Chống khai thác IUU: Ngư dân Gia Lai thay đổi để bảo vệ sinh kế

Trước khi tàu BĐ 97083TS rời cảng Tam Quan (phường Hoài Nhơn, tỉnh Gia Lai) để vươn khơi, chủ tàu Nguyễn Hứa cùng các thuyền viên tất bật chuẩn bị đầy đủ giấy đăng ký, đăng kiểm, giấy phép khai thác, danh sách thuyền viên và thiết bị giám sát hành trình. Không chỉ chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi xuất cảng, mà trong suốt hải trình, ông sẽ ghi chép đầy đủ nhật ký khai thác, tuân thủ khu vực được phép đánh bắt, tuyệt đối không xâm phạm vùng biển cấm.

Ông Hứa cho biết, từ khi thủy sản Việt Nam bị EC phạt thẻ vàng, ngư dân chịu nhiều thiệt thòi vì giá bán thấp hơn đáng kể so với trước đây. Sau khi được tuyên truyền và hiểu rằng, việc tuân thủ quy định chống khai thác IUU gắn liền với quyền lợi thiết thực của mình, ông cùng các chủ tàu khai thác xa bờ đã ký cam kết và nghiêm túc chấp hành.

Cảng cá Tam Quan (phường Hoài Nhơn, tỉnh Gia Lai). (ảnh: Nguyễn Thảo)

Ông Hứa cho biết: “Tàu tôi hoạt động ở khu vực Trường Sa, đánh bắt cá sọc dưa, cá ngừ bò. Đi thì phải đầy đủ giấy tờ, viết nhật ký đánh bắt đầy đủ. Ngư dân chúng tôi chấp hành, mong sao sớm được gỡ thẻ vàng để nguồn thủy sản bền vững hơn. Tôi cũng tuyên truyền với các chủ tàu khác là anh em phải đoàn kết không xâm phạm biển nước ngoài, hỗ trợ nhau những công việc trên biển”.

Cảng cá Tam Quan, phường Hoài Nhơn, là một trong những cảng cá lớn nhất của tỉnh Gia Lai, với hàng nghìn tàu khai thác vùng khơi thường xuyên ra vào. Ông Đặng Văn Dẫn - Phó Giám đốc phụ trách Ban Quản lý cảng cá cho biết, hiện nay đơn vị đang áp dụng quy trình quản lý tàu cá nghiêm ngặt.

Ngư dân tỉnh Gia Lai đảm bảo các thủ tục trước khi vươn khơi. (ảnh: CTV Thanh Bình)

Toàn bộ thủ tục xuất, nhập cảng được thực hiện qua phần mềm quản lý; tàu chỉ được phép cập hoặc rời cảng khi thiết bị giám sát hành trình (VMS) hoạt động liên tục. Trước khi tàu cập cảng, chủ tàu phải báo về trước 1 giờ, để cán bộ kiểm tra dữ liệu giám sát hành trình. Sau khi được xác nhận đủ điều kiện, tàu mới được phép vào bến, để kiểm đếm sản lượng và cập nhật ngay vào hệ thống, qua đó minh bạch hóa nguồn gốc thủy sản.

Ông Dẫn cho biết, thời gian tới, cảng sẽ tiếp tục siết chặt quản lý, kiên quyết từ chối tiếp nhận sản phẩm từ các tàu không tuân thủ, đồng thời đầu tư nâng cấp hạ tầng cảng cá nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu chống khai thác IUU.

“Chúng tôi phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thực thi pháp luật như đồn biên phòng, Chi cục Thủy sản và chính quyền địa phương, cùng theo dõi trên hệ thống giám sát hành trình (VMS). Nếu phát hiện tàu vượt ranh giới, thì chúng tôi phối hợp yêu cầu tàu quay về bờ. Tại cảng Tam Quan, mỗi tháng chúng tôi đều mở đợt tuyên truyền để các thuyền trường và thuyền viên tham gia, tăng cường hiều biết về chống khai thác IUU”.

Giữa tháng 9/2025, lực lượng biên phòng tỉnh Gia Lai tổ chức đợt cao điểm tuyên truyền về các quy định chống khai thác IUU với bà con ngư dân. (ảnh: CTV Thanh Bình)

Hiện nay, tỉnh Gia Lai là một trong những địa phương có đội tàu lớn nhất cả nước, với gần 6000 tàu dài trên 6 mét, sản lượng khai thác thủy sản biển hàng năm trên 270.000 tấn. Trong số đó có 3.200 tàu dài trên 15 mét, thường xuyên hoạt động vùng khơi.

Ông Nguyễn Công Bình – Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Gia Lai cho biết, để thực hiện các quy định về chống khai thác IUU, tỉnh đã hoàn thành việc đăng ký, đăng kiểm, cấp phép khai thác đội tàu và cập nhật 100% dữ liệu lên cơ sở dữ liệu quốc gia. Hệ thống giám sát hành trình (VMS) được lực lượng chức năng theo dõi 24/24 giờ, kịp thời phát hiện tàu vượt ranh giới hoặc mất kết nối, kiên quyết xử lý nghiêm 100% trường hợp vi phạm.

Ông Nguyễn Công Bình cho biết: “Chúng tôi tập trung rà soát, khoanh vùng các tàu khai thác, các địa bàn, địa phương có tàu vi phạm, phân công cán bộ, đảng viên giám sát các tàu vi phạm để kịp thời phát hiện và ngăn chặn các tàu có dấu hiệu vi phạm. Chúng tôi tham mưu cho tỉnh hỗ trợ, trang bị thiết bị giám sát hành trình cho các tàu vượt 15m. Hàng tháng, chúng tôi tổ chức các đoàn công tác vào các tỉnh phía nam, động viên các chủ tàu và ngư dân ký cam kết không vi phạm. Từ tháng 5/2024 tới nay, không có tàu cá nào vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ”.

Ngư dân và các cơ quan quản lý tỉnh Gia Lai, đang thực hiện nghiêm các quy định chống khai thác IUU. Nỗ lực này không chỉ thiết thực góp phần gỡ bỏ ‘thẻ vàng’ thủy sản của EC đối với Việt Nam, mà còn tạo nền tảng cho một nghề cá phát triển bền vững, bảo đảm sinh kế lâu dài cho ngư dân.

Lực lượng biên phòng Gia Lai tuần tra trên biển. (ảnh: Nguyễn Thảo)

Nguyễn Thảo-CTV Thanh Bình/VOV Tây Nguyên