Chuẩn hóa, số hóa tên đường: Giữ hồn phố, thêm địa danh
Để giải quyết dứt điểm các bất cập do trùng tên đường tại TP HCM, chuyên gia đề xuất nhiều giải pháp đồng bộ
Dù mang "hồn cốt" văn hóa, lịch sử nhưng thực trạng trùng tên đường ở TP HCM đang gây nhiều xáo trộn cho người dân và công tác quản lý.
Lắng nghe người dân và tôn trọng lịch sử
Theo ông Nguyễn Minh Nhựt, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP HCM, thời gian qua, việc đặt, đổi tên đường luôn được lãnh đạo TP HCM đặc biệt quan tâm. Mỗi lần đặt, đổi tên đường, thành phố đều cân nhắc rất kỹ, trải qua nhiều bước triển khai.
Ở nhiều đô thị trên thế giới, việc đặt tên đường dựa trên hệ thống đánh số khu vực (chome) kết hợp tên quận, phường, block và số nhà. Việc này thiên về tính vận hành giao thông đô thị nhiều hơn. Tại TP HCM, việc đặt tên đường còn phản ánh hồn cốt, ghi dấu di sản đô thị, mang ý nghĩa văn hóa, lịch sử…
Lãnh đạo Sở Văn hóa và Thể thao TP HCM cho rằng trong lúc chờ cấp thẩm quyền điều chỉnh Nghị định 91/2005 theo đúng quy trình, thành phố với 168 xã, phường, đặc khu cần có những giải pháp trước mắt, tạm thời cũng như giải pháp lâu dài để đáp ứng yêu cầu về việc đặt, đổi tên đường, phố và công trình công cộng của thành phố. Trong đó, thành phố sẽ chú trọng lắng nghe ý kiến người dân trong việc đặt tên đường mới hoặc đổi tên cho phù hợp với văn hóa, lịch sử, đồng thời tránh thay đổi, xáo trộn, ảnh hưởng đến cuộc sống người dân.
Đồng tình với quan điểm cần có giải pháp và lắng nghe ý kiến người dân, PGS-TS Tôn Nữ Quỳnh Trân, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Đô thị và Phát triển TP HCM, cho rằng nghị định mới về đặt, đổi tên đường cần có quy định cụ thể để xử lý các trường hợp tên đường trùng nhau giữa các tỉnh, thành sau sáp nhập. Nhiều tên đường là nhân vật lịch sử nổi tiếng được các tỉnh, thành chọn giống nhau có thể giữ nguyên sau sáp nhập miễn là không cùng một phường, xã, do việc đổi rất tốn kém, chỉ đổi trong trường hợp các tên trùng nhau trong cùng một phường, xã.
Đồng thời, chuyên gia đô thị cũng đề xuất bổ sung tên đường, tên công trình công cộng với nội dung rộng hơn về địa danh bằng việc lấy tên biển, đảo, núi, sông, hồ của đất nước để đặt tên đường; bổ sung quy định về đường có tên tạm; bổ sung quy định về vấn đề tên đường sai. Các tên gọi được đề xuất cần được công khai kèm lý do lựa chọn để người dân đóng góp ý kiến, nhằm tránh tranh cãi và bảo đảm tên gọi phản ánh đúng mong muốn, giá trị văn hóa và lịch sử của cộng đồng.
Việc đặt tên đường ở TP HCM còn phản ánh hồn cốt, ghi dấu di sản đô thị Ảnh: CHÍ NGUYÊN
Xây dựng cơ sở dữ liệu GIS quản lý tên đường
PGS-TS Hà Minh Hồng, Hội Khoa học Lịch sử TP HCM, đề xuất giữ tên đường phố và ghi thêm địa danh. Ông gợi ý ví dụ như đường Phan Văn Trị, phường Chợ Quán; đường Phan Văn Trị, phường An Đông; đường Chu Văn An, phường Thủ Đức; đường Chu Văn An, phường Tăng Nhơn Phú...
