Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (2021-2025): Có sức lan tỏa mạnh mẽ, sâu rộng trong cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp nhân dân

Vượt các mục tiêu được giao

Theo Báo cáo tổng kết của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến hết tháng 6/2025, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 cơ bản đạt và vượt các mục tiêu được giao đến hết năm 2025. Tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới 79,3%/ chỉ tiêu 80%, tăng 10,6% so với cuối năm 2021; tỷ lệ xã đạt nông thôn mới nâng cao là 42,4%/ chỉ tiêu 40%, tăng hơn 5 lần so với cuối năm 2021; tỷ lệ xã đạt nông thôn mới kiểu mẫu là 12,3%/ chỉ tiêu 10%, tăng hơn 17 lần so với cuối năm 2021.

Tỷ lệ đơn vị cấp huyện được công nhận hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn nông thôn mới là 51%/ chỉ tiêu 50% (tăng 53% so với cuối năm 2021); tỷ lệ huyện nông thôn mới nâng cao là 20%/ chỉ tiêu 20% (tại thời điểm cuối năm 2021 chưa có huyện nông thôn mới nâng cao).

Cả nước có 12 tỉnh được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Mục tiêu đến năm 2030, cả nước có ít nhất 80% số xã đạt chuẩn NTM. Ảnh: PV

Phong trào “Cả nước chung sức xây dựng NTM” có sức lan tỏa mạnh mẽ, sâu rộng trong cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp nhân dân, phát huy mạnh mẽ vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM. Trong đó, đã có hàng triệu hộ dân tự nguyện hiến hơn 98,2 triệu m² đất, đóng góp hàng chục nghìn tỷ đồng và ngày công xây dựng NTM.

Về định hướng chương trình giai đoạn 2026-2035, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, xây dựng NTM hiện đại, toàn diện, bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu. Thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn theo hướng đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; nâng cao thu nhập, chất lượng sống và khả năng tiếp cận dịch vụ thiết yếu của người dân nông thôn, từng bước tiệm cận mức sống đô thị. Xây dựng nông thôn xanh, sạch, đẹp, an toàn, đậm bản sắc văn hóa; bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo nhanh, bền vững; giữ vững quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội; hình thành cộng đồng nông thôn văn minh, nhân văn, gắn kết và hạnh phúc.

Phấn đấu đến năm 2030, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn tăng ít nhất 2,5 lần so với năm 2020. Đến năm 2030, cả nước có ít nhất 80% số xã đạt chuẩn NTM, trong đó, có ít nhất 35% số xã NTM nâng cao; có ít nhất 10% số xã NTM hiện đại. Cả nước không còn xã dưới 15 tiêu chí NTM. Có khoảng 6-8/34 đơn vị cấp tỉnh được công nhận hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM, trong đó, có 2-3 đơn vị cấp tỉnh được công nhận hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM hiện đại.

NTM làm thay đổi diện mạo nông thôn nhiều địa phương. Ảnh: PV

Cần có tư duy mới, hướng tiếp cận mới

Tại Hội nghị toàn quốc tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 diễn ra vào cuối tháng 6.2025, theo Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, từ lúc triển khai đến nay, Chương trình xây dựng NTM đã đạt kết quả to lớn, toàn diện và mang tính lịch sử. Giờ đây, câu hỏi không phải là làm gì cho nông thôn mà là làm sao để mỗi người dân nông thôn trở thành một chủ thể của sự thay đổi. Làm sao để nông thôn mới không chỉ gắn bó với người làng hôm nay mà còn là miền quê đáng sống, luôn muốn tìm về với những người trẻ lớn lên, học tập, làm việc giữa thành thị mai sau.

Đất nước đang bước vào một bối cảnh hoàn toàn khác. Sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính là một quyết định chiến lược nhằm tinh gọn bộ máy, tăng cường hiệu quả điều hành. Định hướng phân cấp, phân quyền sâu hơn đến cấp cơ sở, cấp thực thi, vận hành trực tiếp là cơ hội để địa phương phát huy tính lao động, sáng tạo. Sự đột phá khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là điều kiện để đưa tiến bộ về tận thôn xóm, bản làng.

