Chính phủ Mỹ đóng cửa lâu nhất trong lịch sử, điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Chính phủ Mỹ đóng cửa đã chính thức bước sang ngày thứ 36, trở thành đợt đóng cửa dài nhất trong lịch sử nước này. Đây cũng là lần thứ hai dưới thời Tổng thống Donald Trump, chính phủ Mỹ rơi vào bế tắc ngân sách kéo dài, sau kỷ lục 35 ngày trong nhiệm kỳ đầu tiên năm 2019.

Chính phủ Mỹ đóng cửa tính đến 5/11 đã bước sang ngày thứ 36, dài nhất trong lịch sử nước này. Ảnh: Reuters

Trong suốt hơn 5 tuần qua, quốc hội Mỹ gần như tê liệt, khi đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ đổ lỗi cho nhau về tình trạng bế tắc. Đảng Dân chủ kiên quyết yêu cầu gia hạn các khoản trợ cấp bảo hiểm y tế theo Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (ACA), trong khi Tổng thống Trump và các nghị sĩ Cộng hòa tuyên bố sẽ không đàm phán cho tới khi chính phủ được mở cửa trở lại.

Tình trạng đóng cửa chính phủ kéo dài khiến nền kinh tế của Mỹ mất khoảng 7 tỷ USD mỗi tháng. Tác động của cuộc khủng hoảng đang lan rộng trên khắp nước Mỹ. 42 triệu người phụ thuộc vào chương trình hỗ trợ dinh dưỡng SNAP đối mặt nguy cơ mất trợ cấp, sau khi nguồn quỹ cạn kiệt và chính quyền chỉ cam kết chi trả một phần. Những người tham gia chương trình ACA chứng kiến mức phí bảo hiểm tăng vọt tới 300% khi kỳ đăng ký mới bắt đầu từ 1/11.

Tại các sân bay, tình trạng thiếu nhân viên kiểm soát không lưu khiến hàng loạt chuyến bay bị chậm trễ, do hàng nghìn nhân viên phải làm việc không lương. Bộ trưởng Giao thông Vận tải Sean Duffy cảnh báo, nếu tình trạng này tiếp diễn, một số vùng không phận có thể phải đóng cửa để đảm bảo an toàn.

Nguyên nhân dẫn đến bế tắc ngân sách

Cuộc khủng hoảng bắt đầu vào rạng sáng 1/10, khi hai dự luật chi tiêu của đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa đều không vượt qua được Thượng viện. Đảng Dân chủ đề xuất duy trì các khoản trợ cấp y tế, trong khi phía Cộng hòa muốn duy trì mức chi tiêu hiện tại đến 1/11.

Chỉ 10 ngày sau, chính quyền Tổng thống Trump bắt đầu sa thải hàng nghìn nhân viên liên bang thuộc các bộ Thương mại, Giáo dục, Năng lượng, Y tế, An ninh Nội địa và Tài chính.

Đến giữa tháng 10, Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson cảnh báo rằng Mỹ đang tiến gần tới “một trong những lần đóng cửa chính phủ dài nhất trong lịch sử”. Trong khi đó, Bộ Quốc phòng thông báo đã chuyển 8 tỷ USD từ các quỹ hiện có để đảm bảo quân nhân vẫn được trả lương đầy đủ.

Ngày 24/10, hơn 500.000 nhân viên liên bang không nhận được kỳ lương đầu tiên. Chủ tịch công đoàn lớn nhất đại diện cho khối nhân viên chính phủ đã kêu gọi Quốc hội thông qua một dự luật chi tiêu tạm thời, nhưng nỗ lực này nhanh chóng bị các nghị sĩ Cộng hòa tận dụng để gây sức ép ngược lại với đảng Dân chủ.

Sau khi trở về từ chuyến công du châu Á, Tổng thống Trump đã kêu gọi Thượng viện bỏ cơ chế “filibuster” (thủ tục trì hoãn biểu quyết) để tự mở lại chính phủ, song đề xuất này bị lãnh đạo Thượng viện John Thune bác bỏ.

Khả năng ông Trump can thiệp để phá vỡ bế tắc

Ngày 4/11, Thượng viện lần thứ 14 không thông qua được dự luật tài trợ ngắn hạn, minh bạch, khiến chính phủ liên bang rơi vào tình trạng đóng cửa kéo dài nhất lịch sử.

Lãnh đạo đảng Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer nhấn mạnh cần có “cuộc đàm phán nghiêm túc” về vấn đề y tế và tiếp tục thúc đẩy gia hạn các khoản tín dụng thuế y tế. Ngược lại, ông Thune kêu gọi phe Dân chủ “tỉnh ngộ và bỏ phiếu mở lại chính phủ”.

Hiện một nhóm nhỏ thượng nghị sĩ lưỡng đảng vẫn đang âm thầm thảo luận để tìm lối thoát. Một số nghị sĩ Cộng hòa bày tỏ hy vọng có thể thu hút sự ủng hộ từ phe Dân chủ ôn hòa sau các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ.

Theo một nguồn tin, chỉ có hai thượng nghị sĩ Dân chủ – Catherine Cortez Masto và John Fetterman – cùng một nghị sĩ độc lập Angus King tỏ ý sẵn sàng ủng hộ dự luật ngân sách tạm thời. Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Rand Paul phản đối, khiến phe Cộng hòa cần ít nhất 5 phiếu Dân chủ nữa để đủ số mở lại chính phủ.

Giới quan sát cho rằng Tổng thống Trump có thể sẽ can dự sâu hơn nhằm thúc đẩy giải pháp cho bế tắc này. Nhà Trắng cho biết toàn bộ các thượng nghị sĩ Cộng hòa đã được mời tham dự bữa sáng với Tổng thống vào sáng 5/11 (giờ địa phương) để bàn giải pháp chấm dứt bế tắc.

Theo Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt, Tổng thống đã “nêu rõ lập trường” về vấn đề này, tiếp tục kêu gọi đảng Cộng hòa loại bỏ cơ chế “filibuster” để chính phủ mở cửa trở lại. Tuy nhiên, ông Thune khẳng định chưa có đủ số nghị sĩ ủng hộ thay đổi quy tắc truyền thống của Thượng viện.

Giới chức cảnh báo rằng thời gian đang dần cạn kiệt, khi dự luật chi tiêu tạm thời của Hạ viện chỉ có hiệu lực đến 21/11. Nếu bế tắc không được tháo gỡ, chính phủ Mỹ có thể phải gia hạn đóng cửa vô thời hạn, kéo theo nhiều hệ lụy kinh tế – xã hội nghiêm trọng.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo ABC News, Reuters