Chính sách thuế mới và những vấn đề đặt ra - Bài 1: Vì sao một số cửa hàng chỉ nhận thanh toán tiền mặt?

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai chính sách thuế mới cũng xuất hiện những khó khăn, trở ngại cho các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Do vậy, ngành thuế cần có sự quan tâm, hỗ trợ phù hợp để người dân hiểu và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế, góp phần vào sự thành công của chính sách thuế mới.

Bài 1: Vì sao một số cửa hàng chỉ nhận thanh toán tiền mặt?

Những ngày gần đây, một số cửa hàng kinh doanh từ chối việc nhận thanh toán chuyển khoản mà chỉ chấp nhận tiền mặt khi mua hàng. Còn trường hợp khách hàng muốn thanh toán chuyển khoản thì phải nộp thêm phụ phí. Nguyên nhân sâu xa của những hành động này là do cửa hàng cố tình giảm doanh thu bán hàng từ giao dịch chuyển khoản khi thanh toán nhằm "né" thuế.

Bối rối với hóa đơn điện tử từ máy tính tiền

Nghị định số 70/2025/NĐ-CP quy định, kể từ tháng 6-2025, toàn bộ hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên và hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ, cung cấp hàng hóa dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng, sẽ phải thực hiện xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền.

Để áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh phải có máy tính tiền, máy in hóa đơn, thực hiện đăng ký và cài đặt hệ thống, phần mềm bán hàng phù hợp. Tiếp theo là phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ hóa đơn điện tử để được cung cấp chữ ký số, hóa đơn điện tử. Sau đó, các hồ sơ này sẽ gửi lên cơ quan thuế, khi được phê duyệt thành công thì hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh mới có thể thực hiện xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền.

Theo ghi nhận của phóng viên, những ngày cuối tháng 5-2025, nhiều nhà cung cấp phần mềm bán hàng, dịch vụ hóa đơn điện tử rơi vào tình trạng quá tải, do lượng hồ sơ của các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh tăng đột biến, dẫn tới tình trạng nghẽn mạng trong quá trình kết nối với cơ quan thuế để được phê duyệt hồ sơ.

Cán bộ thuế Chi cục Thuế Khu vực I hướng dẫn hộ kinh doanh triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Ảnh: HƯƠNG GIANG

Bên cạnh đó, có một thực tế là rất nhiều hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh không có đăng ký kinh doanh, mã số thuế; không dùng máy tính mà sử dụng phương pháp ghi sổ để bán hàng; quen với hình thức nộp thuế khoán nhiều năm nay.

Trước yêu cầu triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, khá nhiều hộ kinh doanh trở nên bối rối, không biết thực hiện ra sao trong khoảng thời gian gấp như vậy (đầu tháng 5-2025, các hộ kinh doanh mới nhận được thông báo triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền). Có những hộ kinh doanh nhiều năm, lo ngại trước việc không có đăng ký kinh doanh, không có mã số thuế, không đáp ứng quy định của chính sách thuế mới sẽ bị thanh tra, xử phạt, truy thu thuế, nên đã đóng cửa, không bán hàng. Còn những hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh đã thực hiện xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền thì cho rằng, việc tính thuế vào hóa đơn sẽ khiến giá bán hàng hóa tăng cao, khó cạnh tranh hơn.

Triển khai quy định có phần hơi nóng vội

Trao đổi với phóng viên, Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Thành Nam, Giám đốc Công ty Luật Trách nhiệm hữu hạn Gattaca nhận định: “Trước hết, cần khẳng định việc thay đổi cách tính thuế từ thuế khoán sang tính theo doanh thu thực tế đối với hộ kinh doanh có mức doanh thu hằng năm từ 1 tỷ đồng trở lên là cần thiết, nhằm bảo đảm công bằng cho các đơn vị kinh doanh, tránh thất thu thuế cho Nhà nước và hạn chế các hành vi gian lận về thuế. Tuy nhiên, việc triển khai quy định này có phần hơi nóng vội (có hiệu lực từ ngày 1-6-2025) và các hộ kinh doanh chưa có sự chuẩn bị kỹ càng cho việc thay đổi này, nên việc phản ứng lại một cách tiêu cực của một bộ phận hộ kinh doanh như thu thêm phí hoặc chỉ nhận tiền mặt... là điều không tránh khỏi".

