Chiêm ngưỡng nghệ thuật kiến trúc độc đáo của đền Nguyễn Xí
Trải qua gần 6 thế kỷ tồn tại, đền thờ Cương quốc công Nguyễn Xí ở xã Nghi Hợp, huyện Nghi Lộc không chỉ là một di tích lịch sử, mà còn là một công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc, hiếm có ở Nghệ An.
Đền thờ Cương quốc công Nguyễn Xí được xây dựng vào năm 1467, dưới triều vua Lê Thánh Tông. Đền tọa lạc trên một khu đất rộng khoảng 1,6 ha, gồm nhiều công trình, như nghi môn, hạ, trung, thượng điện, tả, hữu vu, nhà bia, gác chuông... được bao bọc bởi núi Mão, núi Gươm, núi Cồn Thông, núi Voi rất uy nghi và khoáng đạt.
Nguyễn Xí (1379 - 1465) là một trong những vị khai quốc công thần triều Lê, có công lớn trong việc đánh tan quân Minh giải phóng đất nước ở thế kỷ 15. Ông phụng sự 4 đời vua Lê: Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, Lê Thánh Tông và đảm nhận nhiều chức vụ quan trọng. Năm 1465, Nguyễn Xí qua đời, ghi nhớ công lao to lớn của ông, vua Lê Thánh Tông đã truy tặng ông tước Thái Sư Cương Quốc Công, cho lập đền thờ với sắc chỉ “quốc tế, quốc tạo” (nhà nước xây dựng, nhà nước tế). Trong ảnh: Nghi môn của đền Nguyễn Xí nhìn từ phía trong.
Nghi môn của đền Nguyễn Xí là công trình đồ sộ gồm tam quan và đại đăng. Tam quan có 3 cửa, trong đó cửa chính có 3 tầng với những mái ngói cong vút. Trên tam quan từ cột trụ, đến lan can, mái vòm.. đều được trang trí, đắp nổi hình ảnh muông thú và nhiều loại hoa văn, phù điêu truyền thống.
Hai cột đại đăng cao lớn được xây dựng đối xứng nhau qua cổng tam quan. Trong ảnh: Phần trên của 1 cột đại đăng
Di tích đền Cương quốc công Nguyễn Xí đã được trùng tu tôn tạo nhiều lần, nhưng vẫn giữ nguyên được kiến trúc thời Lê. Trong ảnh: Tòa hạ điện của đền
Những đường bờ mái ngói các công trình đền Nguyễn Xí được đắp nổi nhiều hình rồng, phượng, nghê.. sinh động, nổi bật giữa nền trời xanh.
Phía sau nhà hạ điện là 2 công trình gồm nhà bia và gác chuông được xây dựng theo kiểu tháp 3 tầng nhiều mái. Hai công trình này đối xứng nhau qua sân lộ thiên.
Trong quần thể chính điện, trung điện là một ngôi nhà có kiến trúc đặc biệt nhất, được dựng nên từ 4 cột gỗ lớn, tạo thành ngôi điện 3 tầng 12 mái với các mặt cân xứng nhau.
Bên trong nhà trung điện, phần gỗ có kết cấu phức tạp và được chạm trổ điêu khắc công phu.
Trải qua gần 6 thế kỷ tồn tại, đền vẫn bảo lưu được không gian, kiến trúc cổ kính. Đền đã được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa năm 1990. Ngày nay đền Cương quốc công Nguyễn Xí là điểm đến hấp dẫn của du khách khi về với Cửa Lò, Nghi Lộc.
