Chiến trường nóng trở lại, Ukraine thấp thỏm trước cuộc tấn công lớn của Nga
Trong bối cảnh nỗ lực đạt được thỏa thuận ngừng bắn của chính quyền Tổng thống Trump chưa mang lại kết quả rõ ràng thì chiến dịch mùa xuân sắp tới có thể mang tính quyết định đối với cán cân quyền lực giữa Nga và Ukraine kể từ đầu cuộc xung đột.
Điều chưa từng thấy kể từ khi xung đột ở Ukraine nổ ra là các cuộc giao tranh ác liệt giữa Nga và Ukraine đã lùi về phía sau trong các tiêu đề tin tức thế giới mà thay vào đó là những nỗ lực đàm phán hòa bình do Tổng thống Donald Trump dẫn đầu.
Tuy nhiên, trong khi thế giới đang phản ứng với các dự thảo thỏa thuận khoáng sản mới hay các cuộc họp do Saudi Arabia tổ chức thì cuộc giao tranh giữa Nga và Ukraine trên khắp tiền tuyến vẫn đang diễn ra.
Binh lính Ukraine khai hỏa lựu pháo tự hành về phía quân đội Nga trên tiền tuyến ở Kherson. Ảnh: Reuters
Vào tháng 3/2025, các lực lượng của Nga đã gần như đẩy lùi hoàn toàn quân đội Ukraine khỏi các vị trí quan trọng ở Kursk mà Kiev chiếm được từ tháng 8/2024.
Giao tranh vẫn tiếp diễn tại các khu vực biên giới, nhưng bất chấp cuộc rút lui tốn kém và đôi lúc hỗn loạn khỏi khu vực, các đơn vị Ukraine tại đây đã tổ chức phòng thủ tích cực và ngăn chặn thành công một đợt đột phá lớn vào tỉnh Sumy của Ukraine, nằm ngay bên kia biên giới.
Kiev cũng đã thành công trong việc làm chậm đáng kể bước tiến của Nga trên lãnh thổ Ukraine. Nhóm giám sát DeepState ghi nhận rằng những khu vực kiểm soát mới mà Nga giành được trong tháng 3/2025 là ít nhất kể từ tháng 6 năm ngoái.
Khi các cuộc đàm phán hòa bình bước vào giai đoạn then chốt, chiến tuyến giữa hai bên đang chuẩn bị cho một cuộc đụng độ quân sự mang tính quyết định.
Ngày 27/3, Tổng thống Volodymyr Zelensky cảnh báo Nga đang chuẩn bị cho các đợt tấn công quy mô lớn dọc biên giới phía Bắc Ukraine, tập trung vào 2 tỉnh Sumy và Kharkov.
Còn tại phía Nam tỉnh Donetsk - điểm nóng giao tranh trên tiền tuyến kể từ khi Avdiivka thất thủ vào tháng 2 năm ngoái, quân đội Ukraine ghi nhận các cuộc tấn công của Nga đã gia tăng trở lại.
Đà tiến công chậm lại vào mùa đông
Trong suốt mùa hè và mùa thu năm năm 2024, Nga liên tục giành thêm lãnh thổ Ukraine qua từng tháng. Cao điểm là vào tháng 11, khi các đột phá chiến thuật liên tiếp giúp lực lượng Nga tiến nhanh qua các cánh đồng ở phía Tây Bắc thành phố Ugledar thuộc tỉnh Donetsk, biến khu vực phòng thủ Kurakhove thành một địa bàn bất lợi, buộc các đơn vị đồn trú của Ukraine tại đây phải rút lui trong điều kiện khó khăn và hỗn loạn.
Khi bước sang năm mới, sau khi thất bại trong việc tấn công trực diện vào Pokrovsk – giống như ở các thành phố Toretsk và Chasov Yar – do vấp phải tuyến phòng thủ được chuẩn bị kỹ lưỡng của Ukraine, lực lượng Nga đã chuyển sang chiến thuật bao vây Pokrovsk và thành phố lân cận Myrnohrad theo thế gọng kìm rộng ở hai phía Đông và Tây, tiến sát tới ranh giới tỉnh Dnipropetrovsk chỉ còn khoảng 5 km.
Những nỗ lực này cuối cùng đã bị cản trở bởi một phòng tuyến kiên cố của Ukraine vào tháng 2 và kể từ đó, Kiev đã tiến hành các cuộc phản công hiệu quả trong khu vực.
"Những tổn thất lớn có thể khiến Nga rơi vào trạng thái kiệt sức nhất định và cần thời gian để tái tổ chức", John Hardie, Phó Giám đốc chương trình Nga tại Quỹ Bảo vệ Dân chủ cho biết.