Theo cách đặt này, tên đường gắn với địa danh (không trùng) nên tên đường cũng không trùng (hoàn toàn). Tên đường vẫn gắn bó với thực tế cuộc sống của người dân và không bị thay đổi nên không gây xáo trộn phức tạp. Việc thêm địa danh (tên phường) mang ý nghĩa lịch sử, văn hóa gắn với người dân, do đó cùng tên đường nhưng không có nghĩa là trùng (mà mang ý nghĩa chỉ dẫn cụ thể hơn trước). PGS Hồng nhấn mạnh rằng việc chỉ dẫn, tra cứu khi có thêm địa chỉ cụ thể gắn với tên đường sẽ có thể nhanh chóng, dễ dàng hơn.
Cũng bàn về vấn đề này, TS Nguyễn Minh Nhựt, Phó trưởng Ban Văn hóa - Xã hội HĐND TP HCM, cho rằng tình trạng các tuyến đường trùng tên, đặc biệt giữa các phường, xã, đã và đang gây ra những khó khăn đáng kể cho công tác quản lý hành chính, cấp số nhà, cấp giấy tờ pháp lý; gây nhầm lẫn trong vận chuyển, cứu hộ, cứu nạn, dịch vụ công ích; hoạt động kinh tế, giao thông… cũng như làm giảm hiệu quả quản lý đô thị thông minh.
Để giải quyết tình trạng trùng tên đường trên địa bàn thành phố, TS Nhựt đề xuất thực hiện đồng bộ các giải pháp. Cụ thể, là rà soát, xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất về tên đường. Theo đó, thành phố cần tổ chức điều tra, rà soát và lập danh mục tên đường trên phạm vi toàn thành phố. Xây dựng cơ sở dữ liệu GIS quản lý tên đường, số nhà, mã định danh địa lý tích hợp với các hệ thống quản lý đô thị thông minh. Công khai dữ liệu trên cổng thông tin điện tử của thành phố, bảo đảm người dân, doanh nghiệp, tổ chức có thể truy cập, tra cứu dễ dàng.
Theo TS Nhựt, kinh nghiệm thực tế ở Seoul (Hàn Quốc) cho thấy họ đã hoàn thành số hóa 100% tên đường, số nhà trên nền tảng GIS, tích hợp định vị cứu hỏa, cứu thương, quản lý điện nước, bảo đảm điều hành đô thị nhanh chóng, chính xác. Đồng thời, cần có các giải pháp khác như đổi tên các tuyến đường trùng lặp gây nhầm lẫn nghiêm trọng; hoàn thiện quy trình thẩm định, phê duyệt tên đường. Ngoài ra, cần truyền thông và hỗ trợ người dân, doanh nghiệp khi đổi tên đường.
Kinh nghiệm quốc tế
TS Nguyễn Minh Nhựt dẫn kinh nghiệm thực tế từ Singapore về việc thành lập Ủy ban Đặt tên đường quốc gia trực thuộc Bộ Phát triển quốc gia. TP Seoul (Hàn Quốc) hỗ trợ các doanh nghiệp đổi tên biển hiệu và cập nhật hệ thống định vị trực tuyến miễn phí trong 6 tháng sau khi đổi tên đường.
TP Tokyo (Nhật Bản) không sử dụng hệ thống tên đường phổ biến như ở Việt Nam mà dựa trên hệ thống đánh số khu vực kết hợp với tên quận, phường, block và số nhà. Điều này giúp tránh hoàn toàn tình trạng trùng tên đường, đặc biệt là trong các đô thị siêu lớn. Cách tổ chức này tạo thuận lợi trong quản lý hành chính và logistics, song đòi hỏi người dân phải quen thuộc với hệ thống đánh số chi tiết.
TP New York (Mỹ) lại có mô hình đặt tên kết hợp giữa số thứ tự và địa danh, đồng thời bổ sung tên khu vực (borough) trong hệ thống địa chỉ, ví dụ: "West 42nd Street, Manhattan". Nhờ vậy, các con đường cùng tên nhưng ở những khu vực khác nhau không gây nhầm lẫn.
