Chương trình MTQG: Động lực mới cho phát triển bền vững vùng dân tộc và miền núi
Trong bước chuyển mình của dân tộc hiện nay, sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với vùng dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi càng toàn diện hơn.
VIDEO PHẦN 1:
Vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi luôn giữ vị trí đặc biệt trong chiến lược phát triển của đất nước. Từ những ngày đầu lập quốc, Đảng và Nhà nước ta đã xác định đoàn kết các dân tộc là động lực quan trọng làm nên thắng lợi của cách mạng. Thời gian qua, hệ thống chính sách dân tộc không ngừng được hoàn thiện và đã mang lại nhiều chuyển biến rõ rệt trong đời sống kinh tế - xã hội của đồng bào.
Nhờ có đường lối, chủ trương đúng đắn về công tác dân tộc, đặc biệt là việc lần đầu tiên, Việt Nam có một Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) độc lập, dành riêng để ưu tiên, tập trung nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi… mà khu vực này đã từng bước phát triển toàn diện, bền vững hơn.
Trong giai đoạn mới, việc tích hợp 3 Chương trình MTQG (Xây dựng nông thôn mới; Giảm nghèo bền vững; Phát triển KT - XH vùng đồng bào DTTS và miền núi) thành 1 Chương trình MTQG là nhiệm vụ khách quan, cấp bách để khắc phục tình trạng phân tán, chồng chéo trong quản lý và đầu tư, nhưng vẫn đảm bảo các mục tiêu chính trị, thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước với đồng bào DTTS, các khu vực đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa.
Để làm rõ hơn vấn đề này, Báo VietNamNet tổ chức tọa đàm trực tuyến với chủ đề: “Phát huy vai trò quản lý Nhà nước về công tác dân tộc trong thực hiện Chương trình MTQG”. Xin giới thiệu phần 1 chương trình tọa đàm.
Trân trọng giới thiệu các vị khách mời tham dự chương trình:
- TS. Hoàng Xuân Lương, nguyên Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc (nay là Bộ Dân tộc và Tôn giáo).
- Bà Michaela Bauer, Phó Trưởng Đại diện Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) tại Việt Nam.
- Ông Vừ A Ly, dân tộc Mông, sinh sống tại bản Hang Trùng, xã Vân Hồ, tỉnh Sơn La.
Đoàn kết cộng đồng các dân tộc tạo nên sức mạnh
Thưa ông, lĩnh vực công tác dân tộc và việc thực hiện hiệu quả chính sách dân tộc có ý nghĩa thế nào đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước?
TS. Hoàng Xuân Lương: Đảng, Nhà nước ta luôn luôn quan tâm chăm lo vùng dân tộc, miền núi, trước hết bắt nguồn từ vị trí chiến lược của vùng miền núi, dân tộc nước ta trong suốt tiến trình cách mạng. Đặc biệt trong thời kỳ đấu tranh giải phóng dân tộc thì vùng dân tộc, miền núi luôn là căn cứ địa vững chắc của cách mạng Việt Nam.
Chúng ta còn nhớ Chi bộ Đảng đầu tiên, rồi Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đều được thành lập và trưởng thành từ vùng dân tộc, miền núi. Trong các biến cố lịch sử đất nước, chỗ dựa vững chắc, căn cứ địa cách mạng chính là ở vùng dân tộc, miền núi.
TS. Hoàng Xuân Lương, nguyên Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc (nay là Bộ Dân tộc và Tôn giáo).
Đảng và Nhà nước ta nhất quán đường lối là bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và cùng phát triển hài hòa giữa các dân tộc trong cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam. Chính nhờ đường lối đó mà chúng ta giữ vững được đoàn kết cộng đồng các dân tộc, tạo nên sức mạnh để đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước như hiện nay.