"Xét về mặt pháp lý thì việc hộ kinh doanh thu thêm phí (hay tính thêm thuế giá trị gia tăng) hay yêu cầu khách hàng chỉ thanh toán bằng tiền mặt không trái pháp luật hiện hành. Tuy nhiên, việc này sẽ ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh và sự thuận lợi trong giao dịch mua, bán, do khách hàng có xu hướng lựa chọn các nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ có giá cả thấp hơn và thanh toán thuận tiện hơn. Mặt khác, việc chỉ chấp nhận thanh toán bằng tiền mặt là dấu hiệu cho thấy cửa hàng đang có dấu hiệu che dấu doanh thu nhằm trốn thuế, hành vi này tùy theo mức độ sẽ chịu các hậu quả pháp lý như bị xử phạt hành chính hoặc truy tố hình sự, bị cấm hành nghề hoặc bị thu hồi giấy phép", Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Thành Nam nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, Tiến sĩ Tô Hoài Nam, Ủy viên Hội đồng quốc gia về phát triển bền vững, Phó chủ tịch Thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho rằng, với các công cụ thuế và nghiệp vụ của cơ quan chức năng hiện nay, việc chuyển khoản khi mua hàng ghi nội dung “quà sinh nhật”, “tiền trả nợ”... không giúp người nhận tiền trốn được doanh thu bán hàng. Điều đó chỉ gây ra bất lợi cho người bán hàng khi cơ quan thuế kiểm tra, do vậy không nên thực hiện các hành vi trên. Đối với việc chỉ nhận tiền mặt, sẽ ảnh hưởng đến sự tiện lợi đối với hành vi mua hàng, do nhiều khách hàng có thói quen chỉ cầm theo điện thoại mỗi khi đi mua sắm vì họ sử dụng hình thức chuyển khoản. Còn trường hợp thu thêm phụ phí khi chuyển khoản mua hàng sẽ giảm đi khả năng mua hàng của khách hàng.

Cán bộ thuế Chi cục Thuế Khu vực I hướng dẫn hộ kinh doanh triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Ảnh: HƯƠNG GIANG

Chi cục Thuế Khu vực I cho biết, hành vi treo biển “chỉ nhận tiền mặt” hoặc ghi nội dung chuyển khoản mập mờ, ví dụ như “trả tiền mượn”, “tiền cafe”, “tiền ship”... để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu sẽ không làm giảm nghĩa vụ thuế, mà ngược lại có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu. Đồng thời còn đi ngược với xu hướng “Xã hội số, kinh tế số, công dân số” và chủ trương phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Đảng, Nhà nước.

Cơ quan thuế mong muốn các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh hãy là những nhà kinh doanh tỉnh táo, tìm hiểu quy định pháp luật, không nghe và làm theo những hành vi trái pháp luật như che giấu doanh thu, không minh bạch trong giao dịch kinh tế; thực hiện kê khai đúng và đầy đủ doanh thu khi bán hàng hóa dịch vụ.

Cơ quan thuế luôn sẵn sàng hỗ trợ và khuyến khích các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chuyển đổi, phát triển lên doanh nghiệp, để được hưởng các chính sách ưu đãi về đầu tư kinh doanh và thuế theo Nghị quyết số 198/2025/QH15 ngày 17-5-2025 về cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Đối với các trường hợp người nộp thuế cố tình che giấu doanh thu, kê khai thuế không trung thực, đầy đủ, sẽ bị xử lý truy thu, ấn định thuế, xử phạt hành vi khai sai, trốn thuế hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

NGUYỄN ANH VIỆT