Chống thất thu thuế - Bài 1: Vẫn loay hoay triển khai hóa đơn điện tử
Từ tháng 6, ngành thuế chính thức áp dụng phương pháp tính thuế theo thu nhập thực tế đối với hộ kinh doanh cá thể có doanh thu từ 1 tỷ đồng mỗi năm, thay thế hình thức khoán lâu nay. Đây được xem là nỗ lực lớn trong hành trình chống thất thu thuế, nhất là khi thương mại điện tử và hoạt động kinh doanh trên nền tảng số ngày càng phổ biến.
Các lực lượng chức năng đang bước vào cao điểm kiểm tra ngăn chặn hàng gian, hàng giả, kiểm tra kê khai thuế... tại TP Hồ Chí Minh.
Bài 1: Vẫn loay hoay triển khai hóa đơn điện tử
Từ ngày 1/6, khoảng 37.000 hộ và cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối trực tiếp với cơ quan thuế. Tuy nhiên, thực tế triển khai lại đang cho thấy nhiều bất cập. Việc buộc sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền tưởng như đơn giản, nhưng đang trở thành rào cản lớn với nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ, vốn chưa sẵn sàng về công nghệ, kỹ năng và chi phí.
Chưa sẵn sàng với máy tính tiền
Ghi nhận từ phóng viên, nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ tại TP Hồ Chí Minh vẫn chưa kịp thích nghi với yêu cầu sử dụng hóa đơn điện tử. Một số tỏ ra e ngại vì lo phải đầu tư máy móc, học phần mềm, đối mặt với sai sót và tăng chi phí vận hành.
Chị N.T.H., chủ cửa hàng thực phẩm tại quận Gò Vấp băn khoăn: “Tôi còn hàng tồn nhập từ trước không có hóa đơn đầu vào, giờ phát hành hóa đơn qua máy tính tiền thì xử lý thế nào? Liệu không có hóa đơn đầu vào, tôi có bị coi là trốn thuế không?”.
Ông Nguyễn Ngọc Tịnh, Phó Chủ tịch Hội Tư vấn và đại lý thuế TP Hồ Chí Minh cho biết, đây là tình trạng phổ biến. Nhiều hộ kinh doanh không thể chứng minh nguồn gốc hàng hóa do mua từ thương lái hoặc hàng tồn kho không có chứng từ. Trong khi đó, hệ thống thuế tự động sẽ cảnh báo khi phát hiện doanh thu bán ra cao mà không có đầu vào hợp lệ. Theo quy định hiện hành, không cho phép lập bảng kê đầu vào ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt. Như vậy, những hộ kinh doanh mua hàng từ trung gian không có hóa đơn sẽ gặp khó khăn khi bị thanh tra.
Thực tế cho thấy, không ít trường hợp tìm cách "lách luật" như nhập mã số thuế ngẫu nhiên lấy trên mạng, hành vi có thể bị xử phạt nặng. “Mới đây, một hộ kinh doanh ở Đà Nẵng bị phạt 100 triệu đồng vì xuất hóa đơn thiếu thông tin và mã số thuế bên mua. Đây là bài học đắt giá cho những hộ vẫn còn linh hoạt theo cách cũ", ông Tịnh cảnh báo.
Tạp hóa của N.Th.H chủ yếu lấy công làm lời nên rất khó kê khai thuế.
Cô N.Th.H, chủ cửa hàng tạp hóa tại thành phố Thủ Đức chia sẻ, cửa hàng của cô hoạt động theo kiểu “hôm được hôm không”, lấy công làm lời. Tuy nhiên, từ tháng 6, cô phải kê khai thuế điện tử, điều này buộc cô phải đầu tư máy tính tiền, thuê kế toán, làm tăng chi phí vận hành đáng kể.
“Tôi từng lên cơ quan thuế hỏi về cách triển khai thuế điện tử nhưng thấy quá rối nên bỏ luôn. Giờ nghe nói phải làm hóa đơn, kết nối mạng, phần mềm… là tôi đã thấy nản rồi”, cô Th.H tâm sự.
