CHỦ NHIỆM ỦY BAN PHÁP LUẬT KHÓA XIII PHAN TRUNG LÝ: CẦN BÁM SÁT HƠN NỮA YÊU CẦU ĐỔI MỚI VÀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG, HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA QUỐC HỘI VÀ HĐND

Tham gia góp ý nhằm hoàn thiện dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, GS.TS Phan Trung Lý, Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương, Ủy viên Hội đồng Khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội khóa XIII đánh giá cao việc Ban soạn thảo chuẩn bị trình dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (HĐND).

GS.TS Phan Trung Lý cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân vào thời điểm này là cần thiết. Điều này có ý nghĩa thiết thực nhằm tiếp tục cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013, kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng trong Nghị quyết Đại hội Xlll, yêu cầu của Ban Chấp hành Trung ương về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền trong giai đoạn mới (Nghị quyết số 27-NQ/TW năm 2022).

Cần bám sát hơn nữa yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND

Về cơ bản, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật khóa XIII Phan Trung Lý tán thành với nhiều nội dụng của dự thảo Tờ trình và dự thảo Luật. Tuy nhiên, đề nghị cần bám sát hơn nữa yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND; tăng cường giám sát chuyên đề, giám sát nhằm kiểm soát quyền lực và phòng chống tham nhũng. Đồng thời, cần lưu ý những vấn đề đã được tổng kết, đánh giá, kế thừa phát huy những mặt được, khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2014.

GS.TS Phan Trung Lý, Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội khóa XIII

Qua nghiên cứu tình hình giám sát và các ý kiến về giám sát của Quốc hội và HĐND thời gian qua, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật khóa XIII Phan Trung Lý tham gia đóng góp một số ý kiến nhận xét, đánh giá về hoạt động giám sát chuyên đề như sau:

Thứ nhất, trong những năm qua, pháp luật về giám sát chuyên đề của Quốc và HĐND đã từng bước được hoàn thiện làm cơ sở cho việc tăng cường hoạt động này ngày càng hiệu quả.

Thứ hai, hoạt động giám sát chuyên đề đã được các cơ quan của Quốc hội tiến hành thực hiện ngày càng nhiều hơn cùng với quá trình đổi mới, nâng cao hiệu quả giám sát của Quốc hội và được dần hoàn thiện cả về cơ sở pháp lý, nội dung và phương thức tiến hành, đem lại kết quả ngày càng thiết thực hơn.

Thứ ba, Quốc hội đã tiến hành giám sát với nhiều chuyên đề về kinh tế - xã hội, đời sống của người dân, về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; giám sát việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19.

Thứ tư, hoạt động giám sát chuyên đề của Quốc hội bước đầu đã có tác dụng tích cực hỗ trợ cho hoạt động lập pháp của Quốc hội và công tác quản lý nhà nước nói chung.

Chưa quy định cụ thể tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật khóa XIII Phan Trung Lý nhận thấy, hoạt động giám sát chuyên đề của Quốc hội và HĐND còn có một số hạn chế, bất cập như Luật Hoạt động giám sát chưa quy định cụ thể tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát nên còn lúng túng trong việc này, dẫn đến tình trạng giám sát tập trung toàn diện nhưng tính trọng tâm, trọng điểm chưa cao.

Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND hiện chỉ tập trung chủ yếu vào các vấn đề kinh tế -xã hội, rất ít có các cuộc giám sát chuyên đề về công tác tổ chức cán bộ, nhân sự. Và nếu có thì còn mang tính hình thức, hiệu quả không cao.

Đoàn giám sát chuyên đề của Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai do đồng chí Sùng A Lềnh, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh làm Trưởng Đoàn đã có chương trình giám sát chuyên đề về “Việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo từ ngày 1/7/2021 đến ngày 31/5/2024 trên địa bàn tỉnh Lào Cai” tại huyện Bắc Hà

Bên cạnh đó, quy trình giám sát, trách nhiệm báo cáo giải trình, trách nhiệm cung cấp thông tin chưa được quy định chặt chẽ nên giám sát chuyên đề chủ yếu vẫn dựa trên việc xem xét báo cáo. Sự tham gia của các cơ quan, tổ chức hữu quan và chuyên gia độc lập chưa nhiều, hiệu quả chưa cao.

