Chữ Tâm - Chữ Đức là nền tảng vững bền của nghề báo

Nhưng để hoàn thành sứ mệnh ấy, ngòi bút không chỉ cần sắc mà còn phải sáng. Người cầm bút không chỉ cần bản lĩnh nghiệp vụ mà trước hết phải có chữ Tâm và chữ Đức - hai trụ cột tạo nên nhân cách, bản lĩnh và uy tín của nghề báo.

Nhà báo tác nghiệp giữa phòng cấp cứu bệnh nhân COVID. Ảnh: CAND

Chữ Tâm - trái tim của người làm báo

Chữ Tâm trong nghề báo không phải là thứ cảm tính mềm yếu, càng không phải khẩu hiệu trữ tình được treo lên rồi quên mất. Nó là thái độ sống, nguyên tắc nghề nghiệp và chuẩn mực đạo đời hiện hữu trong từng câu chữ, từng lựa chọn, từng quyết định khi tác nghiệp.

Một nhà báo có Tâm là người tôn trọng sự thật - điều thiêng liêng nhất của nghề. Họ không bẻ cong câu chuyện để câu view, không tô vẽ hay giật tít để thỏa mãn sự tò mò nhất thời của đám đông. Họ nhìn thấy đằng sau mỗi thông tin là số phận của con người, là tổn thương có thể gây ra, là danh dự có thể bị hủy hoại.

Chữ Tâm thể hiện cụ thể ở việc: Không bóp méo thông tin để thu hút sự chú ý. Không dùng ngòi bút để gây tổn thương hay định kiến với cá nhân, tổ chức hay cộng đồng. Luôn cân nhắc giữa quyền được biết của xã hội và quyền được bảo vệ của những người yếu thế. Đặt lòng trắc ẩn vào trong mỗi bài viết, để thông tin không chỉ đúng mà còn đáng.

Người làm báo có Tâm biết rằng ngòi bút có thể nâng đỡ hoặc hạ bệ; có thể cứu người hoặc hại người; có thể xây dựng niềm tin hoặc làm tan nát niềm tin. Bởi thế, chữ Tâm chính là tấm lọc giúp họ nhìn nhân văn hơn, chọn lựa thận trọng hơn, viết sâu sắc hơn.

Trong mỗi sự kiện, người làm báo có Tâm không chỉ nhìn thấy số liệu hay phát ngôn, mà còn nhìn thấy con người phía sau nó: người nông dân mất mùa, đứa trẻ bị bỏ rơi, người lính giữ đảo, nghệ nhân gìn giữ di sản… Ngòi bút của họ không chỉ mô tả, mà còn sẻ chia, nâng đỡ, khơi dậy hy vọng.

Ở nhiều góc độ, chữ Tâm là linh hồn của báo chí nhân văn.

Chữ Đức - la bàn đạo lý của nghề nghiệp

Nếu chữ Tâm là trái tim thì chữ Đức là lý trí dẫn đường. Đạo đức nghề báo chính là thước đo bền vững nhất của giá trị người làm báo. Chữ Đức biểu hiện ở trách nhiệm, bản lĩnh và sự liêm chính.

Một nhà báo có Đức sẽ kiên quyết chống lại tin giả, xuyên tạc và sự thật bị bóp méo. Không để lợi ích riêng mua chuộc ngòi bút. Không dùng danh nghĩa báo chí để tư lợi, gây áp lực hay đe dọa. Luôn hướng về lợi ích cộng đồng, đất nước.

Đặc biệt, chữ Đức thể hiện rõ nhất ở sự dũng cảm: Dám nói sự thật, dám bảo vệ lẽ phải, dám đối mặt áp lực, dám chịu trách nhiệm cho từng câu chữ mình đã ký tên.

Đức trong nghề báo không chỉ nằm trong bài viết, mà còn ở cách sống - lời ăn tiếng nói, ứng xử với đồng nghiệp, thái độ với công chúng, tinh thần phụng sự xã hội. Một người viết báo giỏi nhưng thiếu Đức thì thông tin có thể chính xác nhưng không bao giờ đủ sức thuyết phục hay lan tỏa giá trị tốt đẹp.

Ngược lại, ngòi bút có Đức luôn được công chúng tin cậy. Họ không phải người hoàn hảo, nhưng là người biết giữ ranh giới giữa đúng và sai, giữa lợi ích và trách nhiệm, giữa nghề nghiệp và nhân cách.

