Chuyện buồn của siêu xạ thủ 'một viên đạn diệt một phát xít'

Năm 1941, anh trai 19 tuổi của Shanina bị giết trong trận chiến ở thành phố Leningrad. Đó là lúc cô quyết định tự mình đăng ký vào quân đội để phục vụ đất nước. Vì phụ nữ phục vụ trong quân đội là điều không bình thường nên cô phải xin phép đặc biệt từ phía quân ủy. Năm 1943, Shanina đã nhập ngũ thành công và gia nhập Học viện Bắn tỉa dành cho phụ nữ. Cô đã xuất sắc trong quá trình đào tạo tại học viện. Tháng 4/1944, cô được bổ nhiệm làm chỉ huy trung đội bắn tỉa toàn nữ. Tháng 6 cùng năm, cô tình nguyện ra tiền tuyến. Yêu cầu của cô đã thực sự bị từ chối. Không nản chí, cô vẫn đi.

Là tay súng bắn tỉa nữ đầu tiên của Liên Xô được trao Huân chương Vinh quang, đồng thời là một trong những xạ thủ tiêu diệt được nhiều quân địch nhất của Liên Xô trong Thế chiến II, di sản của nữ xạ thủ Roza Shanina sinh ngày 3/4/1924 có sức lan tỏa rộng lớn, đặc biệt tại Nga sau này. Bà được ca ngợi về độ chính xác khi bắn, có khả năng bắn hai phát đạn liên tiếp trúng hai mục tiêu.

Phóng viên Molchanov, bạn của Shanina, đã giữ những bức thư và nhật ký của bà trong 20 năm, sau đó xuất bản chúng vào năm 1965, giúp trao cho nữ xạ thủ sự công nhận mà bà xứng đáng. Suốt cuộc đời cầm súng, nữ xạ thủ đã giết 59 lính Đức, trong đó có 12 tên trong trận Vilnius.

Một nhiếp ảnh gia Liên Xô mô tả Shanina là "cô gái cao và mảnh mai với đôi mắt biết cười", người chỉ đồng ý chụp hình nếu bạn bè của cô xuất hiện cùng. Số báo ngày 23/9/1944 của tờ Ottawa Citizen cũng viết về "Cô gái Hồng quân giết 5 lính Đức trong một ngày".

Nữ xạ thủ Roza Shanina trong thế chiến 2. Ảnh: Rare Historical Photos.

Nữ sinh hiếu học

Roza Shanina sinh tại một xã cách thành phố Leningrad (hiện nay là St. Petersburg) ở Liên Xô vài trăm km về phía đông.

Roza được cho là được đặt theo tên của nhà cách mạng Mácxít Rosa Luxemburg và nhà bà có sáu anh chị em: chị Yuliya và năm anh trai: Mikhail, Fyodor, Sergei, Pavel và Marat. Cha bà cũng nuôi dạy 3 đứa trẻ mồ côi. Roza có chiều cao trên trung bình, với mái tóc nâu nhạt, đôi mắt xanh, và nói bằng phương ngữ Bắc Nga.

Cha của bà là Yegor, một cựu binh Thế chiến I làm nghề khai thác gỗ, còn mẹ Anna làm việc tại trang trại bò sữa. Sau khi hoàn thành chương trình tiểu học, Shanina vẫn quyết tâm theo đuổi con đường học vấn, đi bộ gần 13 km mỗi ngày tới trường trung học gần nhất. Shanina được nhận xét là học sinh lanh lợi với tinh thần độc lập cao.

Sau đó trong nhật ký chiến đấu của mình, Shanina nhớ lại sân vận động Dinamo của Arkhangelsk, và các rạp chiếu phim, Ars và Pobeda. Bạn của Shanina, Anna Samsonova nhớ rằng đôi khi Roza cùng bạn bè ở quận Ustyansky trở về ký túc xá của cô từ 2 đến 3 giờ sáng. Vì cửa đã bị khóa vào thời điểm đó, các học sinh khác buộc nhiều tấm ga trải giường lại với nhau để giúp Roza leo vào phòng của cô ấy. Năm 1938, Shanina trở thành thành viên của phong trào thanh niên Liên Xô Komsomol.