Đơn cử trong cuộc kháng chiến chống Pháp, khi chúng ta tập trung dồn toàn bộ công sức, vật lực để đấu tranh thì chiến trường quyết định chính là ở Điện Biên Phủ. Công sức là của quân dân cả nước, nhưng đồng bào các dân tộc ở các tỉnh biên giới phía Bắc, đặc biệt ở Điện Biên, Lai Châu, Sơn La, Thanh Hóa, Nghệ An… là lực lượng trực tiếp vận chuyển lương thực, vũ khí, phương tiện bằng đường bộ để phục vụ cho chiến trường Điện Biên Phủ. Công sức của đồng bào DTTS, chúng ta luôn luôn trân trọng và ghi nhận. Đây là sự thật để chứng minh cho vị trí trọng yếu và cũng là đường lối công tác dân tộc rất đúng đắn của Đảng, Nhà nước Việt Nam.
Một dẫn chứng nữa là khi chúng ta vừa kết thúc cuộc đấu tranh giải phóng, thống nhất đất nước. Để đảm bảo một chiến lược đồng bộ, Đảng và Nhà nước đã có các quyết sách kịp thời để phát triển kinh tế vùng đồng bào DTTS và miền núi. Giải pháp là xây dựng các đơn vị kinh tế trọng điểm, gồm cả dân sự và quân sự ở miền núi từ đó giúp đẩy mạnh tốc độ phát triển kinh tế khu vực này. Đặc biệt là nỗ lực giảm nghèo (đã được các tổ chức quốc tế thừa nhận) ở miền núi đạt kết quả tốt hơn là mặt bằng chung cả nước. Tỷ lệ giảm nghèo trung bình cả nước ở khoảng 2 %/năm nhưng ở vùng DTTS và miền núi đạt 3 - 4 %/năm.
Trong bước chuyển mình của dân tộc hiện nay, sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với vùng DTTS và miền núi càng toàn diện hơn. Cách đây hơn một tháng, dù còn không ít khó khăn, Đảng và Nhà nước đã quyết định triển khai xây dựng trên 200 trường dân tộc nội trú liên cấp hiện đại ở toàn bộ vùng DTTS và miền núi. Đây là quyết định hết sức đúng đắn đối với nỗ lực phát triển bền vững của các dân tộc Việt Nam.
Việt Nam đạt được thành tựu đáng ghi nhận trong giảm nghèo ở vùng sâu, vùng xa
Từ chủ trương xuyên suốt, nhất quán của Đảng, Nhà nước Việt Nam về công tác dân tộc, trải qua các thời kỳ, hệ thống chính sách dân tộc của Việt Nam ngày càng được hoàn thiện và đạt được những kết quả to lớn trong công tác giảm nghèo, phát triển KT - XH vùng đồng bào DTTS và miền núi. Ở góc nhìn quốc tế, bà đánh giá ra sao về vấn đề này?
Bà Michaela Bauer, Phó Trưởng Đại diện UNICEF tại Việt Nam: Cảm ơn vì các bạn đã cho tôi cơ hội tham gia vào cuộc đối thoại quan trọng này. Với tư cách là Phó Trưởng đại diện UNICEF Việt Nam, và thay mặt cho Nhóm Công tác Dân tộc thiểu số (EMWG), bao gồm các đối tác phát triển và các tổ chức phi chính phủ làm việc cùng nhau để hỗ trợ người DTTS, tôi muốn gửi lời chúc mừng tới Chính phủ Việt Nam vì cam kết kiên định trong việc giải quyết những thách thức liên tục mà các cộng đồng sinh sống ở vùng sâu, vùng xa, miền núi và đồng bào DTTS phải đối mặt.
Trong những năm qua, các chính sách hỗ trợ các nhóm dễ bị tổn thương, trong đó có đồng bào DTTS của Việt Nam không ngừng được củng cố và hoàn thiện, mang lại những thành tựu đáng ghi nhận trong giảm nghèo và phát triển kinh tế - xã hội ở vùng sâu, vùng xa, miền núi.
