Chiềng An (Sơn La) – Hành trình kiến tạo kinh tế xanh từ cà phê Arabica đặc sản

Khi những tia nắng cuối thu len lỏi qua tán cà phê xanh mướt của những vườn cà phê Chiềng An (tỉnh Sơn La), hương Arabica chín mọng lẫn trong gió không chỉ đánh thức thủ phủ cà phê miền Tây Bắc mà còn mang theo thông điệp về một mô hình phát triển kinh tế xanh bền vững.

Thiên nhiên ưu đãi - Nền tảng cho nông nghiệp xanh bền vững

Nằm ở độ cao lý tưởng, Chiềng An sở hữu khí hậu ôn đới mát mẻ quanh năm với nhiệt độ trung bình 18-22°C, biên độ ngày - đêm lớn 10-15°C - điều kiện hoàn hảo để hạt cà phê tích tụ axit hữu cơ, tạo vị chua thanh đặc trưng cho những hạt cà phê trồng tại nơi này. Lượng mưa dồi dào 1.800-2.200 mm/năm, phân bố đều theo mùa, kết hợp thổ nhưỡng bazan giàu khoáng chất kali, magiê, sắt và độ pH tối ưu 5.5-6.5, giúp cây cà phê phát triển mạnh mẽ, hạt chắc, hương vị vượt trội.

Cà phê Arabica là cây trồng chủ lực, đưa Sơn La thành tỉnh trồng Arabica lớn nhất miền Bắc.

Chính những điều kiện “thiên thời, địa lợi” ấy đã biến nơi đây thành vùng đất vàng để phát triển cà phê Arabica chất lượng cao theo hướng hữu cơ, tuần hoàn và thích ứng với biến đổi khí hậu. Từ loại cây được du nhập, trồng thử nghiệm tại vườn nhà, cà phê Arabica đã thành cây trồng chủ lực, đưa Sơn La thành tỉnh trồng Arabica lớn nhất miền Bắc và lớn thứ hai cả nước sau Lâm Đồng, với 23.312 ha, sản lượng gần 30.000 tấn cà phê nhân mỗi năm, chiếm 47,9% diện tích Arabica quốc gia.

Ông Nghiêm Văn Tuấn, Chủ tịch UBND phường Chiềng An cho biết, phường Chiềng An đóng góp gần 1.987 ha trong số tổng diện tích 23.312 ha cà phê của tỉnh Sơn La, cho sản lượng hơn 15.496 tấn cà phê nhân mỗi năm và doanh thu ước tính 434 tỷ đồng.

Ông Nghiêm Văn Tuấn - Chủ tịch UBND phường Chiềng An.

Chia sẻ với PV Tạp chí Kinh tế Môi trường, Chủ tịch UBND phường Chiềng An thông tin, Chiềng An là vùng đất giàu truyền thống văn hóa lâu đời, sở hữu một nền văn hóa đa dạng và đậm đà bản sắc dân tộc. Chiềng An đã hội tụ đầy đủ những yếu tố thiên thời, địa lợi, nhân hòa để cà phê không chỉ là cây trồng mà còn trở thành niềm tự hào, thương hiệu và nguồn sinh kế bền vững của cộng đồng.

Hiện nay, cà phê Chiềng An không chỉ mang lại thu nhập ổn định cho hàng nghìn hộ dân, mà còn trở thành biểu tượng của tinh thần sáng tạo, của nghị lực và niềm tự hào quê hương. Mỗi hạt cà phê Arabica được ươm trồng trên vùng đất Chiềng An màu mỡ, hấp thụ khí trời trong lành và tình yêu của người nông dân, kết tinh nên hương vị nồng nàn, đậm đà bản sắc Tây Bắc.

Từ năm 2019 đến nay, Chiềng An đã đạt những bước tiến vượt bậc trong chuyển đổi xanh: 1.330 ha đạt chứng nhận quốc tế 4C và UTZ qua 1.505 hộ, 127 ha đạt VietGAP tại hai hợp tác xã tiên phong Đồng Tâm và Chiềng Xét.

Địa phương cũng mạnh dạn chuyển đổi sang các giống mới THA1, TN1, TN6, TN7, TN9, TN10 (thử nghiệm từ 2018) lại mở ra kỷ nguyên cà phê đặc sản với vị chua thanh của táo xanh - mận chín, hậu ngọt như caramel-chocolate,...

Trong 10 tháng đầu năm 2025, bà con Chiềng An trồng mới hơn 50 ha giống cà phê chất lượng cao đang minh chứng cho chiến lược tăng tốc tái cấu trúc vùng nguyên liệu của địa phương.

Những vườn cà phê không chỉ mang lại thu nhập ổn định cho hàng nghìn hộ dân, mà còn trở thành biểu tượng và niềm tự hào của Chiềng An.

Những chứng nhận VietGAP và chứng nhận quốc tế không chỉ nâng giá bán của cà phê cao hơn 20-30% thị trường thông thường mà còn mở cửa xuất khẩu vào những thị trường khó tính. 10 tháng của năm 2025, Chiềng An xuất khẩu hơn 1.410 tấn cà phê nhân, giá trị hơn 315 tỷ đồng sang châu Âu, Mỹ, Nhật Bản.

