Chính sách thuế mới và những vấn đề đặt ra - Bài 2: Xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch cho người nộp thuế

Không để thất thu ngân sách nhà nước

Phó cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho biết, nhằm bảo đảm công bằng giữa các thành phần kinh tế, Bộ Tài chính đã tham mưu để Chính phủ ban hành Nghị định số 70/2025/NĐ-CP ngày 20-3-2025, trong đó mở rộng đối tượng bắt buộc áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Cụ thể, từ tháng 6-2025, toàn bộ hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên và hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ, cung cấp hàng hóa dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng sẽ phải thực hiện xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Đây là bước chuẩn bị để các hộ kinh doanh lớn dần, làm quen với phương thức quản lý mới, minh bạch doanh thu như các doanh nghiệp. Đồng thời, giúp cơ quan thuế thu thập dữ liệu doanh thu sát thực hơn đối với khu vực hộ kinh doanh.

Đội thuế huyện Gia Lâm (Hà Nội), Chi cục Thuế Khu vực I hướng dẫn hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Ảnh: HƯƠNG GIANG

Nhận thức được những bỡ ngỡ ban đầu của hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh khi từ 1-1-2026 chuyển đổi từ phương thức thuế khoán sang phương thức kê khai, ngành thuế đã triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ cụ thể. Trước hết, cơ quan thuế tại các địa phương tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn để hộ kinh doanh hiểu rõ lợi ích của việc sử dụng hóa đơn điện tử và tự kê khai thuế, cũng như các bước thực hiện cụ thể.

Cơ quan thuế cũng chủ động rà soát, nhắc nhở các hộ thuộc diện phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền thực hiện đăng ký và cài đặt hệ thống. Chính quyền địa phương cũng được khuyến khích có phương án hỗ trợ về tài chính cho những hộ kinh doanh gặp khó khăn (ví dụ như hộ nghèo, hộ ở vùng sâu, vùng xa chưa có điều kiện thiết bị) để giúp họ sớm áp dụng được giải pháp hóa đơn điện tử từ máy tính tiền.

Việc kết nối liên thông dữ liệu cho phép cơ quan thuế giám sát chặt chẽ hoạt động của hộ kinh doanh sau khi bỏ thuế khoán; kịp thời phát hiện, nhận diện các trường hợp có rủi ro về thuế hoặc hành vi vi phạm pháp luật. Chẳng hạn, dựa trên hệ thống dữ liệu tập trung, cơ quan thuế có thể đối chiếu doanh thu hộ kinh doanh khai báo với dòng tiền thanh toán, với dữ liệu hóa đơn điện tử, hoặc thông tin từ ngân hàng, từ cơ quan quản lý thị trường... Từ đó, cơ quan thuế nhận diện kịp thời những hộ kinh doanh có dấu hiệu trốn thuế, gian lận hóa đơn để thực hiện kiểm tra, xử lý hành vi vi phạm. Ngược lại, những hộ kinh doanh tuân thủ tốt sẽ được cơ quan thuế hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi tối đa để họ hoạt động hiệu quả. Tất cả những điều này nhằm bảo đảm sau khi chuyển đổi phương thức quản lý, việc thu thuế từ hộ kinh doanh được thực hiện công bằng, minh bạch, nhưng cũng rất chặt chẽ, không để thất thu ngân sách nhà nước.

Ngăn ngừa gian lận thuế

Các chuyên gia cho rằng, trước đây, khi áp dụng hình thức thuế khoán, nhiều hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có xu hướng "thỏa thuận" với cán bộ thuế để được hưởng mức thuế khoán thấp hơn so với doanh thu bán hàng thực tế, qua đó giúp họ giảm số thuế phải nộp cho ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, với việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, thì doanh thu bán hàng sẽ là minh bạch, do mỗi hóa đơn bán hàng thành công đều được máy tính tự động gửi đến cơ quan thuế. Bởi vậy, tình trạng gian lận thuế sẽ giảm thiểu đến mức tối đa, từ đó tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng cho tất cả người nộp thuế.