Xây dựng NTM với không gian cấp tỉnh, cấp xã rộng lớn hơn, phải có tiếp cận khác hơn. Cán bộ cấp cơ sở không chỉ dựa vào các tiêu chí cứng mà cần có sự sáng tạo dựa trên đặc điểm của mỗi địa phương. Không gian phát triển cấp xã không chỉ là không gian sản xuất mà là không gian tích hợp văn hóa, xã hội, cộng đồng, trong đó năng lực, tri thức của cư dân nông thôn là yếu tố quyết định.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhìn nhận, giai đoạn mới cần tư duy mới, định hướng tiếp cận mới. Cụ thể, chuyển từ tiêu chí cứng sang năng lực mềm. Giai đoạn đầu dành nguồn lực cho hạ tầng nông thôn thì giai đoạn tới cần tập trung cho hạ tầng con người. Nâng cao năng lực cộng đồng để mỗi thôn, mỗi xã có thể tự mình có những sáng kiến, sáng tạo, chủ động tham gia, góp phần quản lý dự án, giám sát công trình, tự chủ trong mỗi hành động hằng ngày.

Tri thức hóa nông dân, người dân nông thôn không chỉ học kỹ thuật sản xuất mà học quản trị, tham gia các lớp bình dân học vụ số, học truyền thông, học liên kết, học cách thương mại hóa, học cách kể chuyện sản phẩm của mình làm ra. Thúc đẩy đổi mới sáng tạo từ dưới lên. Mỗi mô hình kinh tế tập thể, làng nghề, tổ hợp tác, hội quán nông dân là một hạt giống cải cách và đổi mới.

Mặt khác, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh, kinh tế nông thôn không chỉ là nông nghiệp. Khi sản xuất nông nghiệp ngày càng chịu nhiều rủi ro về thời tiết, giá cả, dịch bệnh thì việc đa dạng hóa sinh kế là một yêu cầu sống còn. Kinh tế nông thôn cần phát triển cả dịch vụ, du lịch, làng nghề, sản phẩm OCOP, logistics. Hộ gia đình không chỉ là hộ nông dân trồng trọt, chăn nuôi mà là nhà sản xuất, nhà kinh doanh và nhà quảng bá sản phẩm của mình. Tổ chức kinh tế cộng đồng như hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ tại địa phương là điểm tựa để gia tăng giá trị, hài hòa lợi ích, san sẻ rủi ro.

Ngoài ra, cần thay đổi tư duy lập quy hoạch nông thôn. Sau khi hợp nhất không gian hành chính cấp xã, chắc chắn phải điều chỉnh lập quy hoạch mới. Quy hoạch xã không chỉ là quy hoạch sản xuất nông nghiệp, trồng cây gì hay nuôi con gì, là quy hoạch kết cấu hạ tầng. Quy hoạch xã quan trọng hơn là định hình khu vực kinh tế nông thôn. Trong không gian đó, làng nghề truyền thống được phục hồi, tạo ra các ngành nghề mới cho nông thôn, khu vực chế biến nông sản, phát triển du lịch cộng đồng. Quy hoạch nông thôn cần được xem là bản marketing để giới thiệu, thu hút đầu tư bên ngoài, khuyến khích người ở làng tham gia phát triển kinh tế hộ, kinh tế hợp tác xã, xúc tiến đầu tư, khởi nghiệp nông nghiệp với các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp số.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan kỳ vọng, chương trình NTM giai đoạn tới sẽ không dừng lại ở đạt chuẩn mà bước tới những mô hình mới. NTM thông minh có kết nối internet, có dữ liệu sản xuất, có mô hình sản xuất thông minh. NTM hạnh phúc nơi không chỉ có thu nhập mà có niềm vui, sự sẻ chia, văn hóa cộng đồng được bảo tồn, người già được quan tâm, trẻ em được học hành, bình đẳng giới được bước vào từng ngôi nhà, từng cộng đồng. Bởi mục tiêu cuối cùng của phát triển không phải những con số mà là nâng cao chất lượng sống cho từng người dân.

Khánh Ngọc