Chiến tranh kinh tế leo thang ở châu Âu: Quân sự hóa có phải là giải pháp?

Trong những năm gần đây, Liên minh châu Âu (EU) đã phải đối mặt với hàng loạt cuộc khủng hoảng, gia tăng sự lo ngại và bất an về tương lai của khối này. Những cuộc khủng hoảng này, từ kinh tế đến chính trị, đã phơi bày những điểm yếu của hệ thống tân tự do mà EU đang theo đuổi, và cách lãnh đạo của khối thường bị cho là thiếu hiệu quả hoặc đi sai hướng.

Vụ khủng hoảng tại Hội đồng Atlantic với cáo buộc gian lận từ nhà tài trợ người Ấn Độ. Ảnh: NATO

Thay vì giải quyết tận gốc những vấn đề đang tồn tại, EU dường như ngày càng tập trung vào quân sự hóa, đặc biệt là trong cách ứng phó với cuộc chiến ở Ukraine, làm cho cấu trúc xã hội và chính trị thêm phần căng thẳng.

EU đang phải đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng đan xen, làm rung chuyển nền tảng của các hệ thống chính trị và xã hội của khối này. Các cuộc khủng hoảng này không chỉ làm suy yếu niềm tin của công chúng vào EU mà còn tạo điều kiện cho các phong trào cực hữu nổi lên mạnh mẽ tại nhiều quốc gia thành viên.

Một trong những cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất là khủng hoảng chi phí sinh hoạt. Giá năng lượng leo thang, phần lớn do tác động từ cuộc chiến tại Ukraine và các lệnh trừng phạt lên Nga, đã ảnh hưởng nặng nề đến các hộ gia đình có thu nhập thấp và trung bình tại châu Âu.

Lạm phát cũng tăng cao, khiến các nhu cầu thiết yếu như lương thực và dịch vụ tiện ích trở nên khó khăn hơn. Sự bóp nghẹt về kinh tế này đã dẫn đến sự bất mãn rộng khắp, với nhiều cuộc biểu tình và đình công liên tiếp diễn ra tại các quốc gia như Pháp, Đức và Ý.

Ngoài ra, khủng hoảng nhà ở cũng đang trở nên nghiêm trọng, đặc biệt là tại các trung tâm đô thị lớn. Sự khan hiếm nhà ở giá rẻ càng trở nên trầm trọng hơn khi thị trường bất động sản bị chi phối bởi các quỹ đầu tư tư nhân. Điều này đã đẩy giá bất động sản lên cao, khiến việc tìm kiếm nhà ở giá hợp lý trở thành một thách thức lớn đối với người dân bình thường.

Ở các quốc gia như Hà Lan, Tây Ban Nha và Ireland, vấn đề nhà ở đã trở thành một trong những vấn đề xã hội nổi cộm, làm dấy lên làn sóng phẫn nộ trong công chúng.

Thêm vào đó, khủng hoảng di cư vẫn tiếp tục gây chia rẽ các quốc gia thành viên EU. Trong khi châu Âu phải đối mặt với làn sóng di cư và tị nạn từ các khu vực chiến tranh và suy thoái kinh tế như Trung Đông và châu Phi, nhiều quốc gia trong EU lại chứng kiến sự trỗi dậy của các đảng phái cực hữu chống nhập cư. Những đảng phái này khai thác nỗi lo sợ về việc mất bản sắc văn hóa và bất an về kinh tế. Sự thiếu thống nhất trong việc đưa ra một chính sách chung về di cư nhân đạo và hợp lý đã dẫn đến sự bất đồng sâu sắc trong nội bộ EU.

Bên cạnh đó, mặc dù đã phục hồi sau tác động kinh tế nặng nề từ đại dịch COVID-19, EU vẫn gặp khó khăn với tăng trưởng kinh tế trì trệ. Sự bất bình đẳng giữa các quốc gia ở phía Bắc và phía Nam châu Âu vẫn tồn tại, với những quốc gia như Hy Lạp và Ý tiếp tục đối mặt với tình trạng thất nghiệp cao và nợ công lớn.

Hiệu suất kinh tế yếu kém của các khu vực kể trên càng bị phức tạp bởi những thách thức mới như tự động hóa, chuyển đổi số và cạnh tranh toàn cầu từ các nền kinh tế mới nổi.

Còn một mối lo ngại lớn nữa chính là khủng hoảng chính trị, khi các phong trào cực hữu đang ngày càng lớn mạnh tại nhiều quốc gia thành viên. Những phong trào này, đe dọa đến các giá trị dân chủ tự do và sự đoàn kết của EU, đã đạt được những thắng lợi bầu cử đáng kể.

Đơn cử như Đảng Tự do cực hữu của Áo đã giành được 30% phiếu bầu, cho thấy sự phân hóa chính trị nghiêm trọng tại châu Âu. Các phong trào tương tự cũng đang cầm quyền hoặc hỗ trợ chính phủ tại chín quốc gia khác trong EU, bao gồm cả Ý, Hungary và Ba Lan.

Trước tình hình khủng hoảng đan xen như vậy, phản ứng của EU ngày càng tập trung vào quân sự hóa và củng cố năng lực phòng thủ, đặc biệt là trong bối cảnh xung đột đang diễn ra ở Ukraine. Thay vì chú trọng giải quyết các vấn đề xã hội và kinh tế nội tại, các nước thành viên dường như đồng lòng đẩy mạnh chi tiêu quốc phòng và tăng cường quan hệ với các đồng minh quân sự như NATO.

Tuy nhiên, điều này không khỏi làm dấy lên những lo ngại về việc EU đang chuyển hướng khỏi các giá trị cốt lõi như đoàn kết xã hội và bảo vệ dân chủ, thay vào đó là thúc đẩy một chiến lược quân sự hóa chưa từng có trong nhiều thập kỷ.

Trong khi các cuộc khủng hoảng tiếp tục leo thang, tương lai của EU ngày càng trở nên bất định. Sự phân hóa nội bộ, từ chính sách di cư cho đến kinh tế và quốc phòng, đặt ra câu hỏi liệu Liên minh châu Âu có thể giữ vững được sự đoàn kết và ổn định trong những năm tới hay không.

Dũng Phan (Theo The Think Tank)