Chung tay phục hồi vịnh Nha Trang - Kỳ 1: Từng bước phục hồi rạn san hô
Trước thực trạng môi trường vịnh Nha Trang nói chung, rạn san hô tại khu vực biển Hòn Mun nói riêng có biểu hiện suy thoái, ngày 21-6-2022, Tỉnh ủy ban hành Thông báo số 347 yêu cầu phải giữ gìn và phục hồi vịnh Nha Trang, bao gồm rạn san hô trong khu vực biển Hòn Mun, xác định đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng vừa mang tính cấp thiết, vừa lâu dài. Tháng 11-2022, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch tổng thể phục hồi vịnh Nha Trang đến năm 2030. Sau hơn một năm rưỡi triển khai kế hoạch đã đạt được nhiều kết quả tích cực; huy động được cả hệ thống chính trị các cấp, ngành, sự đồng hành của người dân trong việc chung tay bảo vệ vịnh Nha Trang bền vững, lâu dài.
Kỳ 1: Từng bước phục hồi rạn san hô
Phục hồi rạn san hô ở vịnh Nha Trang là nhiệm vụ mang tính lâu dài, kết hợp nhiều biện pháp, hành động cụ thể, từ thay đổi nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường biển đến công tác nghiên cứu khoa học. Sau hơn một năm rưỡi triển khai Kế hoạch tổng thể phục hồi vịnh Nha Trang với nhiều biện pháp, hành động cụ thể, bước đầu đã mang đến những thay đổi tích cực.
Những hành động kịp thời, hiệu quả
Những ngày cuối tháng 8, chúng tôi theo chuyên viên Phòng Bảo tồn thuộc Ban Quản lý (BQL) vịnh Nha Trang đến Khu Bảo tồn biển Hòn Mun. Hòn Mun là phân khu bảo vệ nghiêm ngặt của Khu Bảo tồn biển vịnh Nha Trang, với tổng diện tích 16.000ha, có hệ sinh thái biển, san hô… đẹp, đa dạng. Trái với những khu vực có hoạt động du lịch ở vịnh Nha Trang, nơi đây được bảo vệ nghiêm ngặt, ít có tác động của con người. Từ trên ca nô nhìn xuống, làn nước trong xanh, có thể thấy rõ những cụm san hô, đàn cá tung tăng bơi lội... tuyệt đẹp.
Vừa mặc đồ lặn, đeo bình khí, ông Nguyễn Đức Minh Tân - Phó Trưởng phòng Bảo tồn chia sẻ: “Khu vực này có rạn san hô rất đa dạng và phong phú, tuy nhiên những năm qua bị tác động bởi loài sao biển gai ăn san hô; lưới, ngư cụ đánh bắt thủy sản giăng mắc, khiến san hô không phát triển được. Do đó, hàng tuần, chúng tôi đều thực hiện lặn biển để bắt sao biển gai, nhặt rác thải, lưới… để san hô phát triển tốt, giúp cân bằng sinh thái, bảo vệ đa dạng sinh học”. Giữa không gian yên tĩnh, không khí trong lành ở Hòn Mun, 3 thợ lặn nhẹ nhàng hòa vào dòng nước. Mỗi người có 1 nhiệm vụ riêng như: Bắt sao biển gai, nhặt rác, quay lại hiện trạng san hô để phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học. Sau hơn 2 giờ ngụp lặn ở Hòn Mun, các thợ lặn đã bắt được hàng chục con sao biển, nhiều kilôgam rác thải, lưới bị mắc ở các cụm san hô… mang về đất liền xử lý.
Ông Đàm Hải Vân - Phó Trưởng BQL vịnh Nha Trang cho biết, để phục hồi rạn san hô ở Hòn Mun, từ cuối tháng 6-2022, UBND TP. Nha Trang đã chỉ đạo tạm dừng hoạt động bơi, lặn biển, tàu và thúng đáy kính trong vùng nước đảo Hòn Mun; chỉ bố trí điểm lặn tạm thời khu vực đông bắc Hòn Rơm với số lượng khách hạn chế. Đồng thời, thành phố đã di dời đầm đăng Lam Dự của Hợp tác xã Đoàn Kết ra khỏi phân khu bảo vệ nghiêm ngặt Hòn Mun… Cùng với đó, việc tổ chức kiểm tra, giám sát hệ sinh thái rạn san hô, bắt sao biển gai và nhặt rác ở đáy biển Hòn Mun được BQL vịnh thực hiện thường xuyên; đồng thời, tuyên truyền vận động người dân, du khách không sử dụng đồ nhựa dùng 1 lần. Qua thống kê cho thấy, lượng rác thải ở Hòn Mun đã giảm nhiều so với các năm trước. Nhờ những hành động kịp thời, quyết liệt của thành phố, công tác bảo tồn thực hiện nghiêm ngặt, hệ sinh thái san hô ở Hòn Mun đang phát triển tốt. Hiện nay, thành phố đã chỉ đạo tiếp tục tạm dừng hoạt động bơi, lặn biển, tàu và thúng đáy kính trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt Hòn Mun; Đội công tác liên ngành trên vịnh và Đội tuần tra của BQL vịnh Nha Trang tiếp tục tăng cường tuần tra, cương quyết xử lý các hoạt động có hành vi gây ảnh hưởng xấu đến Hòn Mun và vịnh Nha Trang.
