Chung mạch nguồn, nối tiếp hào khí

Mạch nguồn chung chảy

Nhà Nam Bộ học Sơn Nam đã có những khái quát ngắn gọn, dễ hiểu về chủ nhân của vùng đất Nam Bộ nói chung, Cà Mau - Bạc Liêu nói riêng: Người Kinh giỏi làm ruộng, người Khmer giỏi nghề rẫy, còn người Hoa thì giỏi về buôn bán. Ðó cũng là những cộng đồng đã làm nên bản sắc và truyền thống văn hóa của vùng đất này.

Buổi giao lưu đờn ca tài tử trên sông nước của nghệ nhân, tài tử Cà Mau.

Vùng đất mới trù phú, song hoang vu, nê địa, muôn vàn hiểm nguy, thế nên mỗi tấc đất, tên xóm, tên làng đều ghi đậm công tích của tiền nhân trong hành trình khẩn hoang mở cõi. Ở khắp xứ sở này, mỗi địa danh đều là một câu chuyện thẳm sâu của thời gian và lòng người về con người, sản vật, sự kiện. Sự hòa quyện về văn hóa của 3 dân tộc Kinh - Khmer - Hoa ở đây có thể nói là mang tính hợp nhất, bền chặt. Không cần dẫn chứng, chỉ cần đến vùng đất này để thấy điều đó là một lẽ tự nhiên phổ biến, không có cá biệt.

Văn hóa là cách đối đãi của con người với chính mình, với cộng đồng và với tự nhiên. Cách thức, biểu hiện và kết quả sẽ làm nên “cá tính” văn hóa, một dòng riêng giữa nguồn chung văn hóa dân tộc Việt Nam. Vóc dáng, tư thế, nội lực của con người Cà Mau - Bạc Liêu đã gầy dựng nên một “cá tính” độc đáo, có sức sống để trao truyền và sức hấp dẫn để tự hào, khơi mở phát triển.

Hành trình mấy trăm năm của vùng đất Cà Mau - Bạc Liêu có hành trang của 4.000 năm văn hóa dân tộc, vì vậy, vùng đất mới nhưng văn hóa vẫn đâm chồi nảy lộc với nội lực dày sâu và cả những nét mới mẻ, hào sảng.

Giữa đại ngàn U Minh Hạ, bác Ba Phi vẫn lạc quan, ngợi ca sự giàu đẹp của quê hương bằng các câu chuyện kể gần gũi, khoáng đạt mà sức sống, sức lan tỏa qua trăm năm vẫn rạng rỡ. Nhạc sĩ Cao Văn Lầu mang bài bản vọng cổ từ tình riêng chạm đến sâu thẳm lòng người vang vọng từ thế hệ này sang thế hệ khác. Công tử Bạc Liêu, một cuộc đời sôi động, dám nghĩ, dám làm, dám bộc lộ cá tính, song cái căn cốt vẫn là nồng đượm nghĩa nhân, cách đối đãi với thời cuộc, với cuộc đời, với lợi ích quảng đại một cách công bình, chính nghĩa và tử tế.

Cái tài hoa, sáng tạo còn đến từ những người “không ai biết mặt, đặt tên” (lời thơ của Nhà thơ Nguyễn Khoa Ðiềm trong trường ca "Mặt đường khát vọng"). “Nhất phá sơn lâm, nhì đâm hà bá”, cư dân Cà Mau - Bạc Liêu đã làm nên những nghề truyền đời nổi tiếng như: nghề làm muối, nghề gác kèo ong, nghề làm tôm khô, nghề muối ba khía... Những câu chuyện xưa cũ ấy, nay đều là di sản văn hóa đại diện cho quốc gia. Sợi dây văn hóa ấy được khởi nguồn, tiếp mạch để đất và người Cà Mau - Bạc Liêu có những chỉ dấu nhận biết riêng, nổi bật và độc đáo.

Cốt cách, phẩm chất của con người Cà Mau - Bạc Liêu là sự kết tựu của tổng hòa các mối quan hệ trong một bối cảnh đặc biệt. Buổi đầu gian lao khẩn hoang vừa yên ổn, thì mối họa ngoại xâm, cường hào ác bá lại dấy lên. Những người con “ngàn năm thương nhớ đất Thăng Long” với tình dân tộc, nghĩa đồng bào, chung cội nguồn con Lạc, cháu Hồng lại cùng nhau gìn giữ từng tấc đất của tiền nhân gầy dựng, trao gởi.