Hai năm sau, bậc giáo dục trung học cơ sở của Liên Xô đưa ra mức học phí, và quỹ học bổng bị cắt. Shanina nhận được hỗ trợ tài chính nhỏ lẻ từ nhà và vào ngày 11/9/1941, cô nhận công việc tại trường mẫu giáo số 2 (gần đây được gọi là Beryozka) ở Arkhangelsk, nơi cô được cấp một căn hộ miễn phí. Cô học vào buổi tối và làm việc trong nhà trẻ vào ban ngày. Những đứa trẻ thích Shanina và cha mẹ chúng đánh giá cao cô ấy. Shanina tốt nghiệp cao đẳng vào năm học 1941-1942, khi Liên Xô đang trong Thế chiến thứ hai.

Sau cuộc xâm lược của Đức vào Liên Xô, Arkhangelsk bị ném bom bởi Không quân Đức, Shanina và những người dân khác trong thị trấn đã tham gia chữa cháy và gắn những ngọn cờ tình nguyện trên các mái nhà để bảo vệ trường mẫu giáo. Hai người anh trai của Shanina đã tình nguyện nhập ngũ.

Thư và đề nghị cấp huy chương cho Roza Shanina. Ảnh: Wiki.

Quyết tâm ra chiến trường

Tháng 12/1941, Liên Xô đã bắt đầu triển khai các lính bắn tỉa nữ vì họ có tay chân linh hoạt, và nhiều người tin rằng, họ kiên nhẫn, cẩn thận và tinh ranh. Vào tháng 2 năm 1942, phụ nữ Liên Xô trong độ tuổi từ 16 đến 45 đủ điều kiện tham gia quân dịch, nhưng Shanina đã không được nhập ngũ vào tháng đó, vì ủy ban quân sự địa phương muốn miễn cho cô tham gia chiến trận. Lần đầu tiên cô học bắn là ở trường bắn. Ngày 22/6/1943, khi vẫn sống trong ký túc xá, Shanina được nhận vào chương trình Vsevobuch để huấn luyện quân sự phổ thông. Sau nhiều lần nộp đơn của Shanina, quân ủy cuối cùng cũng cho phép cô đăng ký vào Trường đào tạo bắn tỉa nữ Trung ương, nơi cô gặp Aleksandra "Sasha" Yekimova và Kaleriya "Kalya" Petrova, người đã trở thành bạn thân nhất của cô, Shanina gọi họ là "ba kẻ lang thang”.

Được rèn giũa tốt, Shanina đạt điểm cao trong huấn luyện và tốt nghiệp loại xuất sắc tại học viện. Cô được yêu cầu ở lại làm giáo viên hướng dẫn ở đó, nhưng sau đó bị từ chối do lệnh nhiệm vụ. Trong năm 1941-1945, tổng cộng có 2.484 lính bắn tỉa nữ Liên Xô đã được triển khai cho cuộc chiến và họ giết được ít nhất 11.280 tên địch.

Lập công liên tiếp

Shanina lại quyết định đảm nhiệm chức chỉ huy trung đội bắn tỉa nữ thuộc Sư đoàn Bắn tỉa số 184 ngay sau khi tốt nghiệp. Ba ngày sau khi đến mặt trận phía Tây, Shanina lần đầu tiên ra tay diệt địch.

"Tối hôm đó, một lính Đức xuất hiện trong chiến hào. Tôi ước tính khoảng cách tới mục tiêu không quá 400 m, một khoảng cách phù hợp. Khi gã người Đức cúi đầu xuống và đi về phía rừng, tôi đã bóp cò. Tuy nhiên, dựa vào cách hắn ta ngã xuống, tôi biết hắn chưa chết. Tên phát xít nằm không nhúc nhích giữa đống bùn trong khoảng một giờ, sau đó bắt đầu bò đi. Tôi khai hỏa một lần nữa, và lần này không trượt", Shanina kể lại với báo chí.

Sau khi nhận ra việc mình vừa làm, Shanina cảm thấy chân bủn rủn và trượt xuống một chiến hào. "Tôi vừa giết một người đàn ông", cô bàng hoàng nói với một nữ đồng đội, rồi nhận lại lời an ủi rằng cô "vừa kết liễu một tên phát xít". Tháng 5/1944, Shanina được trao Huân chương Vinh quang, trở thành nữ xạ thủ đầu tiên nhận được vinh dự này. Theo báo cáo của Thiếu tá Degtyarev (chỉ huy trưởng Trung đoàn súng trường 1138), cô đã nhận được phần thưởng trong danh sách khen thưởng tương xứng, trong khoảng thời gian từ ngày 6 đến ngày 11/4, Shanina đã giết chết 13 binh sĩ đối phương trong khi chúng được trang bị đại bác và súng máy.