Chủ tịch UBND phường Chiềng An khẳng định, sở dĩ giá cà phê Arabica Chiềng An ổn định và mang tính định hướng cho thị trường cà phê, bởi người ngoài hương vị, từ khâu rang xay và bán lẻ cà phê Arabica, người nông dân và nhà phân phối đều chú trọng đến nguồn cung ứng bảo đảm các tiêu chuẩn khắt khe. Điều này vừa đảm bảo người nông dân được trả công xứng đáng khi lựa chọn trồng cà phê Arabica đặc sản, người tiêu dùng không chỉ thưởng thức một sản phẩm chất lượng mà còn góp phần hỗ trợ cộng đồng trồng cà phê và bảo vệ môi trường.

Tiềm năng phát triển du lịch xanh tại thủ phủ cà phê Arabica Tây Bắc

Chiềng An không chỉ là vùng đất cà phê trứ danh mà còn là bức tranh thiên nhiên và văn hóa tuyệt đẹp khi giữ nguyên được vẻ nguyên sơ, mộc mạc hiếm có.

Nơi đây, những đồi cà phê xanh mướt được khéo léo xen canh cùng vườn cây ăn quả sum suê trái ngọt tạo nên mô hình nông nghiệp sinh thái bền vững, vừa giúp người dân tăng thu nhập, vừa bảo vệ đất và giữ độ màu mỡ lâu dài.

Những đồi cà phê xanh mướt được khéo léo xen canh cùng vườn cây ăn quả sum suê trái ngọt của Chiềng An.

Xen giữa những vườn cà phê là những bản làng Thái bình yên, nơi tiếng chiêng xòe Thái réo rắt vang lên trong mỗi dịp lễ hội, điệu khèn Mường da diết ngân vang bên bếp lửa hồng. Những món ẩm thực vùng cao đậm đà bản sắc của nơi đây cũng làm say lòng người: xôi ngũ sắc rực rỡ, cơm lam thơm dẻo, thịt nướng lá rừng, lợn bản nướng ống tre, cá suối nướng thơm lừng cùng chén rượu men lá ấm nồng... tất cả hòa quện tạo nên một Chiềng An vừa hoang sơ, vừa quyến rũ.

Những món ẩm thực vùng cao đậm đà bản sắc cũng là niềm tự hào của Chiềng An.

Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ phường lần thứ I nhiệm kỳ 2025-2030, Chiềng An xác định ba khâu đột phá chiến lược, trong đó phát triển nông nghiệp xanh, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao gắn với du lịch xanh, du lịch nông nghiệp, du lịch từ vườn đến bàn ăn, du lịch cộng đồng, du lịch văn hóa, du lịch dược liệu là một trong ba khâu đột phá chiến lược để kiến tạo nền nông nghiệp hiện đại, gắn kết hài hòa giữa sản xuất - văn hóa - con người và môi trường.

Chiềng An khai mạc ngày hội cà phê Chiềng An lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Arabica - Lan tỏa hương vị Tây Bắc”.

Mới đây, UBND phường Chiềng An phối hợp với Hội Cà phê tỉnh Sơn La tổ chức Ngày hội cà phê Chiềng An lần thứ nhất với chủ đề “Arabica - Lan tỏa hương vị Tây Bắc”. Đây là hoạt động văn hóa - kinh tế - xã hội có ý nghĩa đặc biệt trong năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ phường Chiềng An lần thứ I (nhiệm kỳ 2025-2030), cũng là dịp tôn vinh giá trị cây cà phê - cây trồng chủ lực, gắn với bản sắc văn hóa và khát vọng vươn lên của người dân nơi đây.

Ông Nghiêm Văn Tuấn nhấn mạnh: “Chiềng An không chỉ trồng cà phê mà đang xây dựng một hệ sinh thái cà phê bền vững cho đất, cho cây trồng và đảm bảo môi trường sạch - đời sống người dân ấm lo và du khách đến với Chiềng An sẽ cảm nhận được niềm hạnh phúc.

UBND phường Chiềng An vinh danh các hộ gia đình, hợp tác xã, doanh nghiệp cà phê tiêu biểu trên địa bàn.

Trong khuôn khổ Ngày hội cà phê Chiềng An lần thứ nhất năm 2025, Chiềng An cũng đã diễn ra Lễ ký cam kết giữa UBND phường với các bản, đơn vị, tổ chức trồng, chế biến cà phê trên địa bàn về việc cam kết xây dựng, phát triển, sản xuất sản phẩm theo đúng tiêu chí nông nghiệp xanh - sạch gắn với phát triển kinh tế, du lịch và bảo vệ môi trường.

Đồng thời Ban tổ chức cũng đã vinh danh các hộ gia đình, hợp tác xã, doanh nghiệp cà phê tiêu biểu trên địa bàn phường Chiềng An; Tặng cờ lưu niệm cho các đoàn tham gia hoạt động tại Ngày hội.

