Chợ tập trung thay cho chợ cóc, chợ tạm

Chợ truyền thống xuống cấp, chợ cóc, chợ tạm tràn lan

Theo Sở Công Thương Hà Nội, Hà Nội hiện có 457 chợ, gồm các hạng từ 1 - 3. Hệ thống chợ truyền thống đảm nhận khoảng 40% nhu cầu mua sắm của người dân các quận nội thành và 70% ở khu vực ngoại thành. Tuy nhiên, nhiều chợ xuống cấp khiến người dân không muốn vào chợ, mà ghé các chợ cóc, chợ tạm tràn trên các vỉa hè, ngõ phố.

Người tiêu dùng mua sắm tại chợ tạm Hàng Bè (phường Hoàn Kiếm). Ảnh: Hoài Nam

Chị Trần Minh Trang (sống tại ngõ Văn Chương, phường Văn Miếu - Quốc Tử Giám) cho biết, chợ cóc, chợ tạm thường kéo dài từ sáng sớm đến tối mịt. Người dân thay vì vào chợ truyền thống mua bán, có thể dừng ngay tại vỉa hè để mua bó rau, lạng thịt. Đi làm về muộn, ghé chợ tạm mua thực phẩm cũng đỡ mất thời gian hơn vào chợ hay siêu thị.

Cũng theo thống kê của Sở Công Thương, Hà Nội đang tồn tại 85 chợ cóc, chợ tạm. Đây là những điểm kinh doanh tự phát, vi phạm công tác quản lý Nhà nước về trật tự đô thị, an toàn giao thông, vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm… “Theo phân cấp, trách nhiệm giải tỏa các chợ không phù hợp quy hoạch, điểm kinh doanh tự phát, đảm bảo an ninh trật tự, văn minh đô thị thuộc thẩm quyền của chính quyền cấp cơ sở” - Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Nguyễn Kiều Oanh cho biết.

Để chợ truyền thống được lòng người dân

Chợ truyền thống vừa là một địa điểm mang đậm nét văn hóa địa phương, vừa là nơi mua sắm, phục vụ cộng đồng dân cư và tồn tại lâu dài với sự phát triển của đô thị. Hiện nay, lượng cung ứng ở chợ đầu mối và chợ truyền thống vẫn chiếm 60% lượng hàng tiêu dùng của người dân. Việc xây mới, nâng cấp chợ truyền thống không chỉ đáp ứng nhu cầu mua sắm của người dân, mà chính là giải pháp để hạn chế, tiến tới xóa bỏ chợ tạm, chợ cóc.

Phó Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam Trần Thị Phương Lan cho biết, minh chứng từ thực tế cho thấy, chợ truyền thống đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống người dân. Chợ truyền thống còn là nét văn hóa đẹp không thể thay thế bằng kênh mua sắm khác. Chính vì vậy, cần sớm có giải pháp hỗ trợ các chợ truyền thống phát triển sản phẩm đặc trưng, độc đáo, phù hợp để thu hút người tiêu dùng, khách du lịch.

Dù còn nhiều hạn chế nhưng chợ không chỉ là nơi mua bán hàng hóa mà còn đóng góp vai trò vào phát triển du lịch, giao lưu giữa dân cư. Để chợ truyền thống thu hút người tiêu dùng, việc đầu tiên là cải tạo chợ có quy hoạch rõ ràng; Đặt tiêu chuẩn, tiêu chí về xây dựng chợ văn minh, nhân viên của chợ được đào tạo, tổ chức nguồn hàng… Cải tạo chợ phải đi đôi với quản lý trong khuôn viên chợ, ngoài chợ. Cần đầu tư xứng tầm để chợ thu hút khách du lịch chứ không chỉ bán mua đơn thuần.

Đồng quan điểm, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam Nguyễn Anh Đức cho biết, tại nhiều nước, khách du lịch thường đến chợ chứ không đến siêu thị. Vì vậy trong quá trình phát triển chợ, cần có chợ du lịch, chợ dân sinh, chợ đầu mối. Nếu cải thiện điều kiện, cơ sở vật chất kinh doanh chắc chắn chợ truyền thống vẫn sẽ có chỗ đứng và vẫn là kênh không thể thiếu trong thúc đẩy tiêu thụ hàng hóa, phục vụ nhu cầu mua sắm của người dân, tạo thành điểm đến du lịch.