Ngay cả những người có kinh nghiệm lâu năm như ông Lê Nguyên Hùng, chủ cơ sở nem Bà Chín tại thành phố Thủ Đức cũng cảm thấy "ngợp" với quy định mới. “Cơ sở chúng tôi làm ăn lâu năm và chính đáng, nhưng vẫn mong cơ quan chức năng hướng dẫn rõ ràng, dễ hiểu, thay vì chỉ đưa ra quy định rồi để hộ kinh doanh tự tìm cách thích ứng”, ông Hùng chia sẻ.
Phải hợp lòng dân
Theo ông Nguyễn Đức Nghĩa, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa, Hiệp hội Doanh nghiệp TP Hồ Chí Minh, hiện nay, nhiều hộ kinh doanh nhỏ gặp khó khăn lớn trong việc sử dụng phần mềm, quản lý kế toán và áp dụng công nghệ số vào quản lý kinh doanh. Phần mềm hóa đơn điện tử hiện nay cũng khá tốn kém, khiến không ít hộ kinh doanh lo ngại sai sót và sợ bị phạt. Đây là gánh nặng tâm lý lớn trong quá trình chuyển đổi số và kê khai thuế.
Luật sư Trần Xoa, chuyên gia về thuế cho biết, việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai giúp tăng thu ngân sách một cách minh bạch, nhưng nếu không có chính sách hỗ trợ kịp thời sẽ gây áp lực lớn cho các hộ kinh doanh. Hiện TP Hồ Chí Minh có khoảng 13.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng đã kết nối máy tính tiền, con số này trên toàn quốc đã vượt qua 38.000. Dự kiến từ tháng 6, con số này sẽ tăng mạnh khi doanh thu thực tế được ghi nhận chính xác hơn.
Việc kiểm tra xuất xứ đầu ra đầu vào hàng hóa để đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng.
"Tuy nhiên, sau khi tính toán, mức thuế khi chuyển sang kê khai không cao, chỉ từ 0,5% đến 4,5% tùy theo lĩnh vực. Nếu các chủ kinh doanh làm đúng, họ không cần lo lắng. Điều quan trọng là một số chủ kinh doanh tìm cách né khai thuế, né chuyển đổi. Tuy nhiên, nếu bị phát hiện gian lận, họ sẽ phải chịu chế tài rất nghiêm khắc", Luật sư Trần Xoa nhận định.
TS Huỳnh Thanh Điền, Giảng viên Trường ĐH Nguyễn Tất Thành cho rằng, việc bỏ thuế khoán là cần thiết để thúc đẩy hộ kinh doanh minh bạch và tiến tới thành doanh nghiệp chính thức. Việc chuyển đổi sẽ giúp các hộ kinh doanh hưởng nhiều ưu đãi như miễn thuế trong 3 năm đầu, dễ vay vốn và được đào tạo về kỹ năng quản trị, kế toán. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là triển khai chính sách sao cho hợp lòng dân. Nếu có lộ trình hợp lý, phần mềm hóa đơn miễn phí, dễ sử dụng và chi phí thấp, các chủ hộ kinh doanh sẽ yên tâm chuyển đổi. Ngược lại, siết chặt quá nhanh hoặc áp dụng cứng nhắc sẽ tạo tâm lý e ngại, khiến việc chuyển đổi gặp khó khăn.
Ông Nguyễn Đức Nghĩa nhấn mạnh, để chuyển đổi hiệu quả, Nhà nước cần hỗ trợ phần mềm miễn phí, ưu đãi vay vốn công nghệ và quan trọng hơn, xây dựng một hệ thống kết nối đồng bộ giữa hóa đơn, vận chuyển và thanh toán. Chỉ khi nào các hộ kinh doanh cảm thấy quá trình chuyển đổi thuận tiện, đáng tin và không quá tốn kém, họ mới sẵn sàng thay đổi.
