Chùa Tây Phương - Ngôi chùa thờ nhiều Phật Tổ nhất Việt Nam

Chùa được xây theo hình chữ Tam với 3 tòa, mỗi tòa có 2 tầng, 8 mái và 8 đầu đao cong vút, trong đó tòa ở giữa cao hơn nhưng lại nhỏ hơn so với tòa Thượng và tòa Hạ. Nội thất của các tòa nhà đều được chiếu sáng nhờ thềm các tòa cách nhau tới 1,6m. Các tòa nhà được xây bằng gạch theo hình chữ Công, còn các cửa được chạm trổ theo kiểu bán âm bán dương. Kèo, cột, xà trong chùa đều được trang trí hình rồng, phượng, hoa, lá bằng kỹ thuật chạm bẹt (còn gọi là chạm nông).

Chùa có 72 pho tượng, được tạc bằng gỗ mít, sơn son thếp vàng. Nhiều pho cao hơn người thật, như 8 pho tượng Kim Cương và Hộ Pháp, cao chừng 3m, mang dáng vẻ trang nghiêm, phúc hậu. Phần lớn các tượng có niên đại cuối thế kỷ XVIII, một số khác được tạc vào giữa thế kỷ XIX.

Hệ thống tượng ở chùa Tây Phương gồm:

Bộ tượng Tam Thế Phật: ba pho tượng Phật Quá khứ, Hiện tại, Vị lai (còn gọi là Tam Thân: Pháp thân, Ứng thân và Hóa thân) ngồi tư thế tọa thiền, y phục gấp nếp đơn giản, phủ kín cơ thể.

Bộ tượng Di Đà Tam Tôn: gồm tượng đức Phật A-di-đà, hai bên là Quan Âm Bồ Tát và Đại Thế Chí Bồ Tát.

Tượng Tuyết Sơn: miêu tả đức Phật Thích Ca trong thời kỳ tu khổ hạnh, mỗi ngày chỉ ăn một hạt kê, một hạt vừng, tự hành xác để vươn lên thế giới tinh thần sáng láng. Tượng có màu đen thẫm, khoác áo cà-sa mỏng, thân gầy guộc, xương nổi rõ trên ngực, mắt trũng sâu, chìm trong suy tưởng, hướng về nội tâm. Hai bên có tượng A Nan Đà và Ca Diếp đứng hầu.

Tượng đức Phật Di Lặc: tượng trưng cho vị Phật của thế giới Cực Lạc tương lai. Hình dáng mập mạp, ngồi hơi ngả về phía sau, toàn thân toát lên sự thỏa mãn, hoan hỷ.

Tượng Văn Thù Bồ Tát: đứng chắp tay, chân đi đất, các ngón chân bấm chặt xuống bệ.

Tượng Phổ Hiền Bồ Tát: chắp tay trước ngực, khuôn mặt sáng rộng, nổi bật trên thân hình phủ kín y phục.

Tượng Bát Bộ Kim Cương: thể hiện trình độ cao về nghệ thuật lắp ghép gỗ, bố cục và khắc họa sự chuyển động của thân thể mặc giáp trụ trong các thế võ.

Mười sáu pho tượng Tổ: mang phong cách hiện thực, gồm các vị: Ưu-ba-cầu-đa, Đê-đa-ca, Di-trà-ca, Bà-tu-mật, Phật-đà Nan-đề, Phục-đa-mật-đa, Hiếp Tôn giả, Thương Na Hòa Tu, Mã Minh, Ca-tỳ-ma-la, Long Thụ Tôn giả, La-hầu-la-đa, Tăng-già Nan-đề, Già-gia-xá-đa, Cưu-ma-la-đa, Chà-dạ-đa. Theo tài liệu lưu truyền tại chùa, đây là tượng các vị Tổ Ấn Độ theo quan niệm Thiền tông Trung Quốc.

(Trích từ Vào chùa lễ Phật: Những điều cần biết, Đặng Xuân Xuyến; NXB Văn hóa Thông tin, 2006)

Đặng Xuân Xuyến