Chính quyền địa phương hai cấp: Mở rộng không gian phát triển, nâng cao khả năng cạnh tranh của nền kinh tế

Sáng 17/6, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương, Bộ Ngoại giao, Bộ Nội vụ, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội tổ chức Họp báo quốc tế về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và triển khai mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp từ ngày 01/7/2025.

Quang cảnh Họp báo. Ảnh: D.T

Sự kiện lịch sử, mở ra cục diện mới trong phát triển đất nước

Tại Họp báo, ông Phạm Tất Thắng - Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương - cho biết, tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV đã thông qua với số phiếu rất cao Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi, theo đó xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã) thống nhất trong cả nước, phân định rõ nhiệm vụ, thẩm quyền và cơ cấu tổ chức bộ máy của từng cấp chính quyền.

“Đây là sự kiện lớn, mang ý nghĩa lịch sử, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp lần đầu tiên được tổ chức ở Việt Nam, phục vụ việc thực hiện các chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước về phát triển đất nước trên các lĩnh vực, đảm bảo quốc phòng - an ninh, hội nhập quốc tế” - ông Thắng nhấn mạnh.

Ông Thắng cũng dẫn lại phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Đề án về sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp cùng với các Đề án kèm theo là những vấn đề rất hệ trọng, có tính lịch sử; không chỉ sắp xếp về tổ chức, bộ máy, cán bộ; mà còn phân cấp về thẩm quyền; bố trí lại đơn vị hành chính; phân bổ về nguồn lực; tạo không gian phát triển. Mục tiêu là xây dựng chính quyền theo hướng gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt hơn; đồng thời, mở ra cục diện mới trong phát triển đất nước với tầm nhìn lâu dài, ít nhất là cho 100 năm tới”.

Mặt khác, theo Lãnh đạo Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, đây là vấn đề được cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân Việt Nam rất quan tâm với sự đồng tình ủng hộ, đánh giá rất cao và sẽ được thực hiện đồng bộ từ ngày 01/7/2025.

“Có thể nói, Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi là nhiệm vụ quan trọng, cần thiết và chiến lược nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước, hoàn thiện hệ thống chính trị và pháp luật, đồng thời thể hiện ý chí và nguyện vọng của nhân dân trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam” – ông Thắng nhấn mạnh.

Thông tin về một số nội dung cơ bản của Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam vừa được Quốc hội thông qua, bà Nguyễn Phương Thủy - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội - cho biết, Nghị quyết gồm có 2 điều, trong đó, Điều 1 sửa đổi, bổ sung 5/120 điều của Hiến pháp (gồm Điều 9, Điều 10, khoản 1 Điều 84, Điều 110 và Điều 111); Điều 2 quy định về hiệu lực thi hành và điều khoản chuyển tiếp.

Cụ thể, sửa đổi, bổ sung quy định về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội (Điều 9 của Hiến pháp) để làm rõ vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức trung tâm của khối đại đoàn kết toàn dân, tạo cơ sở hiến định cho việc sắp xếp, tinh gọn các tổ chức chính trị - xã hội, hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ.

Sửa đổi, bổ sung quy định về Công đoàn Việt Nam (Điều 10 của Hiến pháp) theo hướng kế thừa hợp lý các bản Hiến pháp, tiếp tục ghi nhận và thể hiện rõ nét vị trí, vai trò của Công đoàn Việt Nam, bảo đảm thống nhất và không trùng lặp với việc sửa đổi, bổ sung quy định tại Điều 9 của Hiến pháp.

Sửa đổi, bổ sung quy định về quyền trình dự án luật, dự án pháp lệnh của các tổ chức chính trị - xã hội (khoản 1 Điều 84 của Hiến pháp) theo hướng quy định các cơ quan Trung ương của các tổ chức chính trị - xã hội có quyền trình dự án luật trước Quốc hội, trình dự án pháp lệnh trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội để vừa thể hiện tính dân chủ, vừa phát huy được vai trò tích cực, chủ động của các tổ chức chính trị - xã hội, phù hợp với vị trí và năng lực của các tổ chức này.

Sửa đổi, bổ sung quy định về tổ chức đơn vị hành chính (Điều 110 của Hiến pháp) để tạo cơ sở hiến định cho việc tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Theo đó, các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 2 cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương do luật định.

Sửa đổi, bổ sung quy định về chính quyền địa phương (Điều 111 của Hiến pháp) theo hướng bổ sung quy định về chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt để có cơ sở cụ thể hơn cho việc tiếp tục nghiên cứu, tiến tới có thể thành lập các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt với các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội trong thời gian tới.

Nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025 khi các cơ quan thuộc chính quyền địa phương các cấp chính thức chuyển sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, bảo đảm để các địa phương sau khi thực hiện sắp xếp, sáp nhập có thể hoạt động một cách thông suốt, đồng bộ, không để gián đoạn công việc, không làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của các tổ chức, doanh nghiệp và người dân.

