Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ 2025 (Kỳ 1): Luật chơi mới của siêu cường

Chiến lược An ninh Quốc gia 2025 được chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố ngày 5/12. (Nguồn: Alahed News)

Không chỉ tạo ra những “cú hích” đột ngột, văn kiện này được giới quan sát nhìn nhận là bước “thể chế hóa” những điều chỉnh chiến lược đã âm thầm diễn ra: một nước Mỹ chuyển từ tâm thế “gánh vác toàn cầu” sang kỷ nguyên mới của chủ nghĩa “Nước Mỹ trên hết”, tập trung củng cố nội lực và quản trị rủi ro. NSS 2025 cho chúng ta thấy bức tranh của một siêu cường đang chuyển dịch mô hình tương tác với thế giới, vẽ lại giới hạn can dự, đặt ra những “luật chơi” mới buộc thế giới phải thích ứng trong năm 2026.

Từ định vị bản sắc đến tư duy quản trị rủi ro

NSS 2025 đánh dấu một cuộc “cách mạng” trong nhận thức về sức mạnh quốc gia. Thay vì phô diễn tham vọng mở rộng ảnh hưởng, NSS 2025 cho thấy nỗ lực của một cường quốc đang tìm cách quản trị rủi ro cho chính quyền lực đó. Tổng thống Donald Trump đã mô tả tầm nhìn này là “chủ nghĩa hiện thực linh hoạt”. Mỹ không còn tự định nghĩa mình qua lăng kính vai trò bảo trợ các giá trị toàn cầu, mà quay về với khái niệm nền tảng là một “nền cộng hòa độc lập có chủ quyền”, đặt lợi ích của công dân Mỹ là biến số duy nhất quyết định chính sách đối ngoại.

Sự chuyển dịch này dẫn đến việc Mỹ xác lập lại “luật chơi” dựa trên nguyên tắc cứng rắn hơn: (i) Không bảo trợ vô điều kiện: Các liên minh không còn là tài sản mặc định mà được đánh giá lại dựa trên tính hiệu quả. Những yêu cầu về chia sẻ gánh nặng tài chính với các đồng minh không chỉ là vấn đề tiền bạc, mà là công cụ để Mỹ giảm thiểu rủi ro bị lôi kéo vào các cam kết an ninh vượt quá lợi ích quốc gia. (ii) Không can dự dàn trải: NSS 2025 thực chất là tuyên bố về giới hạn can dự khi Mỹ tuyên bố sẽ không để bị lôi kéo vào các cuộc xung đột không đe dọa trực tiếp đến sự tồn vong hoặc thịnh vượng của nước Mỹ. Tư duy này nhằm tránh việc Mỹ bị kéo giãn quyền lực trên quá nhiều mặt trận cùng lúc - một bài học mà Washington đã phải trả giá đắt trong hai thập niên đầu thế kỷ XXI.

Tái quản trị không gian chiến lược

Cách tiếp cận mới thể hiện rõ qua việc NSS 2025 phân vùng thế giới theo mức độ ưu tiên và rủi ro. Khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tiếp tục được xem là khu vực cạnh tranh dài hạn với Trung Quốc. Tuy nhiên, thay vì đối đầu trực diện trên mọi mặt trận, Mỹ sử dụng các liên minh tiểu đa phương và mô hình “chuỗi đảo” để duy trì cân bằng quyền lực, đồng thời xác định lại cuộc cạnh tranh này sắc bén hơn qua lăng kính kinh tế và công nghệ.

Tại châu Âu, mối quan hệ đồng minh xuyên Đại Tây Dương trải qua cuộc “định giá lại”, biến nơi đây thành khu vực rủi ro được ủy thác và ổn định hóa. Mỹ không còn xem mình là “chiếc ô bảo trợ” vô điều kiện, mà kỳ vọng châu Âu trở thành một thực thể có năng lực tự cường để san sẻ gánh nặng an ninh thực chất. Đối với Nga, NSS 2025 lại nhìn nhận với sắc thái mềm mại hơn, vẫn là một nhân tố gây bất ổn nhưng không còn là mối đe dọa sống còn, mở ra dư địa cho các cuộc thương lượng nhằm ổn định lại lục địa Á - Âu. Các khu vực khác như Trung Đông hay châu Phi là khu vực rủi ro thứ yếu, chứng kiến sự giảm thiểu cam kết chính trị để chuyển sang hợp tác thương mại và đầu tư năng lượng, phản ánh tư duy của một cường quốc đã độc lập về năng lượng và không còn nhu cầu mở rộng quyền lực bằng mọi giá.

