Chủ tịch Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) chỉ ra yếu tố quan trọng nhất để một Trung tâm Tài chính quốc tế thành công

Chia sẻ tại hội thảo với chủ đề: “Khung pháp lý về Trung tâm Tài chính quốc tế (IFC): Kinh nghiệm nước ngoài và tham khảo cho TP.HCM” đã diễn ra tại TP.HCM vào sáng 20/9, GS. TS. Lê Hồng Hạnh - Chủ tịch Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) đã chỉ ra kinh nghiệm nước ngoài và một số hàm ý cho trung tâm tài chính quốc tế TP Hồ Chí Minh. Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh yếu tố quan trọng nhất để một trung tâm tài chính quốc tế thành công - đó chính là khung pháp lý.

GS. TS. Lê Hồng Hạnh - Chủ tịch Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC)

Sau khi nghiên cứu, GS. TS. Lê Hồng Hạnh nhận thấy ba trung tâm tài chính quốc tế ở Dubai, Astana và Thượng Hải có điểm chung, đó đều là những trung tâm mới nổi, phát triển nhanh; nhận được sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo cấp cao. Qua đó, ông nhận ra, mỗi trung tâm đều cung cấp những kinh nghiệm quý giá có thể tham khảo cho Việt Nam trong việc hình thành IFC tại TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.

Khi bàn về dự thảo Nghị quyết 222/2025/QH15 của Quốc hội, nhiều ý kiến cho rằng việc áp dụng Cambridge Model là điều kiện tiên quyết để hình thành IFC. Tôi cho rằng nhận định này đúng, nên đã nghiên cứu kỹ các mô hình quốc tế.

Qua đó, có thể rút ra một điểm chung: Yếu tố quan trọng nhất để một trung tâm tài chính quốc tế thành công chính là khung pháp lý. Các điều kiện địa chính trị, kinh tế hay quy mô phát triển chỉ là yếu tố cần, còn muốn trung tâm bền vững thì pháp luật phải rõ ràng, minh bạch và vận hành hiệu quả. Nếu không, dù có 'dọn tổ', 'đại bàng' cũng không đến", Chủ tịch VIAC nhấn mạnh.

Theo GS.TS Lê Hồng Hạnh, khung pháp lý cần bao gồm bốn yếu tố: mô hình quản trị phù hợp, luật áp dụng rõ ràng, mức độ gắn kết với tài chính quốc tế, và cơ chế giải quyết tranh chấp minh bạch, kịp thời.

Kinh nghiệm từ Dubai và Astana cho thấy, các trung tâm này đều có quyền ban hành luật riêng, có hệ thống pháp luật đặc thù tách biệt với quốc gia, có tòa án độc lập và áp dụng luật mẫu quốc tế trong trọng tài. Trong khi đó, Thượng Hải lại ngược lại: sử dụng luật Trung Quốc, tòa án phụ thuộc hệ thống quốc gia, và trọng tài quốc tế đặt tại Thượng Hải chịu sự chi phối lớn của luật trong nước.

Từ khi ban hành nghị quyết đến khi vận hành, các trung tâm tài chính thường mất hàng chục năm để hoàn thiện. Với Việt Nam, hiện nay nhiều yếu tố pháp lý còn chưa rõ ràng. Chúng ta chưa có mô hình quản trị đạt chuẩn quốc tế, chưa xác định được IFC sẽ nằm ở vị trí nào trong hệ thống tài chính - tư pháp quốc gia, và chưa có cơ chế tòa án, trọng tài đủ độc lập. Nếu áp dụng trực tiếp luật quốc gia hiện hành, các IFC sẽ vướng vào sự chồng chéo của các hệ thống như đất đai, thuế, chứng khoán...

GS. TS Lê Hồng Hạnh đặt ra một số câu hỏi quan trọng cần được làm rõ: IFC sẽ có tòa án chuyên biệt hay chỉ là một bộ phận của tòa án TP Hồ Chí Minh? Quan hệ tố tụng trong tòa án chuyên biệt sẽ vận hành thế nào? Trung tâm trọng tài quốc tế sẽ do ai quản lý, trực thuộc Bộ Tư pháp hay IFC? Nếu không giải quyết, những vướng mắc này sẽ hạn chế hiệu quả vận hành của IFC.

"Điều quan trọng tôi muốn nhấn mạnh nếu không xây dựng được một khung pháp lý hiện đại và phù hợp, chúng ta khó có thể hình thành IFC đúng nghĩa.

Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi và vận dụng những nguyên lý cơ bản từ mô hình Cambridge, đặc biệt là tính minh bạch, sự tự do hợp đồng và cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả. Đây là nền tảng cần thiết để IFC TP.HCM và Đà Nẵng trở thành trung tâm tài chính quốc tế thực sự, thay vì chỉ là “IFC trên giấy”, ông cho biết.

An Minh