Chính trường Israel sôi động sớm trước năm bầu cử 2026

Một phiên họp của Quốc hội Israel. Ảnh: THX/TTXVN

Cũng có nhiều nguồn tin nói rằng Israel có thể tiến hành bầu cử sớm hơn dự kiến trong bối cảnh chính trường rất phức tạp và căng thẳng.

Hiện có ít nhất 11 đảng mới được đăng ký, các phe trong liên minh cầm quyền ráo riết tính toán, còn phe đối lập lại bước vào cuộc chạy đua quen thuộc tìm cách đánh bại Thủ tướng Benjamin Netanyahu và đảng Likud của ông.

Liên minh hiện nay lên nắm quyền từ cuối năm 2022, chấm dứt ngắn ngủi giai đoạn cầm quyền của liên minh “đại tập hợp” do hai chính trị gia Naftali Bennett và Yair Lapid lãnh đạo - liên minh từng tạm thời kết thúc 12 năm thống trị liên tục của ông Netanyahu.

Trong gần 3 năm qua, chính phủ của đảng Likud cùng các đối tác cực hữu và tôn giáo cực đoan đã phải đối mặt với những biến động chưa từng có: từ cuộc tấn công ngày 7/10/2023 do Hamas tiến hành, mở ra cuộc chiến 2 năm tại Gaza, đến các làn sóng biểu tình rầm rộ hàng tuần, phản đối cải cách tư pháp và yêu cầu đạt thỏa thuận trao đổi con tin.

Căng thẳng còn leo thang vì tranh cãi quanh việc miễn nghĩa vụ quân sự cho thanh niên Do Thái Chính thống (Haredi) với điểm đỉnh là cuộc biểu tình của khoảng 200.000 nam giới Haredi hôm 30/10, khiến đảng Do Thái chính thống United Torah Judaism rời liên minh, làm chính phủ mất thế đa số tại Quốc hội (Knesset). Đảng Shas cũng đang rục rịch tách khỏi chính quyền.

Trong khi đó, phe đối lập cũng không kém phần rối ren: hợp rồi tan, chia rồi nhập, có đảng từng dẫn đầu thăm dò nay tan rã, có đảng mới lại nổi lên. Nhân vật được xem là đối thủ đáng gờm nhất của ông Netanyahu thậm chí không còn là nghị sĩ quốc hội.

Trong bức tranh đầy chia rẽ đó, 3 cái tên nổi bật đang gây chú ý: Naftali Bennett, Gadi Eisenkot và Yoaz Hendel - những nhân vật từng nắm giữ vị trí hàng đầu trong chính trường Israel.

Cựu Thủ tướng Naftali Bennett - từng là đồng minh thân cận rồi trở thành đối thủ chính trị của ông Netanyahu - đã rút lui sau khi liên minh của ông tan rã năm 2022. Nhưng từ đó đến nay, ông không ngừng chỉ trích chính phủ, đặc biệt về việc không buộc thanh niên Haredi nhập ngũ. Mùa xuân 2025, ông Bennett chính thức trở lại chính trường với đảng mới tạm gọi là “Bennett 2026”. Dù chưa công bố cương lĩnh, các cuộc thăm dò dư luận cho thấy đảng này có tiềm năng cạnh tranh trực tiếp với đảng Likud. Ông đang tích cực thúc đẩy việc thống nhất phe đối lập thành một “siêu đảng” nhằm đánh bại ông Netanyahu, đồng thời kêu gọi soạn thảo hiến pháp và giới hạn nhiệm kỳ thủ tướng - hai mục tiêu chưa từng thành hiện thực tại Israel.

Cựu Tổng tham mưu trưởng IDF Gadi Eisenkot - người từng giữ vị trí số hai trong đảng trung dung Xanh-Trắng - cũng gây chấn động khi tách ra lập đảng riêng mang tên “Yashar! Cùng Eisenkot”. Tên gọi “Yashar” trong tiếng Hebrew có nghĩa là “trung thực”.

Ông Eisenkot, người mất con trai trong chiến sự Gaza, đã trở thành một trong những tiếng nói phản đối mạnh mẽ nhất đối với cách chính phủ xử lý cuộc chiến. Ông thu hút thêm đồng minh khi cựu Bộ trưởng Tôn giáo Matan Kahana rời Xanh-Trắng để gia nhập đảng mới, khiến đảng cũ rơi vào khủng hoảng.

Còn Yoaz Hendel, cựu Bộ trưởng Truyền thông, cũng tái xuất với đảng “HaMiluimnikim” (Những người dự bị), tập trung vào quyền lợi của quân nhân dự bị và tình nguyện viên. Là chính trị gia trung hữu, Hendel tuyên bố không loại trừ khả năng hợp tác với đảng Likud, tạo thêm một biến số khó lường.

Các nhà phân tích nhận định, nếu những cái tên Bennett, Eisenkot và Hendel cùng các đảng đối lập khác có thể phối hợp và tránh chia rẽ, họ có cơ hội tạo nên một khối đủ mạnh để chống lại ông Netanyahu. Nếu thất bại, các đảng nhỏ không đủ phiếu vào quốc hội, phiếu bầu sẽ bị lãng phí.