Bà Michaela Bauer, Phó Trưởng Đại diện UNICEF tại Việt Nam
Từ góc độ quốc tế, tôi nhìn nhận có 3 lĩnh vực tiến bộ nổi bật:
Giảm nghèo và phát triển con người: Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 1 (2021-2025) đã góp phần giảm đáng kể tỷ lệ nghèo. Hơn nữa, việc cải thiện khả năng tiếp cận các dịch vụ cơ bản cho người dân tộc thiểu số đã tác động tích cực đến sự phát triển của con người. Những thành tựu này đặc biệt đáng chú ý trong việc tăng khả năng tiếp cận y tế, nhà ở, nước sạch và giáo dục. Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức đòi hỏi sự can thiệp có mục tiêu và đầu tư bền vững.
Trao quyền cho cộng đồng địa phương: Trao quyền cho cộng đồng địa phương sẽ dẫn đến kết quả phát triển bền vững, hiệu quả trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Cách tiếp cận này, thường được gọi là phát triển "từ dưới lên", cho phép cộng đồng kiểm soát các quyết định và hành động ảnh hưởng đến cuộc sống của họ.
Chương trình MTQG đã trao quyền cho chính quyền địa phương và cộng đồng định hình con đường phát triển của riêng họ. Phân cấp và sự tham gia của cộng đồng là rất quan trọng để giải quyết bản chất phức tạp, đa chiều của nghèo đói, thiếu thốn và đảm bảo rằng các giải pháp được điều chỉnh cho phù hợp với thực tế địa phương.
Đối thoại chiến lược và quan hệ đối tác: Chính phủ đã triển khai Chương trình MTQG về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 1 (2021-2025) với sự hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chức năng ở cấp địa phương.
Việt Nam cũng đã có sự nhấn mạnh vào đối thoại chiến lược và quan hệ đối tác với nhiều tác nhân quốc tế như Ngân hàng Thế giới, các cơ quan của Liên Hợp Quốc và những đối tác phát triển song phương - tất cả đều có đại diện trong Nhóm Công tác Dân tộc thiểu số. Điều này không chỉ giúp tối đa hóa các nguồn lực, bao gồm cả nguồn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), mà còn cho phép Chính phủ hưởng lợi từ chuyên môn kỹ thuật và tư vấn từ các tổ chức quốc tế.
Vừ A Ly, dân tộc Mông, sinh sống tại bản Hang Trùng, xã Vân Hồ, tỉnh Sơn La.
Sinh ra và lớn lên ở miền núi còn gặp nhiều khó khăn, bạn cảm nhận thế nào về sự quan tâm của Đảng và Nhà nước thông qua việc triển khai các chính sách dân tộc đối với bản làng mình?
Vừ A Ly: Tôi cảm nhận rất rõ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với đồng bào mình thông qua nhiều chủ trương, chương trình và chính sách. Trong những năm gần đây, các chính sách dân tộc ngày càng toàn diện, trải dài ở mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, từ đó nâng cao đời sống của bà con. Bà con cũng được quan tâm để phát triển cả trong lĩnh vực văn hóa và bảo tồn văn hóa.
Như vậy trong 5 năm gần đây, từ các chương trình hỗ trợ, thay đổi rõ rệt nhất ở thôn bản của bạn được bà con nhắc đến nhiều nhất là gì?
Vừ A Ly: Trong 5 năm trở lại đây, nơi tôi và bà con sinh sống thì thay đổi rõ nét nhất chính là hệ thống đường giao thông. Ngày xưa đi từ làng bản này sang làng bản khác rất khó khăn, nhưng hiện nay hệ thống đường giao thông đã cải thiện rất nhiều, được bê tông hóa giúp bà con đi lại thuận tiện.
Tiếp đến là y tế và giáo dục cũng thay đổi. Những ngôi trường khang trang, y tế khám chữa bệnh đáp ứng được nhu cầu của người dân. Tôi thấy bà con nhắc nhiều đến các chính sách an sinh xã hội như hộ nghèo, hộ cận nghèo được hỗ trợ làm nhà cửa, trẻ em đi học được miễn, giảm học phí rồi hỗ trợ con em ở nội trú, bán trú…
