'Chủ nghĩa ái kỷ' đang âm thầm phá vỡ tình bạn nữ giới

Theo Women's Health, trong suốt 20 năm kể từ khi ra mắt, Mean Girls không chỉ là phim học đường giải trí mà còn là “cẩm nang” giải mã những thủ đoạn tinh vi mà các cô gái dùng để thao túng nhau dưới danh nghĩa tình bạn.

Một trong những cảnh phim đáng nhớ là khi Regina George – nữ hoàng của nhóm, đột nhiên buông câu: “Tao muốn giảm ba ký.” Không ai dám phản bác. Ánh mắt cô như lưỡi dao khiến cả bàn tiệc căng thẳng, cho đến khi hai người bạn thân vội vàng tán dương: “Cậu gầy lắm rồi mà!”. Regina đảo mắt, ra lệnh “im đi”, và tiếp tục ăn. Vừa yếu đuối, vừa thao túng – đó là minh chứng điển hình cho một dạng ái kỷ ít được gọi tên: chủ nghĩa ái kỷ dễ tổn thương (vulnerable narcissism).

Khác với dạng ái kỷ phô trương (grandiose narcissism) – những người thích khoe khoang và tự cho mình là nhất – người mắc ái kỷ dễ tổn thương thể hiện sự tự cao qua dáng vẻ bất mãn, ấm ức và luôn đóng vai “nạn nhân của thế giới”. Theo nhà tâm lý học Ramani Durvasula, họ thường thụ động gây áp lực lên người khác qua việc im lặng, trách móc ngầm, khiến bạn cảm thấy mình luôn có lỗi, dù không biết vì sao.

Một nghiên cứu năm 2024 của hai nhà tâm lý học Ava Green (City University of London) và Clare Hart (University of Southampton) cho thấy, nam giới có xu hướng nghiêng về kiểu ái kỷ phô trương, trong khi nữ giới lại nổi trội ở kiểu dễ tổn thương. Đây là phát hiện quan trọng, bởi nó lật tẩy một sự thật ít được nghiên cứu: dạng ái kỷ này đang âm thầm hủy hoại các mối quan hệ nữ giới, đặc biệt là tình bạn.

Nghiên cứu cho thấy, người có mức độ ái kỷ dễ tổn thương cao có xu hướng bắt nạt bằng lời nói, hành vi thụ động, thậm chí cả bạo lực thể chất, vượt xa so với người mang kiểu ái kỷ phô trương. Họ không ồn ào công kích, mà thường tự biến mình thành “kẻ đáng thương bị hiểu lầm”, thao túng người khác bằng cảm giác tội lỗi và nghĩa vụ cứu giúp.

Ở mức độ xã hội, đây chính là kiểu bạn bè khiến bạn phải “đi trên vỏ trứng” mỗi khi trò chuyện. Họ dễ nổi giận khi bạn phản hồi chậm tin nhắn, hoặc phật ý nếu bạn không kịp bấm "thả tim" bài đăng của họ. Nếu không được chiều theo, họ sẽ rỉ tai người khác nói xấu bạn, “vô tình” loại bạn khỏi cuộc hẹn chung, hoặc phớt lờ hoàn toàn. Càng gắn bó lâu dài, bạn càng thấy tình bạn trở thành một vở kịch xoay quanh nhu cầu được ngợi ca của họ.

Điều nguy hiểm nằm ở chỗ: họ không muốn bạn chia sẻ nỗi buồn để cùng nâng đỡ, họ cần bạn ở đó để khẳng định sự đáng thương của chính họ. Khi bạn cần họ, họ sẽ viện lý do “quá bận”, hoặc tệ hơn, phớt lờ hoàn toàn. Còn khi bạn báo tin vui? Thái độ lạnh nhạt, ghen ngầm, hoặc lảng tránh sẽ khiến bạn chẳng muốn chia sẻ thêm lần nào nữa.

Không phải ai có chút tự tin cũng là ái kỷ. Nhưng khi “sự tự yêu bản thân” vượt ngưỡng lành mạnh và biến thành nhu cầu kiểm soát, thao túng cảm xúc người khác – đó chính là lúc bạn cần cảnh giác. Chủ nghĩa ái kỷ dễ tổn thương không ồn ào, nhưng lại là sát thủ thầm lặng trong những mối quan hệ nữ giới.

Mia