Chống rác thải nhựa bắt đầu từ thói quen tiêu dùng

Chống rác thải nhựa bắt đầu từ thói quen tiêu dùng. Ảnh minh họa: TTXVN

Khởi đầu từ ý tưởng tái chế rác thải sinh hoạt, Hợp tác xã Green Life Hạ Long đã phát triển thành một mạng lưới liên kết cộng đồng gồm nông dân, trường học, chợ dân sinh và doanh nghiệp địa phương. Với quy trình gồm ba bước: thu gom – làm sạch – tái chế, những vật liệu tưởng chừng như bỏ đi như túi nilon, vải vụn, banner PVC được phân loại thủ công rồi “tái sinh” thành các sản phẩm hữu ích như túi xách, thảm, bảng tên, dây buộc tóc. “Chúng tôi, những người nông dân, người tiêu dùng và người sáng tạo, chọn đi theo con đường kinh tế tuần hoàn. Mỗi sản phẩm là một cuộc tái sinh,” bà Trần Thị Hương – Giám đốc Hợp tác xã Green Life chia sẻ.

Hành trình bắt đầu từ những việc nhỏ như gom từng chai nhựa, nhặt từng mảnh vải vụn, ủ phân compost từ rác hữu cơ. “Ba bước tưởng chừng đơn giản nhưng đòi hỏi rất nhiều công sức, tỉ mỉ và tâm huyết,” bà Trần Thị Hương chia sẻ.
Khát vọng của bà Hương không chỉ dừng lại ở sản phẩm, mà còn là thay đổi nhận thức xã hội: biến rác thải thành tài nguyên, biến thói quen tiêu dùng thành hành động xanh, và biến mỗi cư dân trở thành một phần của giải pháp.
Xa hơn, Hợp tác xã Green Life còn kỳ vọng phát triển mô hình trở thành một khu du lịch sinh thái gắn với hoạt động tái chế và lối sống xanh. Tuy nhiên, để hiện thực hóa ý tưởng này, hợp tác xã rất cần sự đồng hành từ các cơ quan chức năng trong việc tháo gỡ những rào cản như thủ tục cấp đất, cấp phép lưu trú qua đêm cho du khách, hay kết nối với các tour du lịch hiện có. Green Life mong muốn được tạo điều kiện để xây dựng một mô hình du lịch bền vững, thân thiện với môi trường và lan tỏa thông điệp sống xanh sâu rộng hơn.
Hiện tại, Green Life đã vận hành một khu trải nghiệm, nơi du khách có thể trực tiếp tham gia vào các hoạt động như phân loại rác, tái chế, và sáng tạo sản phẩm từ vật liệu bỏ đi. Mỗi ngày, khu trải nghiệm đón từ 500 đến 700 lượt khách, trong đó phần lớn là khách quốc tế.
Ông Văn Ngọc Thịnh – Giám đốc Quốc gia Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam (WWF-Việt Nam) cảnh báo: mỗi năm có hơn 11 triệu tấn nhựa tràn xuống biển, đe dọa nghiêm trọng đến đa dạng sinh học, chuỗi thực phẩm và sinh kế của hàng triệu người. Rác thải nhựa đang âm thầm hủy hoại đại dương – nguồn sống của hành tinh.
Ông Thịnh cho rằng để một đại dương không rác nhựa hãy tiêu dùng có trách nhiệm, thu gom – phân loại – tái chế đúng cách, đầu tư vào giáo dục và truyền thông. Bởi, nâng cao nhận thức là chìa khóa để thay đổi hành vi,” ông kêu gọi.
Tại Quảng Ninh – địa phương có tiềm năng du lịch biển và phát triển kinh tế biển mạnh các giải pháp giảm thiểu rác thải nhựa đang được cụ thể hóa bằng nhiều mô hình sáng tạo. Ông Nguyễn Như Hạnh – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh cho biết, tỉnh đã triển khai nhiều chương trình thay đổi hành vi người dân và du khách trong việc giảm thiểu sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần.