Đội thuế huyện Gia Lâm, Chi cục Thuế Khu vực I hướng dẫn hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Ảnh: HƯƠNG GIANG

Đánh giá về những lợi ích của việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho hay: “Việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền không chỉ giúp cơ quan thuế theo dõi sát doanh thu, ngăn ngừa gian lận thuế, mà còn là tiền đề để xóa bỏ hoàn toàn hình thức thuế khoán từ ngày 1-1-2026 theo đúng Nghị quyết 68-NQ/TW của Trung ương. Khi đó, các hộ kinh doanh sẽ chuyển sang khai thuế dựa trên doanh thu thực tế, minh bạch, đúng pháp luật”.

Theo Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Thành Nam, Giám đốc Công ty Luật Trách nhiệm hữu hạn Gattaca, một mặt, ngành thuế cần hỗ trợ, hướng dẫn kỹ thuật để các hộ kinh doanh hiểu và thực hiện đúng các quy định trong Nghị định số 70/2025/NĐ-CP. Mặt khác, cần tăng cường tuyên truyền để các hộ kinh doanh biết về hậu quả của hành vi vi phạm pháp luật thuế để từ đó ngăn chặn các hành vi vi phạm. Về lâu dài, ngành thuế cần tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các vi phạm đối với hành vi gian lận và trốn thuế, bảo đảm cho môi trường kinh doanh được phát triển lành mạnh. Về phía hộ kinh doanh, cần nghiêm chỉnh tuân thủ quy định pháp luật, tránh tâm lý đối phó một cách tiêu cực, điều này về lâu dài không có lợi cho chính bản thân hộ kinh doanh.

Trao đổi với chúng tôi, Tiến sĩ Tô Hoài Nam, Ủy viên Hội đồng quốc gia về phát triển bền vững, Phó chủ tịch Thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam nhận định: “Việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền là cần thiết đối với các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Do đó, ngành thuế cần đẩy mạnh tuyên truyền để tất cả các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trên cả nước nắm được những lợi ích khi sử dụng hình thức mới này thay cho thuế khoán. Có như vậy, họ mới tin tưởng và hưởng ứng làm theo. Trong giai đoạn đầu mới triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, nếu các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chưa thực hiện đúng thì cơ quan thuế chỉ nên giải thích, nhắc nhở, không nên áp dụng hình thức xử phạt ngay”.

Chuyên gia kinh tế, Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu lưu ý, việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền là phù hợp với xu thế phát triển của nền kinh tế. Do vậy, cần có các chế tài phù hợp để việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền đến các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh thuận lợi hơn. Trong đó, lưu ý đến 4 thành phần tham gia vào quá trình này: Nhà sản xuất, cung ứng hàng hóa; dịch vụ ngân hàng; người bán lẻ, phân phối hàng hóa và người mua hàng. Ngoài ra, việc khuyến khích hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp thì cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về: Trang bị hệ thống kế toán phù hợp; số lượng và chất lượng nhân sự; hiệu quả hoạt động kinh doanh...

Để chính sách thuế mới đi vào cuộc sống, đòi hỏi sự nỗ lực của ngành thuế trong việc tuyên truyền, hướng dẫn các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh bỏ hình thức thuế khoán, chuyển sang triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Với các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu bán hàng hơn 1 tỷ đồng/năm, cơ bản đã chấp hành việc thực hiện chính sách thuế mới. Nhưng đối với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, chưa có trang thiết bị máy tính, ở vùng sâu, vùng xa, thì ngành thuế và chính quyền địa phương cần có sự quan tâm, hỗ trợ đặc biệt trong triển khai chính sách thuế mới, để người kinh doanh hiểu và yên tâm thực hiện. Có như vậy thì việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền mới thực sự đi vào cuộc sống, đem lại hiệu quả tích cực cho cả người nộp thuế và cơ quan thuế.

NGUYỄN ANH VIỆT