Trọng nghĩa, khinh tài, khẳng khái, can trường, ghét sự áp bức, bất công, chuộng lẽ công bằng, nhân nghĩa, con người Cà Mau - Bạc Liêu với tinh thần quật khởi “Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm/Có nội thù thì vùng lên đánh bại” đã làm nên những dấu ấn không thể phôi phai trong dòng chảy lịch sử. Dân Viên An còn lưu lại chuyện đánh giặc cướp Tàu Ô, Ðồng Nọc Nạng còn đó tinh thần đấu tranh của gia đình Mười Chức, hay khí tiết bất tử của 2 anh em Anh hùng Ðỗ Thừa Luông, Ðỗ Thừa Tự vùng Cái Tàu khởi nghĩa kháng Pháp... Ðó chỉ là những lát cắt rất nhỏ, để thấy tất cả đã là một sự chuẩn bị sẵn sàng đón chờ vầng dương chân lý sắp tỏa rạng cho một thời đại mới.

Hào khí bất diệt

Cùng với sự ra đời của Ðảng Cộng sản Việt Nam, mảnh đất Cà Mau đã được mặt trời chân lý thời đại soi sáng con đường đi tới. Ðộc lập, tự do, hòa bình, hạnh phúc luôn là khao khát, là lý tưởng sống của con người Cà Mau dưới ngọn cờ lãnh đạo của Ðảng trong thời đại Hồ Chí Minh.

Trong tiến trình lịch sử cách mạng của vùng đất Cà Mau - Bạc Liêu, Khởi nghĩa Hòn Khoai (13/12/1940) là phát súng đầu tiên, trận đánh đầu tiên, thắng lợi to lớn đầu tiên của Ðảng bộ, dân và quân Cà Mau. Lần đầu tiên, ta dùng bạo lực cách mạng để chống lại bạo lực phản cách mạng và giành thắng lợi. Ðây là sự kiện lịch sử lừng lẫy, có tầm ảnh hưởng lâu dài, sự cổ vũ to lớn đối với toàn bộ phong trào cách mạng tỉnh nhà trong những giai đoạn kế tiếp.

Hoàng hôn nơi Ðất Mũi Cà Mau.

Và trong mùa thu lịch sử với khí thế cuồn cuộn của Cách mạng tháng Tám vĩ đại, Cà Mau - Bạc Liêu đã giương cao ngọn cờ cách mạng để giành quyền làm chủ về tay Nhân dân.

Hòa cùng khí thế cách mạng cả nước, sáng 23/8/1945, toàn bộ lực lượng cách mạng ở Bạc Liêu tập trung bao vây khép kín dinh Tỉnh trưởng Trương Công Thiện. Trước khí thế cách mạng trào dâng, Tỉnh trưởng Trương Công Thiện buộc phải đầu hàng và công bố kể từ giờ phút này, chính quyền tỉnh Bạc Liêu về tay cách mạng, thuộc về Nhân dân. Ðồng chí Tào Văn Tỵ, thay mặt chính quyền cách mạng thông báo trước quần chúng: “Chính quyền đã về tay Nhân dân!”.

Ngày 25/8/1945, tại khu vực Cà Mau, các đồng chí Trần Văn Ðại và Thái Ngọc Sanh lãnh đạo cuộc mít-tinh lớn tại Sân vận động Cà Mau chào mừng Mặt trận Việt Minh và biểu dương lực lượng cách mạng. Cuộc mít-tinh chuyển thành cuộc biểu tình vũ trang thị uy, kéo đến dinh Ðốc phủ Kế (Quận trưởng Cà Mau Nguyễn Văn Kế), buộc phải bàn giao chính quyền cho Nhân dân. Trước khí thế, sức mạnh của lực lượng cách mạng, Ðốc phủ Kế phải bàn giao chính quyền. Cùng lúc này, lực lượng cách mạng từ Bạc Liêu do đồng chí Tào Văn Tỵ đã đến để tăng cường chi viện cho Cà Mau. Cách mạng tháng Tám tại Cà Mau - Bạc Liêu giành thắng lợi trọn vẹn.

Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám tại Cà Mau và cả nước đã đập tan bộ máy thống trị của thực dân, phát xít, phong kiến và bè lũ tay sai, quyền làm chủ đã thuộc về Nhân dân. Kỷ nguyên độc lập, tự do gắn liền với chủ nghĩa xã hội đã mở với bản Tuyên ngôn Ðộc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa của Chủ tịch Hồ Chí Minh ngày 2/9/1945.

Với biển bạc, rừng vàng, vị trí đắc địa ở cực Nam Tổ quốc, Cà Mau sau hợp nhất như “mũi tàu xé sóng” (lời của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan), nối tiếp hào khí tiền nhân cho khát vọng vươn mình phát triển nhanh, mạnh, vững bền thành hiện thực. Hào khí Cách mạng tháng Tám mãi là mốc son lịch sử chói lọi, cảm hứng bất diệt mà tỉnh Cà Mau tự hào, phát huy để cùng cả nước tiến vào kỷ nguyên vươn mình, phát triển phồn vinh, hùng cường, hạnh phúc của dân tộc Việt Nam.

Phạm Quốc Rin – Nhật Minh – Hữu Thọ