Đáng chú ý, NSS 2025 còn đánh dấu sự tái chính trị hóa an ninh quốc gia. Lần đầu tiên, các yếu tố nội sinh như an ninh biên giới, kiểm soát dòng nhập cư và phục hưng công nghiệp nội địa được đặt ngang hàng với các thách thức địa chính trị. Điều này cho thấy trong tư duy “Nước Mỹ trên hết”, nội trị và đối ngoại đã hợp nhất: chính sách đối ngoại phải phục vụ trực tiếp cho sự thịnh vượng và an toàn của nước Mỹ.

Tổng thống Donald Trump với triết lý "Nước Mỹ trên hết" đã tái định nghĩa căn bản các trụ cột lợi ích quốc gia trong giai đoạn mới. (Nguồn: White House)

Thế giới trước luật chơi mới

Ngay khi NSS 2025 được công bố, các trung tâm quyền lực lớn đã có những bước đi chiến lược để thích ứng với “luật chơi” mới từ Washington. Tại Trung Quốc, giới phân tích đánh giá NSS 2025 dù vẫn xác định Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh, nhưng ngôn ngữ đã giảm bớt tính đối đầu ý thức hệ so với các văn kiện trước đây. Việc Mỹ tập trung hơn vào bảo hộ sản xuất nội địa, an ninh chuỗi cung ứng hay các hoạt động thương mại được Bắc Kinh nhìn nhận là tín hiệu cho một giai đoạn cạnh tranh sòng phẳng hơn về thị trường. Trước bối cảnh đó, Trung Quốc có thể sẽ phải tập trung tối ưu hóa mô hình kinh tế nội địa thay vì lo ngại về một vòng vây quân sự tức thời.

Trong khi đó, nhiều nhà quan sát cho rằng, châu Âu đón nhận NSS với với tâm thế chủ động thích ứng. Không còn bất ngờ trước yêu cầu chia sẻ tài chính, các nhà lãnh đạo châu Âu xem NSS 2025 là cơ sở để đẩy nhanh quá trình tự chủ về năng lực quốc phòng và công nghiệp. Châu Âu cũng đang hướng tới thiết lập một quan hệ đối tác cân bằng hơn, nơi các cam kết an ninh được duy trì song hành với các thỏa thuận thương mại minh bạch.

Đối với Nga, NSS 2025 không đặt nước này vào vị trí mối đe dọa trực tiếp được xem như một tín hiệu mở, là cơ hội để giảm nhiệt căng thẳng. Dù sự thận trọng vẫn còn đó, nhưng Moscow nhìn thấy cơ hội để hạ nhiệt căng thẳng thông qua các cơ chế đối thoại thực dụng, đặc biệt là trong bối cảnh xung đột Ukraine cần một lối thoát.

Ẩn số 2026

NSS 2025 không chỉ nằm trên giấy mà nó đang kích hoạt những chuyển động thực tế trên toàn cầu. Khi an ninh kinh tế được Mỹ đặt lên hàng đầu, năm 2026 dự báo sẽ là năm của các cuộc đàm phán thương mại song phương, khi các quốc gia tìm cách điều chỉnh chính sách để “khớp nối” với ưu tiên bảo vệ lợi ích của Mỹ.

Về mặt an ninh, áp lực chia sẻ gánh nặng sẽ là từ khóa của năm tới. Các đồng minh của Mỹ sẽ phải đối mặt với yêu cầu gia tăng ngân sách quốc phòng và đóng góp cụ thể hơn vào các sáng kiến an ninh chung. Quan hệ quốc tế sẽ chuyển dịch theo hướng chú trọng hiệu quả thực tế, giảm thiểu các cam kết mang tính biểu tượng nhưng tốn kém. Điều này có thể dẫn đến hai kịch bản: hoặc liên minh trở nên thực chất hơn với năng lực quốc phòng của các nước đồng minh tăng lên, hoặc sự rạn nứt sẽ xuất hiện nếu các yêu cầu của Mỹ vượt quá giới hạn chấp nhận của các đồng minh.

Nhìn vào năm 2026, thế giới sẽ không vận hành theo quán tính cũ. Với NSS 2025, Mỹ đã phát đi tín hiệu rõ ràng: “Người khổng lồ” đã hiệu chỉnh la bàn chiến lược. Nước Mỹ với tư duy tập trung vào lợi ích quốc gia và hiệu quả kinh tế, sẽ thúc đẩy các quốc gia linh hoạt hơn trong việc xây dựng các cơ chế hợp tác song phương và đa phương, đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các bên trong bối cảnh mới.

(Kỳ 2: Chiến lược an ninh quốc gia Mỹ 2025: Thay đổi hay tiếp nối?)

Quảng Hà Vân Anh - Nguyễn Thị Thúy Mai - Lương Hoàng Dương