'Chung một sợi dây' gắn kết cộng đồng

Trò chơi kéo co gắn kết cộng đồng (Ảnh chụp Ngày hội văn hóa, thể thao các dân tộc Di Linh)

Từ nghi lễ cổ truyền đến di sản nhân loại

Kéo co vốn là nghi lễ nông nghiệp cổ xưa phổ biến ở nhiều nước Đông Á và Đông Nam Á, gắn với tín ngưỡng cầu mùa, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Từ những hội mùa xuân xa xưa, người dân đã xem kéo co như nghi lễ phồn thực, mang tín ngưỡng nông nghiệp, thể hiện ước vọng sinh sôi nảy nở của con người và vạn vật.

Trong các hội làng truyền thống, trước khi vào cuộc kéo, dân làng thường tổ chức rước lễ, cúng tế, cầu khấn cho mưa thuận gió hòa, cuộc sống yên bình, ấm no. Sợi dây kéo co không chỉ là vật dụng thi đấu mà còn là sự gắn kết giữa người với người, giữa con người với trời đất.

Kéo co được thực hành rộng khắp cả nước, tập trung nhiều nhất ở vùng trung du, đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ - cái nôi của văn minh lúa nước, sông Hồng. Các dân tộc Tày, Thái, Giáy ở miền núi phía Bắc - những cư dân trồng lúa sớm - cũng duy trì trò chơi mang nhiều nét đẹp này. Dây kéo có thể làm từ song, mây, thừng, hay 2 cây tre dẻo xoắn vào nhau. Dù cách chơi có khác, trò kéo co ở đâu cũng gửi gắm cùng triết lý: sức mạnh đoàn kết và khát vọng hòa hợp với thiên nhiên. Ngày 2/12/2015, nghi lễ và trò chơi kéo co ở Việt Nam, Campuchia, Hàn Quốc và Philippines được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; trong đó, Việt Nam là đại diện tiêu biểu nhất vì sự phổ biến và đa dạng hình thức của nó.

Đồng bào M’nông xã Đam Rông 4 thi kéo co trong lễ hội cầu mưa

“Chung một sợi dây” gắn kết cộng đồng

Từ đó đến nay, ngành văn hóa tỉnh Lâm Đồng đã tích cực bảo tồn và lan tỏa di sản kéo co trong đời sống cộng đồng. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đưa trò chơi vào nhiều hoạt động tổ chức hàng năm như: ngày hội văn hóa, thể thao vùng đồng bào dân tộc thiểu số, hội thao truyền thống, liên hoan di sản văn hóa, liên hoan gia đình văn hóa tiêu biểu các dân tộc…

Ông Hoàng Mạnh Tiến - nguyên Giám đốc Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh Lâm Đồng, người đã có gần 30 năm gắn bó với việc tổ chức lễ hội cộng đồng chia sẻ: “Lễ hội nào tôi cũng đưa môn kéo co vào. Tự hào một trò chơi dân gian của Việt Nam đã trở thành di sản thế giới. Thông điệp “Chung một sợi dây” của di sản làm tôi rất tâm đắc, vì đó không chỉ là sự chung sức đồng lòng trong trò chơi, mà còn là tinh thần đoàn kết, gắn bó của cả cộng đồng”.

Thật vậy, trong bất cứ lễ hội buôn làng hay ngày hội văn hóa nào ở Lâm Đồng, tiếng reo hò của kéo co luôn vang lên sôi nổi. Từ cộng đồng người K’ho, Mạ, Churu, M’nông, Ê đê, Chăm, Raglai, Nùng, Tày đến người Kinh, ai cũng háo hức chờ đến lượt đội mình. Khi sợi dây thừng dài căng giữa khoảng đất rộng cũng là lúc nối liền những cánh tay, những nhịp thở chung của tập thể.

Chị Nguyễn Thị Thu Thảo, xã Phúc Thọ Lâm Hà chia sẻ: “Trong hội làng, kéo co là phần được mong chờ nhất. Người chơi hết mình, người cổ vũ hò reo đến khản giọng. Tiếng hô “Cố lên! Cố lên!” vang dội, thắng thì vui, thua cũng cười - vì ai cũng đã cùng nhau đổ mồ hôi cho niềm vui chung”.

Bảo tồn trong đời sống hiện đại

Không còn mang nặng yếu tố nghi lễ như thuở xưa, trò chơi kéo co hôm nay được giản lược cho phù hợp với nhịp sống hiện đại, nhưng vẫn giữ tinh thần gốc là sự gắn kết và tinh thần thể thao lành mạnh. Các địa phương chuẩn bị chu đáo, sân bằng phẳng, dây kéo chắc chắn, trọng tài công tâm. Mỗi cuộc thi thực sự là cuộc so tài giữa ý chí, quyết tâm, sức khỏe, sức bền, tạo không khí vui tươi và hơn hết là bồi đắp tình cảm cộng đồng.

Ở nhiều thôn, xã của Lâm Đồng, kéo co đã trở thành môn thể thao dân gian quen thuộc trong các dịp sinh hoạt, lễ hội. Không chỉ là trò chơi, mà còn là niềm vui giản dị, tiếng cười và tinh thần đoàn kết. Anh Ntơr K’Dim - thành viên đội kéo co xã Đam Rông 4 chia sẻ trong lễ hội cầu mưa của người M’nông: “Mỗi lần thi kéo co, ai cũng căng mình, cố hết sức. Thua thì cả đội ngã lăn ra, thở dốc mà vẫn cười. Thắng thua không còn quan trọng - điều quý nhất là tình anh em, là niềm vui được cùng nhau góp sức”.

Sau 10 năm được UNESCO vinh danh, trò kéo co ở Việt Nam nói chung và Lâm Đồng nói riêng vẫn là sợi dây văn hóa bền chặt, không chỉ nối những bàn tay khỏe mạnh mà còn gắn kết tinh thần cộng đồng. Từ nghi lễ nông nghiệp xưa, kéo co đã trở thành nét đẹp sống động hôm nay - nơi mỗi tiếng hò, mỗi sợi dây kéo gửi gắm khát vọng đoàn kết và niềm tự hào về di sản văn hóa dân tộc.

Quỳnh Uyển .