 20% nhà ở châu Âu dùng máy lạnh. Hàng chục quốc gia đang phát triển ở vùng khí hậu nhiệt đới là những nơi thực sự cần máy lạnh, nhưng lại không đủ khả năng chi trả. Tại Olympic Paris năm nay, máy lạnh sẽ là biểu tượng lợi thế của các quốc gia phát triển.

Khi hành tinh tiếp tục nóng lên, hàng triệu ngôi nhà, ở cả những quốc gia phát triển và đang phát triển, sẽ lắp máy lạnh. Nhiều chuyên gia hy vọng hàng triệu người có thể cân nhắc các phương pháp làm mát ít phát thải. “Tôi muốn Olympic Paris trở thành hình mẫu về bảo vệ môi trường”, bà Hidalgo cho biết.

Sau cùng, ban tổ chức cũng đạt được phương án không hoàn toàn lý tưởng nhưng vẫn có thể chấp nhận được.

“Chúng tôi đã tìm được điểm cân bằng giữa cam kết với sức khỏe của vận động viên với trách nhiệm của đơn vị tổ chức sự kiện trước tình hình biến đổi khí hậu”, phát ngôn viên của Olympic Paris 2024 cho hay.

“Điều quan trọng đối với tôi là những tòa nhà, căn hộ này sẽ trở thành khu phố nơi người dân (vùng ngoại ô Paris) sinh sống. Những tòa nhà mới này sẽ không cần máy lạnh. Chúng tôi đang làm việc vì mục tiêu lâu dài”, bà Hidalgo cho biết.

Phương Linh