Khi Tâm và Đức gặp nhau - bản lĩnh của người làm báo chân chính

Tâm mà thiếu Đức, ngòi bút dễ sa vào thương cảm sáo rỗng hay cảm tính chủ quan. Đức mà thiếu Tâm, tác phẩm trở nên khô cứng, lý trí nhưng vô cảm. Chỉ khi Tâm và Đức song hành, người làm báo mới đủ sâu sắc và công bằng để: Phản ánh đúng bản chất vấn đề. Sản xuất những tác phẩm có giá trị xã hội. Kiến tạo niềm tin nơi bạn đọc. Trở thành tiếng nói có sức ảnh hưởng tích cực.

Một nhà báo giỏi chưa chắc là nhà báo được tôn trọng. Nhưng một nhà báo có cả Chữ Tâm và Chữ Đức chắc chắn là người được ghi nhớ – ngay cả khi họ không ồn ào và không đứng ở vị trí nổi bật.

Điều công chúng cần ở báo chí không chỉ là thông tin, mà là niềm tin, là cảm giác “ở đó có người vì mình viết ra”. Chính Tâm và Đức giúp người làm báo xây dựng niềm tin ấy.

Bối cảnh hiện nay: khi tin giả lan nhanh hơn sự thật

Trong kỷ nguyên số, báo chí đang đối diện nhiều thách thức: Tin giả lan truyền chỉ trong vài giây. Công chúng bị phân tán bởi vô số kênh thông tin. Áp lực cạnh tranh khiến việc làm báo dễ sa vào tốc độ mà xem nhẹ độ chính xác. Nhiều nội dung giải trí và giật gân lấn át giá trị nhân văn. Chưa bao giờ, chữ Tâm và chữ Đức cần được nhắc lại mạnh mẽ như ngày hôm nay. Bởi trong sự nhiễu loạn ấy, người làm báo chỉ có thể đứng vững khi lấy đạo đức làm cốt lõi. Đó chính là “bàn tay giữ ngòi bút”.

Từ đầu thế kỷ XX đến nay, nhiều thế hệ nhà báo Việt Nam đã khẳng định vai trò chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng. Họ đi xuống đồng ruộng, ra chiến hào, vào nhà máy, đến vùng biên viễn, ra hải đảo… để lấy chất liệu sống. Không ít người hy sinh khi đang tác nghiệp giữa chiến trường. Họ viết bằng mồ hôi, nước mắt, thậm chí máu của mình - đó là biểu tượng của Tâm và Đức.

Thế hệ hôm nay kế thừa truyền thống ấy. Báo chí Việt Nam luôn đặt lợi ích dân tộc và cộng đồng lên trên hết, góp phần định hướng xã hội, xây dựng văn hóa, khơi dậy lòng nhân ái và tinh thần đổi mới.

Phóng viên tác nghiệp tại vùng lũ. Ảnh: Dân tộc & Phát triển

Giữ Tâm - rèn Đức: hành trình tự giác

Tâm và Đức không tự nhiên có, mà là kết quả của rèn luyện, trải nghiệm và lựa chọn. Người làm báo phải rèn kỹ năng nghề nghiệp để không đánh đổi Tâm bằng sự tùy tiện hay thiếu hiểu biết. Đối diện với chính mình để biết khi nào nên im lặng, khi nào phải lên tiếng. Học cách đứng trước áp lực dư luận mà vẫn giữ được sự trung thực trí tuệ. Mỗi bài viết là bài kiểm tra đạo đức. Mỗi sự kiện tiếp cận là dịp soi lại bản thân. Mỗi cú nhấp chuột đăng bài là lời cam kết trước xã hội.

Trong mọi thời đại, đạo đức nghề báo vẫn là thước đo giá trị của nhà báo. Tâm và Đức làm nên bản sắc, bản lĩnh, uy tín và danh dự của người cầm bút.

Một nền báo chí hiện đại không thể chỉ phát triển bằng công nghệ, bằng thuật toán lan truyền hay bằng thị trường; nó phải được xây dựng bằng tinh thần nhân văn, bằng niềm tin công chúng, bằng chữ Tâm và chữ Đức của mỗi người viết.

Và chính vì vậy, giữ vững Tâm - rèn luyện Đức là cách người làm báo đóng góp cho một nền báo chí nhân văn, chính xác, vì lợi ích xã hội - đúng như sứ mệnh được giao phó: xứng đáng là chiến sĩ cách mạng trên mặt trận tư tưởng và văn hóa.

Doãn Long