Từ vùng đất bazan màu mỡ của Tây Bắc, Chiềng An đang viết tiếp câu chuyện thành công của kinh tế xanh Việt Nam: nơi cà phê Arabica không chỉ là một loại nông sản, mà đã trở thành biểu tượng của phát triển bền vững, trách nhiệm với môi trường và khát vọng vươn tầm thế giới.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La - ông Nguyễn Thành Công thăm các gian hàng trang trí từ cà phê Chiềng An tại ngày hội.

Ông Nguyễn Thành Công - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La cũng tán dương sự năng động của Chiềng An trong phát triển cây cà phê gắn với du lịch và tin tưởng từ Ngày hội, các doanh nghiệp, đơn vị lữ hành sẽ mở rộng hợp tác, đưa thương hiệu cà phê và cả du lịch Chiềng An vươn xa hơn.

Chia sẻ với báo chí, ông Lương Duy Doanh - Giám đốc FiveStar Travel, chuyên gia du lịch nhận định: “Cà phê không chỉ là một loại thức uống mà mang câu chuyện của nơi chúng sinh ra, ẩn chứa trong từng hạt cả phê là cả một lịch sử hình thành... Cà phê vừa là văn hóa gắn liền với con người, thẩm mỹ từng vùng đất, vừa dành cho những người dân thành thị dễ tính, vừa cho cả những du khách sành điệu. Cà phê Arabica đặc sản của Sơn La càng khẳng định vị thế của thức uống này.”

Những chàng trai, cô gái Thái của Chiềng An thi hái cà phê tại vườn trong Ngày hội cà phê Chiềng An lần thứ nhất.

Tuy nhiên, tiềm năng của Chiềng An còn chưa được khai thác hết khi hầu hết diện tích canh tác vẫn còn phụ thuộc nước mưa tự nhiên, đến nay mới chỉ 5ha áp dụng tưới nhỏ giọt tại bản Phiêng Tam và Tam Quỳnh; 937 ha trồng xen cây ăn quả, 1.000 ha trồng thuần. Thực tế này đòi hỏi phải có sự đầu tư công nghệ cao để canh tác cà phê không phụ thuộc vào biến đổi khí hậu và nâng cao năng suất - đây cũng chính là “điểm vàng” để Chiềng An định hướng phát triển bền vững.

Ngày hội Cà phê Chiềng An lần thứ nhất chính là bước khởi đầu để hiện thực hóa chủ trương của Phường, là minh chứng cho tầm nhìn đổi mới trong tư duy phát triển - chuyển từ "sản xuất nông nghiệp đơn thuần" sang "kinh tế xanh gắn với du lịch, phát huy giá trị văn hóa địa phương".

Những gian hàng trưng bày, trang trí bằng cà phê của Chiềng An mang đậm bản sắc văn hóa và niềm tự hào dân tộc tại Ngày hội cà phê Chiềng An lần thứ nhất.

Chủ tịch UBND phường Chiềng An chia sẻ đầy tâm huyết: “Đến với Chiềng An, du khách không chỉ được nhấp ngụm cà phê thượng hạng đậm đà hương vị núi rừng, mà còn được đắm mình trong vẻ đẹp văn hóa Tây Bắc nguyên sơ, nồng hậu và đầy chất thơ.

Đặc biệt, vào độ tháng 2-3 dương lịch, khi hoa cà phê nở trắng trời, hòa cùng sắc hoa mận, hoa đào, hoa ban tinh khôi trải dài bất tận từ mọi cung đường đến những đồi cao. Cả vùng đất Chiềng An như được phủ lên một tấm lụa trắng mỏng manh. Những cung đường uốn lượn vài chục cây số bỗng hóa thành thiên đường hoa trắng xóa, thơm ngát, khiến bất kỳ ai đặt chân đến cũng ngỡ ngàng. Chính vẻ đẹp ấy, cùng tình người chân chất của đồng bào Thái, Mường... đã biến Chiềng An thành điểm đến không thể bỏ qua của những tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu văn hóa và yêu cà phê đích thực.”

Chiềng An luôn sáng tạo không ngừng nhưng vẫn giữ gìn trọn vẹn bản sắc văn hóa dân tộc...

Ngày hội cà phê lần đầu tiên này đã đón gần 40 đoàn lữ hành và nhà đầu tư từ khắp mọi miền đất nước đến với Chiềng An, ông Nghiêm Văn Tuấn xúc động: "Qua sự kiện này, chúng tôi mong muốn gửi tới quý du khách, các doanh nghiệp, đối tác và toàn thể cộng đồng một thông điệp rõ ràng và mạnh mẽ: Chiềng An hôm nay là một vùng đất nông nghiệp tràn đầy tiềm năng, luôn sáng tạo không ngừng, giữ gìn trọn vẹn bản sắc văn hóa dân tộc, và đang bứt tốc trên hành trình phát triển bằng chính nội lực của mình. Chúng tôi không chỉ tập trung nâng tầm cây cà phê phát triển bền vững và có giá trị gia tăng vượt trội, mà còn quyết tâm để Chiềng An thành điểm đến du lịch hấp dẫn, khó quên".

Bảo Loan