Chính trường Israel trước thời hạn chót thành lập chính phủ mới

Trong một diễn biến mới nhất làm thay đổi cán cân trên chính trường Israel và có thể khiến Thủ tướng đương nhiệm ông Netanyahu chấm dứt sự nghiệp, thủ lĩnh đảng Yamina cánh hữu Naftali Bennett tuyên bố sẽ cùng với liên minh đối lập thảo luận thành lập chính phủ mới. Sau nhiều đồn đoán, đây là lần đầu tiên ông Bennett chính thức đưa ra thông báo sẽ tham gia “chính phủ thay đổi” được đề xuất bởi ông Yair Lapid, thủ lĩnh đảng Yesh Atid, người đang nắm quyền đứng ra đàm phán thành lập chính phủ. Theo đề xuất, ông Bennett sẽ giữ chức thủ tướng luân phiên cùng với ông Lapid trong một chính phủ liên kết bao gồm cả các đảng cánh hữu, cánh tả và đảng của người gốc Arab.

Chính trị gia Naftali Bennett. Ảnh: Al Jazeera.

Tuyên bố của thủ lĩnh đảng Yamina cánh hữu Bennett tác động thế nào tới chính trường Israel?

Israel đã trải qua 4 cuộc bầu cử trong vòng 2 năm qua nhưng đến nay vẫn chưa thể tìm ra ai là người đứng đầu chính phủ. Cuộc bầu cử lần thứ 4 diễn ra hồi tháng 3 vừa qua các đảng lớn cũng không đủ 61 ghế trong quốc hội để đứng ra thành lập chính phủ buộc Tổng thống Israel phải chỉ định đảng có số phiếu lớn nhất là Likud của đương kim Thủ tướng Netanyahu đứng ra thành lập chính phủ. Nhưng sau 28 ngày kêu gọi liên minh, đảng Likud đã thất bại và một lần nữa Tổng thống đã chỉ định đảng Yesh Atid của thủ lĩnh Yair Lapid đứng ra thành lập chính phủ. Nhưng với 17 ghế đạt được trong cuộc bầu cử, đảng Yesh Atid của thủ lĩnh Yair Lapid còn gặp nhiều khó khăn hơn Likud khi có sẵn 30 ghế trong quốc hội để liên minh thành lập chính phủ mới.

Một ngày nữa là thời hạn chót mà thủ lĩnh Yair Lapid phải tập hợp đủ 61 ghế để có thể tuyên bố thành lập chính phủ mới. Nhưng tới ngày hôm nay, dường như nhiệm vụ này cũng khó đối với ông Yair Lapid. Dù thủ lĩnh đảng Yamina cánh hữu Bennett (được 7 ghế trong quốc hội) tuyên bố cùng liên minh để thành lập một chính phủ đoàn kết dân tộc, cứu đất nước khỏi khủng hoảng và đưa Israel trở lại ổn định nhưng liên minh này cũng chưa đủ số ghế cần thiết. Nếu liên minh này thành công thủ lĩnh Yair Lapid phải cần nhiều đảng phái khác ủng hộ, cùng với các cam kết chia sẻ quyền lực. Điều đó khiến cho chính phủ mới ở Israel nếu được thành lập cũng rất dễ đổ vỡ do những bất đồng nội bộ. Chính vì vậy, Thủ tướng Netanyahu cho rằng

chính phủ liên minh Bennett-Lapid sẽ làm suy yếu Israel và gọi đây là một “vụ lừa dối thế kỷ”. Ông Netanhahu kêu gọi những người ủng hộ cánh hữu của mình và kêu gọi họ bỏ phiếu trắng trong chính phủ đổi mới của phe cánh tả.

Các thách thức của chính quyền mới

Thời điểm này còn quá sớm để nói về một chính phủ mới ở Israel. Nhưng nếu giả thuyết của thủ lĩnh đảng Yamina cánh hữu của ông Lapid thành lập được chính phủ đổi mới thì chính phủ này cũng gặp nhiều thách thức mà trước hết là ngay trong chính nội bộ chính phủ, nội bộ các đảng phái, trong đó liên quan tới chia sẻ quyền lực, phân bổ ghế trong chính phủ hay những quyết sách chiến lược của đất nước. Chính phủ liên minh của ông Lapid sẽ gồm nhiều đảng phái với các thành phần phức tạp pha trộn giữa các đảng cánh hữu, cánh tả và trung dung. Ngay trong các đảng này có quá nhiều mâu thuẫn về đường hướng về đối nội và đối ngoại như quan hệ với các nước Arab, về vấn đề Iran hay chính sách với người Palestine. Chính vì vậy, nhiều chuyên gia cho rằng liên minh mới của ông Lapid rất mong manh và có thể đổ vỡ. Chính phủ mới này cũng phải đối mặt với đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu và ông Netanhahu cũng không dễ dàng để mất quyền lực vào tay liên minh Bennett-Lapid. Đó là kịch bản giả thuyết.