Tại Vịnh Hạ Long – di sản thiên nhiên thế giới, việc thu gom rác, đặc biệt là phao xốp trôi nổi, được duy trì thường xuyên. Theo ông Vũ Kiên Cường – Trưởng Ban Quản lý vịnh Hạ Long, lực lượng chuyên trách thường xuyên được bố trí để thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải, đồng thời giám sát định kỳ chất lượng môi trường nước biển, kịp thời báo cáo và xử lý các yếu tố gây ô nhiễm. Việc thu gom rác, phao xốp trôi nổi luôn được duy trì đều đặn hàng ngày nhằm đảm bảo môi trường vịnh Hạ Long luôn xanh - sạch - đẹp.
Song song với việc giảm nhựa trong sinh hoạt và du lịch, Quảng Ninh đặc biệt chú trọng đến công tác bảo vệ môi trường nước trong nuôi trồng thủy sản - một lĩnh vực kinh tế quan trọng với hơn 42.000 ha diện tích nuôi; trong đó có 10.200 ha nuôi biển.
Trước đây, người dân thường sử dụng phao xốp làm vật liệu nổi cho lồng, bè. Tuy giá rẻ, dễ đầu tư nhưng phao xốp có độ bền thấp, dễ vỡ, khó thu gom sau khi hư hỏng, gây ô nhiễm nghiêm trọng cho môi trường biển và ảnh hưởng đến hệ sinh thái. Đặc biệt, vào mùa mưa bão, nhiều hệ thống bè nuôi bị phá hủy, cuốn trôi gây thiệt hại lớn cho người dân.
Từ năm 2020, tỉnh Quảng Ninh đã triển khai chủ trương thay thế phao xốp bằng vật liệu nổi bằng nhựa HDPE – loại vật liệu có tuổi thọ cao (30–50 năm), bền vững với điều kiện sóng gió, không gây ô nhiễm môi trường và an toàn cho thủy sản.
Ông Đỗ Đình Minh – Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Quảng Ninh cho biết: Ngành đang đẩy nhanh tiến độ thẩm định vùng nuôi phù hợp với quy hoạch để giao đất, mặt nước an toàn cho người dân yên tâm sản xuất. Đồng thời, các ngành chức năng cũng tăng cường kiểm tra các hoạt động mua bán, vận chuyển vật liệu nổi, kịp thời phát hiện và xử lý các trường hợp sử dụng sản phẩm không rõ nguồn gốc, gây ảnh hưởng đến môi trường biển.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy nhấn mạnh, cuộc chiến chống rác thải nhựa không thể thành công nếu chỉ dựa vào nỗ lực đơn lẻ. Đây phải là hành động đồng bộ, có sự chung tay của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp, người dân và cộng đồng quốc tế. Chỉ khi tất cả cùng hành động mới có thể bảo vệ môi trường sống và gìn giữ hành tinh xanh cho hôm nay và các thế hệ mai sau.
“Chúng ta hãy bắt đầu từ những điều giản dị nhất, từ thói quen tiêu dùng, cách phân loại rác để hướng đến một Việt Nam không rác thải nhựa. Vì những dòng sông trong xanh, những bãi biển không còn chai lọ trôi dạt, và vì tương lai mà con cháu chúng ta có thể tự hào rằng: ngày hôm nay, chúng ta đã hành động để giữ gìn một hành tinh xanh – sạch – bền vững,” Bộ trưởng Đỗ Đức Duy kêu gọi.
Ngày Môi trường Thế giới 5/6/2025 được Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc phát động với chủ đề “Chống ô nhiễm nhựa” nhằm giảm thiểu rác thải nhựa, hướng tới lối sống xanh và nền kinh tế tuần hoàn, chung tay bảo vệ môi trường vì tương lai bền vững./.

Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn