Chuẩn hóa tiêu chí xanh để thu hút dòng vốn quốc tế hiệu quả

Theo Bộ Tài chính, việc thu hút đầu tư chất lượng cao từ các nhà đầu tư nước ngoài cũng như trong nước được xem là giải pháp quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Việt Nam xanh, năng động và sẵn sàng cho kỷ nguyên mới, thông qua thúc đẩy công nghệ sạch, phát triển hạ tầng bền vững và nâng chuẩn quản trị theo tiêu chí quốc tế. Để thực hiện được điều này, việc tiếp tục tháo gỡ các vướng mắc, rào cản về thủ tục, hạ tầng và chính sách, tạo môi trường đầu tư minh bạch, thông suốt và đủ sức hấp dẫn nhà đầu tư là yếu tố then chốt giúp thúc đẩy dòng vốn đầu tư xanh bền vững.

Đang được nhìn nhận là điểm đến tiềm năng trong chuỗi giá trị toàn cầu mới, tuy nhiên, Việt Nam cần chuyển hóa các cơ hội, lợi thế bằng hành động cụ thể. Những thách thức về thể chế, chất lượng thực thi chính sách, năng lực cạnh tranh xanh và khả năng thu hút đầu tư giá trị cao là những rào cản cần được tháo gỡ quyết liệt hơn.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký - Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), muốn thúc đẩy đầu tư và phát triển doanh nghiệp xanh, việc hình thành một hệ sinh thái tài chính xanh hiệu quả là điều kiện tiên quyết. Nhà nước cần phát triển thị trường tín chỉ carbon, trái phiếu xanh, đồng thời tạo cơ chế bảo lãnh tín dụng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa khi tiếp cận các khoản vay xanh. Các ngân hàng thương mại nên được khuyến khích xây dựng danh mục sản phẩm tài chính xanh và áp dụng ưu đãi lãi suất phù hợp.

Lần đầu tiên Việt Nam có một bộ tiêu chí pháp lý rõ ràng để xác định “dự án xanh”

“Cần ban hành bộ tiêu chí quốc gia về dự án đầu tư xanh, làm cơ sở cho việc cấp phép, ưu đãi thuế, đất đai và tiếp cận vốn. Các dự án sử dụng công nghệ sạch, năng lượng tái tạo và sản xuất tuần hoàn cần được ưu tiên hỗ trợ. Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa - lực lượng chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế cần có các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, tư vấn chuyển đổi xanh, đào tạo về ESG và hỗ trợ chứng nhận môi trường. Mô hình “vườn ươm doanh nghiệp xanh” có thể được thí điểm tại các địa phương trọng điểm để tạo hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực xanh”, ông Tuấn nêu quan điểm.

Bàn về vấn đề này, một số chuyên gia cho rằng, trước sức ép từ biến đổi khí hậu và cam kết Net-Zero vào năm 2050, Việt Nam buộc phải tái cấu trúc mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững. Tài chính xanh, đặc biệt là tín dụng xanh, trở thành công cụ đòn bẩy không thể thiếu để huy động nguồn lực cho chuyển đổi.

Dù Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước đã có nhiều bước chuẩn bị, từ Chiến lược Quốc gia về tăng trưởng xanh đến Đề án Ngân hàng xanh, Thông tư hướng dẫn quản lý rủi ro môi trường trong hoạt động cấp tín dụng... nhưng một “nút thắt” vẫn chưa được tháo gỡ là thiếu bộ tiêu chí thống nhất để xác định thế nào là một dự án xanh. Sự mơ hồ này không chỉ cản trở doanh nghiệp tiếp cận vốn ưu đãi, mà còn khiến thị trường đối mặt với nguy cơ “rửa xanh” khi các dự án chưa bền vững vẫn được gắn mác xanh.

Theo PGS. TS. Hồ Thủy Tiên, Trường Đại học Tài chính - Marketing, trong bối cảnh Việt Nam cam kết đạt NetZero vào năm 2050, việc thiết lập Bộ phân loại xanh cho thị trường vốn là yêu cầu cấp thiết nhằm huy động và điều phối dòng vốn cho các hoạt động kinh tế bền vững. Việc phân loại xanh hiệu quả không chỉ là danh mục tiêu chí kỹ thuật, mà còn là công cụ định hướng và quản trị rủi ro cho thị trường vốn, bảo đảm rằng các hoạt động huy động vốn, đầu tư và giao dịch chứng khoán thực sự phục vụ mục tiêu phát triển bền vững.

Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 21/2025/QĐ-TTg. Có thể nói đây là lần đầu tiên, Việt Nam có một bộ tiêu chí pháp lý rõ ràng để xác định “dự án xanh”. Quyết định này xóa bỏ tình trạng mơ hồ và thiếu đồng bộ trước đây, giúp các tổ chức tín dụng thẩm định và phân loại tín dụng xanh trên cùng một nền tảng pháp lý. Doanh nghiệp cũng được định hướng cụ thể để thiết kế dự án phù hợp, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan quản lý theo dõi và đánh giá hiệu quả toàn hệ thống.

Việc yêu cầu hồ sơ môi trường hợp lệ theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, cùng quy định xác nhận độc lập theo tiêu chuẩn quốc tế, tạo bộ lọc đáng tin cậy để ngăn ngừa tình trạng “gắn mác xanh” sai lệch. Quyết định cũng quy định rõ về quy trình xác nhận dự án xanh, được thực hiện bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc tổ chức độc lập. Đây là điểm nhấn quan trọng, mở ra cơ chế minh bạch và khách quan trong việc đánh giá, đồng thời bảo vệ niềm tin của thị trường và nhà đầu tư.

Thanh Tuyết