Ông lý giải: "Phần nào trong đó là do sự sụt giảm nhịp độ hoạt động khi các đơn vị khác nhau được bố trí lại theo các hướng khác nhau. Tuy nhiên, Nga vẫn đang tuyển quân với tốc độ rất cao, vì vậy vấn đề không nằm ở việc thiếu nhân lực".
Mặc dù chiến dịch của Nga gần Pokrovsk đã chậm lại đáng kể nhưng những khu vực ít căng thẳng hơn lại bắt đầu nóng lại trong tháng 3, đe dọa bùng phát thành các đợt tấn công quy mô lớn hơn.
Tận dụng các tuyến phòng thủ do các đơn vị ít kinh nghiệm hơn của Ukraine đảm nhiệm, các lực lượng của Nga đã xoay xở để mở rộng được đầu cầu vượt sông Oskil ở phía Bắc Kupiansk thuộc tỉnh Kharkov. Trong khi đó, ở phía Nam thành phố, một cuộc vượt sông tương tự đã diễn ra trên sông Zherebets, gần lãnh thổ do Ukraine kiểm soát ở tỉnh Lugansk.
Các hướng tấn công
"Nếu phải dự đoán, tôi cho rằng hướng tiến công chính của họ vẫn sẽ là khu vực trung tâm Donetsk, các hướng Pokrovsk và Kostiantynivka, có thể sẽ chiếm Toretsk và thậm chí cố gắng tiến về phía Kramatorsk", nhà phân tích quân sự Phần Lan Emil Kastehelmi, thành viên nhóm tình báo Black Bird Group chia sẻ với Kyiv Independent.
Theo đuổi mục tiêu lâu dài là kiểm soát toàn bộ tỉnh Donetsk, Moscow có thể sẽ tăng cường lực lượng để tiếp tục tấn công thành phố Pokrovsk – điểm nóng nhất trên chiến tuyến suốt 6 tháng qua.
Ở phía Nam, Nga vẫn từng bước bào mòn quyền kiểm soát của Ukraine tại phía Nam tỉnh Donetsk, sau khi chiếm được các thành phố Kurakhove và Velyka Novosilka trong mùa đông vừa qua.
Như một tín hiệu ban đầu của một chiến dịch quy mô lớn hơn, Nga đã phát động một đợt tấn công cơ giới lớn vào những ngày đầu tháng 4 tại thị trấn Andriivka, phía Tây Kurakhove. Tuy nhiên, theo Lữ đoàn đường không cơ động số 46 của Ukraine, cuộc tấn công này đã không thành công.
Ngày 31/3, Tổng tư lệnh Lực lượng Vũ trang Ukraine Oleksandr Syrskyi cho biết, quân đội Nga đã tăng cường nhịp độ tấn công tại khu vực Pokrovsk, nhưng cho đến nay vẫn chưa đạt được đột phá nào, nhờ vào chiến thuật phòng thủ chủ động hiệu quả của Ukraine.
Như Tổng thống Zelensky cảnh báo, trong khi tiếp tục gây sức ép tại tỉnh Donetsk, Nga có thể sẽ tìm cách tạo ra tình thế tiến thoái lưỡng nan chiến lược cho Ukraine bằng cách mở các đợt tấn công mới qua biên giới phía Bắc, hướng vào các tỉnh Sumy hoặc Kharkov.
Một phương án khác, sát với các mục tiêu được tuyên bố của Nga là kiểm soát toàn bộ 4 tỉnh mà Điện Kremlin tuyên bố sáp nhập hồi tháng 9/2022, chính là đẩy mạnh tấn công từ phía Nam lên Zaporizhzhia, điều đã được dự báo qua việc giao tranh tại khu vực này có dấu hiệu nóng lên vào cuối tháng 3.
Việc Nga mở thêm một mặt trận mới để phân tán lực lượng phòng thủ của Ukraine không phải là chưa có tiền lệ. Chiến dịch vượt biên tấn công vào Kharkov hồi tháng 5/2024 dù không thể áp sát tầm hoạt động của pháo binh vào thành phố lớn thứ hai Ukraine nhưng vẫn buộc Kiev phải điều chuyển một số lữ đoàn và đơn vị UAV mạnh nhất từ mặt trận phía Đông. Động thái này nhiều khả năng giúp Nga giành lợi thế trong chiến dịch tấn công Pokrovsk.
Cuối cùng, việc Nga chọn tấn công ở đâu còn phục thuộc vào ưu tiên và năng lực triển khai lực lượng của nước này, chuyên gia Hardie đánh giá.
