Chuẩn hóa việc cấp ngân sách cho các chương trình tín dụng ưu đãi

Đưa cấp bù lãi suất vào đầu tư công

Bộ Tài chính hiện đang lấy ý kiến cho dự thảo Nghị định của Chính phủ về thanh toán, quyết toán vốn ngân sách nhà nước để cấp bù lãi suất cho các ngân hàng thương mại (NHTM) thực hiện chính sách tín dụng ưu đãi. Văn bản này dự kiến sẽ được Chính phủ ban hành trong tháng 1/2026 và có hiệu lực từ tháng 3 năm sau.

Theo quan điểm của Bộ Tài chính, dự thảo Nghị định lần này tập trung vào cải cách mạnh mẽ cơ chế kiểm soát chi tại Kho bạc Nhà nước. Trọng tâm là đơn giản hóa hồ sơ, đẩy mạnh số hóa quy trình và làm rõ phạm vi kiểm soát của Kho bạc Nhà nước. Song song đó, tăng thêm vai trò và trách nhiệm của NHNN và các NHTM trong việc thẩm định, lập hồ sơ và tự chịu trách nhiệm đối với số liệu.

Thực tế, những năm qua, Chính phủ đã triển khai nhiều chính sách tín dụng ưu đãi có cấp bù lãi suất cho các NHTM như: Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP (về chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo); Quyết định số 68/2013/QĐ-TTg (về cho vay giảm tổn thất sau thu hoạch trong nông nghiệp); Nghị định 67/2014/NĐ-CP (về cho vay nâng cấp, đóng mới tàu cá); Nghị định 100/2015/NĐ-CP (về cho vay nhà ở xã hội); Nghị quyết số 43/2022/QH15 (về hỗ trợ 2%/năm từ nguồn Ngân sách Nhà nước cho doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh);...

Tuy nhiên, vì mỗi chương trình có một văn bản hướng dẫn riêng nên quy trình thanh toán, quyết toán còn phân tán, thiếu đồng bộ, tiềm ẩn rủi ro chồng chéo và gây khó khăn cho các NHTM cũng như người thụ hưởng. Bên cạnh đó, nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện các chương trình ưu đãi này được ban hành trước khi Luật Đầu tư công năm 2024 và Luật Ngân sách Nhà nước năm 2025 có hiệu lực. Vì thế, việc chuẩn hóa cơ chế phân bổ, kiểm soát chi, thanh toán và quyết toán đối với ngân sách cấp bù lãi suất trong bối cảnh hiện nay là yêu cầu cấp thiết để các chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Chính phủ có thể tiếp tục triển khai; tránh chồng chéo, thiếu thống nhất về quy trình và giảm độ lan tỏa hiệu quả của chính sách ưu đãi từ ngân sách.

Phân tích Dự thảo Nghị định, các chuyên gia cho rằng, trong lần chuẩn hóa này, Bộ Tài chính xác định rất rõ quan điểm “cấp bù lãi suất tín dụng ưu đãi là một nhiệm vụ đầu tư công theo Luật Đầu tư công năm 2024”. Điều này giúp đưa hỗ trợ lãi suất vào “khuôn khổ đầu tư”, thay vì chỉ coi là khoản trợ giúp riêng lẻ.

Song song đó, việc Dự thảo Nghị định quy định rõ về trách nhiệm của Bộ Tài chính đối với hoạt động tổng hợp, trình cấp có thẩm quyền bố trí nguồn kinh phí cấp bù lãi suất giúp Bộ này trở thành cơ quan chủ động đề xuất ngân sách trung hạn 5 năm và dự toán hàng năm cho toàn bộ chính sách tín dụng ưu đãi. Theo các chuyên gia tài chính, những thay đổi này sẽ tạo thuận lợi cho các tổ chức tín dụng khi triển khai chính sách, giúp người dân và doanh nghiệp tiếp cận hiệu quả hơn những chính sách ưu đãi, hỗ trợ từ Ngân sách Nhà nước.

Dự thảo Nghị định lần này tập trung vào cải cách mạnh mẽ cơ chế kiểm soát chi tại Kho bạc Nhà nước

Chuẩn hóa công thức và quy trình thanh toán

Một điểm nổi bật trong Dự thảo Nghị định là việc chuẩn hóa công thức tính cấp bù lãi suất theo hướng chi tiết đến từng ngày dư nợ (Điều 6.2 Dự thảo Nghị định). Công thức mới bảo đảm phản ánh chính xác mức hỗ trợ lãi suất mà NHTM đã giảm cho người vay, tránh tình trạng ước tính thiếu chính xác hoặc tạo ra chênh lệch giữa các ngân hàng.

Trong khi đó, cơ chế thanh toán hàng quý giúp dòng tài chính của các chương trình ưu đãi, hỗ trợ từ ngân sách “chảy đều” liên tục. Việc quy định các NHTM định kỳ mỗi quý phải báo cáo và gửi hồ sơ đề nghị thanh toán phần lãi suất đã hỗ trợ khách hàng sẽ khiến dòng tiền hỗ trợ thực tế cho người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã không bị gián đoạn.

Đặc biệt, các điều khoản linh hoạt đối với trường hợp bất khả kháng (thiên tai, dịch bệnh) trong Dự thảo Nghị định thể hiện tính nhân văn trong chính sách; giúp lan tỏa kịp thời các chính sách hỗ trợ của Chính phủ. Ngoài ra sự ra đời của hệ thống mẫu biểu chuẩn hóa (Mẫu 01–05) do Bộ Tài chính ban hành cũng là bước tiến quan trọng, giúp dữ liệu tín dụng ưu đãi được minh bạch và dễ kiểm tra, giảm gian lận và thất thoát.

Theo Bộ Tài chính, đến thời điểm hiện nay, Ban soạn thảo Dự thảo Nghị định cơ bản đã rà soát xong tất cả những nội dung, văn bản pháp luật liên quan đến đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước. Từ đó cụ thể hóa trong cơ chế thanh toán, quyết toán vốn ngân sách Nhà nước để cấp bù lãi suất cho các NHTM. Các nội dung của Nghị quyết số 26-NQ/TW, Nghị quyết số 19-NQ/TW (nội dung về hoàn thiện đường nông nghiệp, nông dân, nông thôn); Nghị quyết số 68-NQ/TW (nội dung về hoàn thiện thể chế, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân) đều được Ban soạn thảo xem xét khá kỹ lưỡng, tích hợp, thể chế hóa đầy đủ, cụ thể trong Dự thảo Nghị định.

Bên cạnh đó, các quy định liên quan đến cơ chế cấp bù lãi suất và khuyến khích các tổ chức tín dụng giảm lãi suất cho doanh nghiệp tư nhân vay để triển khai các dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng khung tiêu chuẩn môi trường, xã hội, quản trị (ESG) cũng đã được thể hiện và cụ thể hóa.

Vì vậy, có thể nhận định rằng khi Nghị định này được ban hành sẽ tạo ra hành lang pháp lý thống nhất, đồng bộ và minh bạch cho cơ chế cấp bù lãi suất từ ngân sách nhà nước, giúp nâng cao trách nhiệm giải trình của các cơ quan triển khai và tạo sự chủ động cho các NHTM, góp phần thúc đẩy hiệu quả các chương trình tín dụng ưu đãi, hỗ trợ nền kinh tế và hướng tới phát triển bền vững trong những năm tới.

Thạch Bình