Hà Nội và các địa phương đã hoàn thành việc sáp nhập, tinh gọn bộ máy chính quyền nên đã dư thừa một lượng lớn trụ sở có thể được sử dụng để xây dựng chợ truyền thống nếu phù hợp với quy hoạch phát triển địa phương, đáp ứng nhu cầu cộng đồng. Nếu được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cho phép chuyển đổi công năng sẽ không mất nhiều vốn đầu tư bởi kinh phí chuyển đổi sẽ thấp hơn xây mới. "Hoạt động chuyển đổi công năng sử dụng có thể triển khai theo hình thức xã hội hóa theo hình thức công - tư thu hút DN đầu tư xây dựng, khai thác chợ truyền thống thành điểm mua sắm cho người dân, du khách. Đây có thể là giải pháp để xóa bỏ chợ tạm, chợ cóc đang làm mất mỹ quan TP" - ông Nguyễn Anh Đức bày tỏ.

Tạo điều kiện thu hút nhà đầu tư

Nhằm cải tạo xây mới hệ thống chợ truyền thống, UBND TP Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 110/KH-UBND về thực hiện chỉ tiêu về đầu tư, cải tạo chợ trên địa bàn TP giai đoạn 2024 - 2025. Kế hoạch đặt mục tiêu cải tạo xây mới 38 chợ, trong đó có 17 dự án chợ xây mới và 21 chợ cải tạo, sửa chữa. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai gặp nhiều khó khăn trong việc sử dụng vốn ngân sách cũng như xã hội hóa nguồn vốn đầu tư.

Báo cáo tiến độ các dự án chợ đầu tư xây mới, cải tạo giai đoạn 2022 - 2025 của Sở Công Thương cho thấy, đã có 19 đơn vị đăng ký đầu tư xây dựng, cải tạo chợ, song tiến độ triển khai chậm. Nơi thì đang giải phóng mặt bằng, nơi thì chờ hướng dẫn về thủ tục giao đất, cho thuê đất, nơi lại đang điều chỉnh chủ trương đầu tư... Cơ chế, chính sách hỗ trợ đầu tư, nhất là tiền thuê đất còn hạn chế, chưa khuyến khích để các nhà đầu tư mạnh dạn đầu tư theo kêu gọi của TP.

Để đảm bảo tính khả thi, lợi ích của các tiểu thương và người dân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh Võ Trí Thành kiến nghị, TP cần ưu tiên lựa chọn nhà đầu tư có tiềm lực về tài chính, thế mạnh về công nghệ, uy tín trong kinh doanh để đầu tư xây dựng chợ đảm bảo thời gian thi công ngắn, phương án thiết kế hiện đại, đặc biệt không làm xáo trộn tập quán kinh doanh, buôn bán của tiểu thương và thay đổi thói quen mua sắm hàng hóa của người dân. Bên cạnh đó các địa phương căn cứ vào quy hoạch sau sáp nhập để lựa chọn những khu vực công sở dư thừa cải tạo thành chợ truyền thống phục vụ nhu cầu mua sắm của người dân, qua đó hạn chế hiện tượng chợ cóc, chợ tạm.

Nhằm gỡ khó cho hoạt động cải tạo, xây mới hệ thống chợ, Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Võ Nguyên Phong kiến nghị, thời gian tới Bộ Tài chính tham mưu cơ chế hỗ trợ về miễn, giảm tiền thuê đất, về ưu đãi lãi suất cho vay đối với đầu tư xây dựng chợ đối với các DN, hợp tác xã tham gia đầu tư xây dựng, quản lý, kinh doanh, khai thác chợ. Qua đó, bảo đảm giảm chi phí đầu vào, tạo điều kiện cho DN, hợp tác xã thực hiện thu giá dịch vụ sử dụng diện tích bán hàng tại chợ tương đương với mức thu áp dụng khi chợ đang do Nhà nước quản lý bảo đảm an sinh, ổn định xã hội.

TP Hà Nội xem xét bố trí kinh phí đầu tư công trong lĩnh vực chợ để bảo đảm nguồn kinh phí đầu tư, cải tạo chợ theo danh mục và tiêu chí tại các Chương trình của Thành ủy đã đề ra. Bên cạnh đó, các sở, ngành của Hà Nội như Sở Tài chính, Chi cục Thuế khu vực I, Sở Nông nghiệp và Môi trường… tháo gỡ, giải quyết các khó khăn vướng mắc cho các chợ về tiền thuê đất theo quy định tại Luật Đất đai.

Lê Nam