Chính trường Israel cần hết ngày 2/6 để có câu trả lời chính xác. Dù chỉ còn một giờ chứ không nói tới một ngày ông Netanhahu và Likud vẫn cố gắng để cản phá liên minh Bennett-Lapid nhằm hướng Israel tới cuộc bầu cử thứ 5 liên tiếp. Ngoài ra, ông Netanhahu vẫn có thể sẽ tranh cử tổng thống trong cuộc bầu cử kín tại quốc hội nước này dự kiến diễn ra vào ngày 2/6.

Các kịch bản có thể xảy ra với chính trường Israel

Chính vì những cạnh tranh quyền lực, mâu thuẫn đảng phái khiến cho chính trường Israel đang khủng hoảng nghiêm trọng và mọi kịch bản đều có thể xảy ra, cũng như đầy biến động. Tới thời điểm này thì kịch bản thứ nhất là ông Lapid kêu gọi được liên minh và thành lập chính phủ với điều kiện quyền lực thủ tướng sẽ luân phiên. Điều này đồng nghĩa với việc ông Netanyahu kết thúc 12 năm liên tiếp làm thủ tướng và sẽ phải đối mặt với các phiên tòa xét xử với cáo buộc liên quan tới lừa dối, hối lộ và bất tín. Tuy nhiên, ngay cả chính phủ mới cũng khó ổn định khi việc phân chia quyền lực không đạt được đồng thuận. Điều này cũng có thể sẽ khiến cho Israel rơi vào cuộc khủng hoảng mới là chính phủ tan vỡ và phải tổ chức bầu cử lại.

Kịch bản thứ hai được cho là khả quan nhất có thể xảy ra là ông Lapid thất bại trong liên minh thành lập chính phủ mới. Trong trường hợp này, Tổng thống Israel Reuven Rivlin sẽ gửi nhiệm vụ đến quốc hội để đề cử một thành viên có sự ủng hộ của ít nhất 61 thành viên để thành lập chính phủ. Nếu quốc hội không thể đề cử một người có thể thành lập chính phủ, thì Israel sẽ tiến tới một cuộc bầu cử khác vào cuối năm nay và là lần thứ năm kể từ tháng 4 năm 2019. Nó cũng có nghĩa là Israel sẽ vẫn ở trong tình trạng chính trị như hiện nay, một chính phủ rối loạn do ông Netanyahu lãnh đạo cho đến khi một chính phủ mới được thành lập. Đây là kịch bản mà đảng Likud của đương kim Thủ tướng Israel Netanyahu đang muốn xảy ra.

Kịch bản thứ ba được cho là ít khả thi khi ông Lapid quy tụ đủ 61 ghế để tuyên bố thành lập chính phủ với điều kiện quyền lực thủ tướng, cũng như các vị trí quan trọng khác trong chính phủ thuộc về các đảng liên minh mà không phải đảng Yesh Atid ông Yair Lapid. Kịch bản này có thể xảy ra nếu mục đích hàng đầu là liên kết nhằm loại bỏ ông Netanyahu khỏi chính trường và đảng Yesh Atid ông Yair Lapid sẵn sàng hy sinh quyền lực chính trị, lợi ích đảng.

Kịch bản thứ tư đó là một diễn biến bất ngờ khiến cho việc thành lập chính phủ mới ở Israel phải trì hoãn hoặc khủng hoảng dẫn tới đổ vỡ để cơ hội về tay đương kim thủ tướng Netanyahu và đảng Likud. Diễn biến bất ngờ là điều mà khó dự đoán nhất, chỉ có những người đang chạy đua mới biết được. Có thể là một cuộc xung đột quân sự ác liệt như xảy ra ở Gaza vừa qua buộc chính phủ phải ban bố tình trạng khẩn cấp hay một biến động chính trị.v.v…/.

Ngọc Thạch/VOV-Cairo