Ông Phạm Tất Thắng - Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu tại Họp báo. Ảnh: D.T

Khắc phục tình trạng cồng kềnh, tầng nấc, trùng lắp trong mô hình tổ chức chính quyền 3 cấp

Giới thiệu về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long khẳng định, việc tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp là chủ trương, chính sách lớn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Việt Nam trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, đòi hỏi một bộ máy quản trị tinh gọn, hiệu quả và hiện đại.

Mô hình này không chỉ khắc phục tình trạng cồng kềnh, tầng nấc, trùng lắp, chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong mô hình tổ chức chính quyền 3 cấp trước đây, mà còn là cơ sở quan trọng để đẩy mạnh phân cấp, phân quyền giữa Trung ương và địa phương; giữa các cấp chính quyền địa phương, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền, đặc biệt là cấp xã - nơi gần dân, sát dân và trực tiếp phục vụ người dân.

Đánh giá về tác động của việc tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp khi trả lời câu hỏi của các phóng viên, Thứ trưởng Trương Hải Long nhấn mạnh, việc sắp xếp đơn vị hành chính, từ 63 tỉnh, thành phố còn 34 tỉnh, thành phố cùng với tổ chức bộ máy chính quyền địa phương tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả sẽ tác động rất tích cực đối với đất nước, là cơ hội để tái cấu trúc lại không gian phát triển, tạo ra cơ hội cạnh tranh tốt hơn trong khu vực và trên trường quốc tế trong thời gian tới.

Bộ máy tinh gọn sẽ tiết kiệm ngân sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả. Khi tổ chức các đơn vị hành chính cấp tỉnh với quy mô lớn hơn sẽ tạo dư địa lớn cho phát triển kinh tế cũng như đầu tư, liên kết vùng, thúc đẩy sự phát triển đồng đều giữa các địa phương; có đủ điều kiện phát triển kinh tế về giao thông, đường biển, đường không.

Ngoài ra, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp sát dân hơn, gần dân hơn sẽ nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp cũng sẽ đặt ra áp lực cho Chính phủ phải triển khai quyết liệt hơn việc chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ vào quản trị quốc gia cũng như quản trị địa phương.

Liên quan đến tác động đối với môi trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng - chia sẻ, việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đồng bộ với quá trình sắp xếp, tổ chức lại bộ máy và thay đổi cơ chế quản lý, giảm cấp trung gian, nhằm hướng đến mục tiêu chuyển đổi trạng thái sang kiến tạo, chủ động phục vụ nhân dân, hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất kinh doanh tại Việt Nam.

“Quá trình sắp xếp đương nhiên sẽ có thay đổi nhưng những thay đổi này không ảnh hưởng và không gây khó khăn thêm cho môi trường đầu tư, kinh doanh. Khi sắp xếp sẽ tạo ra không gian phát triển kinh tế - xã hội lớn hơn, với các đơn vị hành chính có quy mô đủ mạnh để kết nối hạ tầng, kinh tế, kinh doanh thuận lợi hơn” - ông Hùng nói.

Cũng theo ông Hùng, đồng bộ với tổ chức lại bộ máy, Việt Nam cũng đã đổi mới cơ chế quản lý, phấn đấu giảm ít nhất 30% thời gian thực hiện thủ tục và 30% chi phí tuân thủ thủ tục hành chính, phân cấp mạnh mẽ cho cấp cơ sở, nơi trực tiếp tiếp xúc và xử lý công việc với người dân và doanh nghiệp, giảm bớt khâu trung gian. Việc này không chỉ làm rõ trách nhiệm, tăng tính minh bạch, tính trách nhiệm, mà còn nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy và chất lượng phục vụ.

Đặc biệt, quá trình cải cách còn giúp Việt Nam đẩy nhanh chuyển đổi số. Nhiều thủ tục hành chính sẽ được áp dụng qua cơ chế “một cửa”, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí cho doanh nghiệp, người dân.

Lãnh đạo Bộ Tài chính khẳng định: Công cuộc cải cách này nhận được sự đồng thuận rất cao từ Trung ương đến địa phương, từ cán bộ quản lý đến những người trực tiếp thực thi. Mọi người đều nhận thấy sự thay đổi là cần thiết, mang lại hiệu quả rõ ràng.

“Thống kê 5 tháng đầu năm 2025 cho thấy, tổng vốn đăng ký mới và điều chỉnh của nhà đầu tư nước ngoài đạt hơn 18,38 tỷ USD, tăng khoảng 51,2% so với cùng kỳ năm 2024. Năm tháng vừa rồi cũng là thời điểm Việt Nam chuẩn bị và triển khai các hoạt động thay đổi tổ chức bộ máy, cho thấy niềm tin và kỳ vọng của các nhà đầu tư nước ngoài vào tương lai cải cách của Việt Nam - Thứ trưởng Hồ Sỹ Hùng nói./.

TUẤN MINH