GS.TS Phan Trung Lý cũng cho rằng, kiến nghị của Đoàn giám sát trong một số trường hợp còn chung chung, chưa xác định rõ trách nhiệm của các chủ thể bị giám sát và yêu cầu cũng như thời hạn khắc phục. Việc theo dõi, đôn đốc thực hiện kiến nghị của Đoàn giám sát chưa thường xuyên, đồng bộ.

Ngoài ra, hiện chưa có cơ chế cụ thể, biện pháp xử lý trách nhiệm trong trường hợp đối tượng giám sát không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các kết luận, kiến nghị của Đoàn giám sát.

Vì vậy, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật khóa XIII Phan Trung Lý đề nghị những vấn đề nêu trên cần được tổng kết, nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát.

Xem xét sửa đổi, bổ sung một số điều khoản cho hợp lý

Về một số nội dung cụ thể, liên quan việc bổ sung khoản 2a vào sau khoản 2 Điều 3, GS.TS Phan Trung Lý đề nghị xem xét chỉnh lại cho hợp lý hơn. Vì tên 2a “bảo đảm cung cấp thông tin thực tiễn cho hoạt động xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương”. Nhưng 2 phương án trong đó lại nói về việc bổ sung nguyên tắc và tiêu chí cụ thể. (Phương án 1: Bổ sung nguyên tắc và tiêu chí cụ thể ở các điều; Phương án 2: Chỉ bổ sung nguyên tắc mà không bổ sung tiêu chí ở các điều cụ thể). Do đó, đề nghị viết lại điều sửa đổi, bổ sung này gọn hơn, rõ hơn, đúng lời văn pháp luật hơn.

Về quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 13, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật khóa XIII Phan Trung Lý đề nghị xem xét và chỉnh lại nội dung quy định ở khoản 2 và khoản 3 Điều 13 về xem xét báo cáo cho rõ nghĩa và hợp lý hơn. Cụ thể khoản 3 Điều 13 nêu rõ: “3. Theo sự phân công của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội thẩm tra các báo cáo quy định tại khoản 1 Điều này nếu được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận, trừ báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội. Hằng năm, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Kế hoạch triển khai Chương trình giám sát năm của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xác định báo cáo phải thẩm tra, cơ quan chủ trì thẩm tra, thời gian trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.”

Toàn cảnh Phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV

Về việc bổ sung Điều 15a vào sau Điều 15 về tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn và người bị chất vấn tại kỳ họp Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật khóa XIII Phan Trung Lý cho rằng, về nguyên tắc, tất cả các chất vấn đã được đại biểu Quốc hội nêu lên thì phải được người bị chất vấn trả lời. Do đó, đề nghị xem lại một số nội dung để quy định tiêu chí lựa chọn nhóm vấn đề chất vấn đúng hơn, hợp lý hơn, cụ thể: “a) Là vấn đề có dấu hiệu vi phạm pháp luật”. GS.TS Phan Trung Lý băn khoăn, quy định như vậy thì ai là người xem xét và quyết định vấn đề có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Đồng thời đề nghị bỏ quy định: “b) Không chất vấn những vấn đề đã có trong nghị quyết về chất vấn và nghị quyết giám sát chuyên đề của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội trong thời gian 12 tháng tính đến thời điểm chất vấn; c) Phù hợp với tổng thời gian tổ chức phiên họp chất vấn”.

Liên quan đến việc bổ sung Điều 15b vào sau Điều 15a như sau: “Điều 15b. Chất vấn kết hợp với xem xét việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội về chất vấn, giám sát chuyên đề”. GS.TS Phan Trung Lý đề nghị chỉnh lại tên và nội dung cho phù hợp.

Về việc sửa đổi, bổ sung Điều 16a vào sau Điều 16 như sau: “Điều 16a. Tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát, cơ quan, tổ chức chịu sự giám sát của Quốc hội”. GS.TS Phan Trung Lý nhận thấy, quy định ở Điều này "chuyên đề giám sát được lựa chọn" là vấn đề “không thuộc phạm vi điều chỉnh của các luật mới có hiệu lực thi hành trong thời gian 18 tháng” là không rõ và không phù hợp, do đó đề nghị nghiên cứu, xem xét lại.

Ngoài ra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật khóa XIII Phan Trung Lý đề nghị xem xét, chỉnh lại một số điểm về hình thức văn bản như bố cục các điều cần thể hiện rõ hơn; trình bày ngắn gọn hơn; văn phong cần thể hiện lại để bảo đảm dễ hiểu hơn; khắc phục các lỗi chính tả trong văn bản./.

Bích Ngọc