Tại khu vực biển Hòn Chồng - Đặng Tất cũng có hệ sinh thái rạn san hô đa dạng với 62 loài san hô thuộc 12 họ, 43 loài cá rạn sinh sống. Đặc điểm của khu vực biển Hòn Chồng là thủy triều thường rút khoảng thời gian đầu và giữa tháng (âm lịch), để lộ san hô gần bờ, cụm san hô mới mọc và thảm cỏ biển. Nhiều người dân, du khách vì tò mò đã lội ra khu vực có thảm cỏ biển, san hô để vui chơi, bắt ốc, chụp hình, chèo thuyền… Từ tháng 11-2022, BQL vịnh Nha Trang đã thành lập Tổ công tác tuần tra và tuyên truyền bảo vệ hệ sinh thái biển khu vực Hòn Chồng. Trong hơn 1 năm rưỡi, tổ công tác đã tổ chức 55 buổi tuần tra và tuyên truyền tại hiện trường; nhắc nhở hơn 100 trường hợp người dân lội xuống vùng rạn san hô, thu giữ 5kg thủy sản người dân và du khách bắt để thả xuống biển… Hiện nay, UBND tỉnh đã cho phép BQL vịnh Nha Trang lập báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Dự án “Lắp đặt giàn phao phân vùng, bảng hiệu tuyên truyền và camera giám sát, bảo vệ rạn san hô Hòn Mun, Hòn Chồng”.
Tiếp tục triển khai nhiều giải pháp
Tiến sĩ Võ Sỹ Tuấn - nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học thẳng thắn nhìn nhận rằng, để phục hồi vịnh Nha Trang nói chung và rạn san hô nói riêng, điều quan trọng nhất là cải thiện chất lượng môi trường biển, nước biển phải sạch, không có trầm tích thì rạn san hô mới có thể phục hồi. Hiện nay, chúng ta mới dừng lại ở bước bảo tồn rạn san hô, việc phục hồi san hô chủ yếu là tự phục hồi theo tự nhiên. Một số doanh nghiệp ở vịnh Nha Trang còn đem san hô nơi khác về rồi gọi đó là phục hồi san hô, điều này chưa đúng... Việc tổ chức lặn biển, ngắm san hô, hầu hết du khách đều không có chuyên môn về lặn biển, tình trạng giẫm đạp, tác động đến san hô vẫn còn diễn ra ở khu vực Hòn Chồng - Đặng Tất. Do đó, để việc phục hồi san hô mang lại kết quả, tỉnh cần phải quy tụ được lực lượng tham gia, thống nhất quy trình, hướng dẫn kỹ thuật chuẩn về phục hồi san hô, tránh phục hồi tự phát; ngăn trầm tích (cát, bùn) đổ ra biển bằng cách quản lý từ trên đất liền, từ các dòng sông, xây dựng công trình trên đảo, hoạt động du lịch tắm bùn…; đánh giá hiệu quả định kỳ về kết quả, tốc độ tăng trưởng, tỷ lệ sống của san hô. Hiện nay, loài san hô tăng trưởng nhanh tạo cảnh quan đẹp ở vịnh Nha Trang còn rất ít nên cần thực hiện giải pháp xây dựng vườn ươm để có nguồn giống để phục hồi.
Các nhà khoa học khảo sát, nghiên cứu san hô ở vịnh Nha Trang. Ảnh: ĐẶNG VĂN LONG
Ông Trần Hòa Nam - Phó Chủ tịch UBND tỉnh cho biết, để tiếp tục thực hiện Kế hoạch tổng thể phục hồi vịnh Nha Trang, trong đó có phục hồi rạn san hô, UBND tỉnh đã giao Sở Khoa học và Công nghệ khẩn trương tổ chức thẩm định nhiệm vụ “Tạo vườn ươm cung cấp nguồn giống san hô tạo rạn để phục hồi và tái tạo hệ sinh thái rạn san hô ở vịnh Nha Trang”; tuyển chọn cá nhân, tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp tỉnh năm 2024 đối với đề tài “Xây dựng thử nghiệm mô hình rạn nhân tạo để bảo tồn đa dạng sinh học hướng đến phát triển du lịch sinh thái biển trong khu vực thử nghiệm”. Đồng thời, UBND tỉnh giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ động phối hợp với UBND TP. Nha Trang, Viện Hải dương học để kịp thời tổ chức thực hiện nhiệm vụ “Khảo sát phân vùng chức năng khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang”; UBND TP. Nha Trang thường xuyên tổ chức kiểm tra, phát hiện, xử lý ngay các hành vi vi phạm hành chính trên vịnh Nha Trang, ngăn chặn kịp thời các hoạt động xâm hại đến hệ sinh thái san hô, cương quyết không để phát sinh lồng bè nuôi trồng thủy sản mới ngoài khu vực được phép nuôi trồng, đảm bảo phục hồi vịnh Nha Trang theo đúng yêu cầu của kế hoạch đề ra… Khi những dự án, đề tài trên được triển khai một cách đồng bộ, cùng với những nhiệm vụ đã và đang được thực hiện, sẽ từng bước phục hồi bền vững hệ sinh thái san hô ở vịnh Nha Trang.
San hô ở vịnh Nha Trang. Ảnh: ĐẶNG VĂN LONG
Qua báo cáo của UBND TP. Nha Trang, hiện nay, tình trạng rạn san hô ở Hòn Mun có dấu hiệu phục hồi, nhưng rất chậm. Tại khu vực Hòn Chồng, hệ sinh thái san hô đang phát triển tốt, độ phủ san hô tạo rạn trung bình toàn vùng là 32,4%. Trong đó, khu vực có độ phủ cao nhất ở tây bắc Hòn Chồng với 65,7%, tiếp đến là nam Đặng Tất với 50,3% và thấp nhất tại bắc Đặng Tất chỉ với 15,7%. Các loài cá rạn cũng đã xuất hiện khá nhiều tại vùng biển này.