"Mặc dù cuộc tấn công vào Kharkov và một số khu vực khác trong năm 2024 không đạt được kết quả như mong muốn nhưng hướng Pokrovsk vẫn là trọng tâm chính, nơi Nga tập trung phần lớn số đợt tấn công và nguồn lực mỗi ngày trong suốt năm ngoái", chuyên gia này cho hay, đồng thời nhận định khó có khả năng họ tiếp tục nhịp độ tấn công như ở Pokrovsk tại hai mặt trận cùng lúc.
"Họ sẽ buộc phải ưu tiên thay vì chia đều", ông Hardie nói.
Những cuộc đụng độ then chốt
Ở mức chiến thuật, cả hai phía đang chuẩn bị cho một chiến dịch mùa xuân sẽ được định hình bởi thực tế khắc nghiệt mới của xung đột, nơi mà bầu trời không thể cạnh tranh bởi UAV trinh sát và hỏa lực tấn công.
Với cả Nga và Ukraine, khả năng đối phương kiểm soát các tuyến hậu cần bằng UAV ở phạm vi tới hơn 10km phía sau tiền tuyến đồng nghĩa với việc bất kỳ chuyển động nào trong khu vực này, từ xe quân sự đến một người lính đơn lẻ, đều có thể trở thành mục tiêu của nhiều đợt tấn công chính xác chỉ sau vài phút bị phát hiện.
Hệ thống tác chiến điện tử từng mang lại hy vọng lớn trong việc bảo vệ các phương tiện gần tiền tuyến năm 2024 nhưng việc hai bên ngày càng sử dụng nhiều UAV cảm tử dây cáp quang đã khiến hệ thống này không còn là giải pháp hoàn hảo.
Một khẩu đội pháo của Ukraine (Ảnh: Reuters)
Bên cạnh yếu tố bùn lầy quen thuộc của mùa xuân gây khó khăn cho xe thiết giáp, thời tiết ấm lên và cây cối bắt đầu xanh trở lại cũng mang đến cả thách thức và cơ hội. Nhìn chung, thay đổi có thể cảm nhận rõ ràng nhất không phải từ thời tiết mà là từ sự tiến hóa liên tục của UAV, nơi công nghệ, quy mô và mức độ nguy hiểm biến chuyển chỉ trong vài tháng.
"Đối với các bên tấn công, việc tập trung lực lượng cơ giới quy mô lớn trở nên vô cùng khó khăn, đặc biệt trong bối cảnh giao tranh UAV hiện tại. Do đó, Nga buộc phải tiếp tục chiến thuật tấn công dựa vào bộ binh", chuyên gia Emil Kastehelmi nhận định.
“Trong khi đó, Ukraine vẫn cố thủ tại một số khu vực ngay cả khi Nga mở rộng tấn công hai bên sườn, khiến tuyến hậu cần của Kiev ngày càng dễ bị UAV của Moscow tập kích".
Trong khi cả hai bên đều dốc toàn lực phát triển UAV thì yếu tố quyết định có thể nằm ở sự chênh lệch nhân lực.
Chiến dịch mùa xuân và cán cân sức mạnh Nga - Ukraine
Trong bối cảnh nỗ lực đạt được thỏa thuận ngừng bắn của chính quyền Tổng thống Trump chưa mang lại kết quả rõ ràng thì chiến dịch mùa xuân sắp tới có thể mang tính quyết định đối với cán cân quyền lực giữa Nga và Ukraine kể từ đầu cuộc xung đột.
"Tổng thống Putin tin rằng ông ấy đang chiếm ưu thế trên chiến trường và muốn tận dụng lợi thế đó, bất chấp các cuộc đàm phán hòa bình do ông Donald Trump khởi xướng", ông John Hardie nhận định. Theo chuyên gia này: “Ông Putin không chỉ muốn giành thêm lãnh thổ mà còn muốn có thêm lợi thế trên bàn đàm phán.”
Nếu Nga có thể xoay chuyển tình thế hiện tại, tiếp tục kéo căng và áp đảo tuyến phòng thủ của Ukraine ở nhiều khu vực cùng lúc, thì việc Kiev từ chối một thỏa thuận hòa bình bất lợi trong tương lai và tiếp tục chiến đấu không có sự hỗ trợ từ Mỹ sẽ là lựa chọn đầy rủi ro về chính trị.
“Vấn đề nhân lực vẫn là yếu tố then chốt và môi trường chính sách đối ngoại – an ninh vẫn còn nhiều bất định", chuyên gia Kastehelmi cảnh báo.
Ngược lại, nếu Ukraine trụ vững, khắc phục sai sót và những điểm yếu hệ thống dẫn đến khủng hoảng nhân lực hiện nay, đồng thời gia tăng hiệu quả của lực lượng UAV, thì vị thế chiến lược của Kiev sẽ mạnh mẽ hơn nhiều, không chỉ trên chiến trường mà cả trong các cuộc đàm phán sắp tới.
