Từ bỏ sản phẩm nhựa dùng một lần: Dễ hay khó?

Sản phẩm túi tiện lợi của siêu thị Go Hải Dương được nhiều khách hàng yêu thích thay vì dùng túi ni lông một lần để đựng thực phẩm

Khi tiện lợi trở thành “cái bẫy”

Với hơn 400 triệu tấn rác nhựa được thải ra toàn cầu mỗi năm, trong đó hơn 1/3 là nhựa dùng một lần, ô nhiễm nhựa đã được Liên Hợp quốc xác định là một trong những thách thức môi trường cấp bách nhất hiện nay. Việt Nam cũng không nằm ngoài guồng xoáy ấy, khi trung bình mỗi người tiêu thụ hơn 41 kg nhựa/năm, phần lớn là từ túi ni lông, hộp xốp, ống hút, thìa nhựa... được sử dụng chỉ một lần rồi thải bỏ.

Ở Hải Dương, thói quen sử dụng đồ nhựa dùng một lần vẫn rất phổ biến tại chợ truyền thống, quán ăn vỉa hè và cả trong nhiều cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, từ thói quen, sự thiếu nhận thức về tác hại môi trường, đến chi phí chuyển đổi sang các sản phẩm thân thiện, sản phẩm thay thế khá cao.

Chị Phạm Thị Vân ở phường Thanh Bình (TP Hải Dương) cho biết: "Tôi hiểu rất rõ tác hại của việc sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần và cố gắng hạn chế nhất có thể. Như khi đi mua đồ ăn sáng, tôi thường mang cặp lồng hoặc hộp từ nhà, không dùng các túi ni lông, cốc, hộp nhựa của quán. Tuy nhiên, nhiều khi tiện đi làm rẽ vào chợ, vẫn phải sử dụng các túi ni lông đựng thực phẩm".

CHU Kafe sử dụng cốc thủy tinh, cốc giấy, ống hút làm từ nhựa sinh học, hạn chế tối đa các sản phẩm nhựa dùng một lần

Cách đây vài năm, Zone CAfe là một trong số ít quán cà phê ở Hải Dương sử dụng ống hút làm từ gạo. "Tuy nhiên, một thời gian sau khách hàng phản ánh loại ống hút này khó hút đồ uống nên quán phải sử dụng ống hút nhựa thông thường", anh Nguyễn Cảnh, chủ quán cho biết.

Sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần rất có hại cho môi trường nên khi mở tiếp 2 quán cà phê CHU, anh Cảnh quyết tâm dùng các sản phẩm thân thiện với môi trường. Hiện nay, 2 quán CHU Kafe sử dụng hơn 90% cốc giấy, túi giấy và ống hút bằng nhựa sinh học, chấp nhận mức chi phí cao hơn 10 - 15% so với dùng các loại cốc nhựa, túi nhựa, ống hút thông thường. Đây cũng là minh chứng cho thấy chuyển đổi là có thể, nhưng không hề dễ dàng.

Trong lĩnh vực bán lẻ, siêu thị Go! Hải Dương đã duy trì bán túi dùng nhiều lần với giá không lợi nhuận (9.000 và 16.000 đồng/chiếc), khuyến khích khách hàng sử dụng loại túi này để đựng đồ thay vì túi ni lông dùng một lần. Ngoài ra, siêu thị chủ động dùng thùng carton để đóng gói hàng cho khách, hạn chế túi ni lông. Tuy nhiên, theo Giám đốc siêu thị Vũ Thị Sen, những năm gần đây, nhiều khách hàng yêu thích túi đựng đồ của siêu thị vì có thể tái sử dụng nhiều lần nhưng việc dùng túi ni lông một lần khi mua sắm vẫn khá phổ biến.

Những chiếc cốc, thìa, túi giấy sẽ thân thiện môi trường hơn các loại cốc nhựa, ống hút nhựa...

Bên cạnh đó, những rào cản về chi phí cũng là lý do khiến nhiều hộ kinh doanh ngần ngại chuyển sang sản phẩm thân thiện môi trường. Một chiếc hộp đựng bã mía chuyên dụng có giá gấp 2 - 3 lần hộp xốp. Ống hút giấy dễ hỏng, túi vải thì đắt tiền... Bởi vậy, nỗ lực giảm nhựa dùng một lần vẫn chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng.

Những bước chuyển tích cực

Dẫu khó khăn nhưng không thể phủ nhận xã hội đã và đang có những chuyển động tích cực trong cuộc chiến chống rác thải nhựa. Tại Hải Dương, lực lượng phụ nữ là một mắt xích chủ chốt trong "cuộc chiến" này. Theo Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh, toàn tỉnh đã xây dựng được 950 mô hình tổ thu gom rác với 2.467 thành viên; 274 chi hội phân loại rác tại hộ gia đình (17.810 thành viên); 150 mô hình tiết kiệm từ phế liệu (3.327 thành viên); 67 mô hình phụ nữ dùng làn đi chợ (4.369 người tham gia). Đây là những mô hình trực tiếp hoặc gián tiếp "tuyên chiến" với rác thải nhựa.

Mô hình “Thùng rác tiết kiệm xanh” của Hội Liên hiệp phụ nữ xã Hồng Quang (Thanh Miện) là một minh chứng tiêu biểu cho sự thay đổi từ gốc rễ. Hội in tờ rơi tuyên truyền, hướng dẫn phân loại rác tận nhà, phát túi sinh học và làn đi chợ miễn phí. Nhờ đó, người dân dần thay đổi hành vi, chủ động phân loại rác và giữ lại rác tái chế để hội viên đến thu gom. Mỗi năm, hội thu được 8 - 12 triệu đồng từ rác tái chế để gây quỹ giúp phụ nữ nghèo. Hiệu quả môi trường và xã hội được cộng hưởng rõ rệt.

Mô hình "Thùng rác tiết kiệm xanh" của Hội Liên hiệp phụ nữ xã Hồng Quang (Thanh Miện) là điển hình chống ô nhiễm nhựa, bảo vệ môi trường

Ở cấp chính quyền, hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới 5/6 năm nay với chủ đề “Chống ô nhiễm nhựa”, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Dương đã xây dựng kế hoạch truyền thông rộng khắp. Theo đó, sẽ tổ chức lễ mít tinh cấp huyện tại Tứ Kỳ, treo 28 băng rôn tại các tuyến phố trung tâm, tuyên truyền bằng pa nô, khẩu hiệu hành động cụ thể như: “Sống xanh từ bếp đến bàn - Nói không với nhựa dùng một lần”, “Hành động xanh - Mỗi người dân là một chiến binh bảo vệ môi trường”, “Phân loại tại nguồn - Bước nhỏ, chuyển đổi lớn”.

Đáng chú ý, chiến dịch truyền thông nhấn mạnh yêu cầu phát huy hiệu quả các mô hình cộng đồng như phân loại rác tại nguồn, giảm thiểu rác thải nhựa trong từng hộ dân, từng cơ quan, doanh nghiệp.

Câu hỏi “Liệu có dễ nói không với sản phẩm nhựa dùng một lần?” không cần một câu trả lời dứt khoát, mà đòi hỏi những hành động cụ thể, kiên trì và đồng bộ từ toàn xã hội.

NGÂN HẠNH - THANH NGA