Theo nguồn tin từ liên minh cầm quyền, phe của ông Netanyahu không lo ngại trước sự xuất hiện ồ ạt của các đảng mới. Trái lại, họ tin rằng sự phân tán phiếu đối lập sẽ càng củng cố thế cầm quyền. “Chiến lược là để họ tự chia rẽ và cùng rơi vào bẫy”, nguồn tin cho biết. Theo quy định, đảng nào không đạt tối thiểu 3,25% số phiếu hợp lệ toàn quốc sẽ không có ghế tại Knesset - rào cản khiến nhiều đảng nhỏ tan biến ngay sau bầu cử.

Trong khi phe đối lập nở rộ đảng mới, phe cầm quyền lại đi theo hướng ngược lại: tìm cách hợp nhất các đảng cực hữu để đảm bảo vượt ngưỡng. Ví dụ, Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich nhiều khả năng sẽ liên minh trở lại với Bộ trưởng An ninh Quốc gia Itamar Ben Gvir, tái lập liên minh từng giành 14 ghế năm 2022.

Một nhân tố có thể định đoạt cán cân quyền lực là các đảng Arab. Bốn đảng gồm Hadash, Ra’am, Ta’al và Balad đang đàm phán để tái lập liên minh có tên gọi là Danh sách Chung (Joint List).

Năm 2020, liên minh này từng đạt thành tích ấn tượng với 15 ghế, trở thành khối lớn thứ ba quốc hội. Nhưng khi tách ra tranh cử riêng năm 2022, đảng Balad không vượt ngưỡng, khiến phe đối lập mất lợi thế đáng kể.

Giới quan sát cho rằng ông Netanyahu đang tìm cách ngăn phe đối lập đạt 61 ghế đa số tuyệt đối nếu không có sự hỗ trợ của các đảng Arab. Tuy nhiên, tỷ lệ cử tri Arab đi bầu cao có thể khiến việc thành lập chính phủ của ông trở nên khó khăn hơn nhiều.

Đáng chú ý, doanh nhân Avi Shaked đã cho ra đời đảng Beyachad Natzliach (Cùng nhau chúng ta sẽ thành công), quy tụ ứng viên Do Thái và Arab theo tỷ lệ 50-50, hướng tới tăng cường đại diện Arab trong chính phủ tương lai.

Ngoài các gương mặt lớn, hàng chục đảng nhỏ và mang tính biểu tượng cũng lần lượt xuất hiện - từ phong trào xã hội đến các nhóm tôn giáo, chủ nghĩa tự do, thậm chí cả “đảng vì tình yêu và đoàn kết của người Do Thái toàn cầu”.

Giáo sư Ofer Kenig thuộc Viện Dân chủ Israel nhận xét: “Ở Israel, việc lập đảng mới dễ đến mức nhiều người xem như một sở thích. Trong năm tới, chắc chắn sẽ còn nhiều đảng mới ra đời – nhưng phần lớn khó tạo đột phá thực sự”.

Nếu cuộc bầu cử quốc hội Israel được tổ chức vào thời điểm này, phe đối lập nhiều khả năng sẽ giành được đa số 61 ghế, vượt qua liên minh cầm quyền của Thủ tướng Netanyahu. Đây là kết quả từ cuộc khảo sát do các tổ chức Lazar Research và Panel4All công bố ngày 31/10, đánh dấu lần đầu tiên trong 3 tuần phe đối lập dẫn trước chính phủ trong các cuộc thăm dò.

Theo khảo sát, đảng Likud của ông Netanyahu vẫn đứng đầu với 25 ghế, song đảng mới của cựu Thủ tướng Naftali Bennett đang bám sát phía sau với 21 ghế - một tín hiệu cho thấy cử tri trung dung đang tìm kiếm sự thay đổi. Đảng Dân chủ của Yair Golan giành 12 ghế, trong khi Yisrael Beytenu của Avigdor Liberman đạt 10 ghế. Các đảng Yesh Atid (Yair Lapid), Yashar! (Gadi Eisenkot) và Shas mỗi đảng được 9 ghế.

Ở phía cực hữu, đảng Otzma Yehudit của Itamar Ben-Gvir và United Torah Judaism của khối Haredi cùng đạt 7 ghế. Hai đảng Arab là Hadash-Ta’al và Ra’am, lần lượt nhận được 6 và 5 ghế. Ngược lại, các đảng "Xanh và Trắng" của Benny Gantz, HaMiluimnikim của Yoaz Hendel, Religious Zionism của Bezalel Smotrich và Balad đều không vượt qua ngưỡng 3,25% phiếu bầu - đồng nghĩa với việc bị loại khỏi Quốc hội.

Các nhà quan sát cho rằng kết quả thăm dò lần này là tín hiệu cảnh báo nghiêm trọng đối với Thủ tướng Netanyahu, người đang phải đối mặt với thách thức lớn nhất kể từ khi trở lại nắm quyền cuối năm 2022. Liên minh cầm quyền của ông đang rạn nứt vì bất đồng trong nội bộ các đảng tôn giáo và cực hữu, trong khi nhiều cử tri trung dung chuyển hướng sang các lãnh đạo mới như Bennett và Eisenkot - những người được xem là đại diện cho “sự tỉnh táo” và “đổi mới” trong nền chính trị Israel vốn đầy biến động.

Thanh Bình (P/V TTXVN tại Israel)