Tuy nhiên, trong thời gian hoạt động tại mặt trận, Shanina thất vọng vì chỉ được giao những công việc ở hậu phương, do chính sách của Liên Xô không cho phép phụ nữ lên tiền tuyến. Ngày 29/7/1944, Shanina viết thư cho Pyotr Molchanov, người bạn làm phóng viên chiến trường, để nhờ anh can thiệp. "Giá như anh biết tôi khao khát sát cánh cùng các chiến sĩ trên mặt trận và tiêu diệt những tên phát xít đến nhường nào. Tôi muốn nhờ anh nói chuyện với ai đó phụ trách việc này, mặc dù tôi biết anh vô cùng bận", bức thư có đoạn.

Shanina (trái) dạy cách bắn súng. Ảnh: Rare Historical Photos.

Xông lên tiền tuyến

Do không chịu "an phận", Shanina dần có thói quen tự ý rời vị trí và chạy lên tiền tuyến để làm dài thêm danh sách những tên phát xít bị cô hạ gục. Sự việc nhanh chóng thu hút giới báo chí, với những bài viết có tiêu đề như "Hãy noi gương Roza Shanina!", hay "Một phát đạn, một tên phát xít!". Tại thời điểm 23/9/1944, số quân Đức thiệt mạng dưới tay nữ chiến sĩ bắn tỉa trẻ tuổi này là 46. Cô bắt đầu nhiệm vụ vào mỗi buổi bình minh mù sương, "bò qua một chiến hào đầy bùn để tới vị trí được ngụy trang đặc biệt, nơi cô có thể quan sát vị trí quân Đức", bài báo có đoạn.

Tác giả bài báo "Cô gái Hồng quân giết 5 lính Đức trong một ngày" của tờ Ottawa Citizen còn mô tả chi tiết về buổi sáng Shanina diệt 5 tên địch cùng lúc. Trong lúc im lặng chờ đợi, cô phát hiện một tay súng máy của Đức ở lối ra một lô cốt dựng bằng bao cát và gỗ. Khi hắn rời khỏi vị trí, Shanina "dứt điểm" mục tiêu bằng một phát đạn. Hai lính Đức khác vội vã tới ứng cứu, nhưng nhanh chóng bị cô hạ gục. Hai lính Đức tiếp theo tới đó cũng bị bắn chết ngay lập tức. "Hiểu một cách đơn giản, cô ấy là nỗi kinh hoàng vô hình ở khu vực Đông Phổ ( ông Đức)", tác giả bài báo nhận xét. Tới tháng 10/1944, Shania đã trở thành người nổi tiếng với một loạt bài báo ca ngợi. Các tạp chí dành cho phụ nữ khắc họa hình ảnh cô trong bộ váy và áo giáp của chiến binh Nga cổ đại, tay cầm khẩu súng bắn tỉa.

Trong khi đó, Shanina bắt đầu tự ghi chép lại khoảng thời gian trên chiến trường vào nhật ký, kể lại các câu chuyện, đồng thời gửi gắm những cảm xúc cô đơn, đau khổ và hy vọng về tương lai, bởi chiến tranh đã cướp đi đời sống tình cảm của cô. Shanina từng kết bạn với một số người, đôi khi có bạn trai, nhưng cuối cùng nhiều người trong số họ phải ra đi. "Trái tim của tôi không còn tin tưởng bất cứ ai", cô viết trong nhật ký ngày 10/10/1944. Những chuỗi ngày trên chiến tuyến của Shanina tiếp tục kéo dài với tiếng súng dường như không hồi kết, kéo theo đó là những dòng nhật ký ngày càng nhuốm màu đau buồn. "Bên trong xe tăng thật lạnh lẽo. Khói xe khiến mắt tôi bị đau và khó thở. Tôi ngủ như chết. Cuối cùng tôi cũng chắc chắn rằng mình không có khả năng yêu ai", Shanina viết ngày 16/1/1945.

Ngày tiếp theo tình hình thậm chí tồi tệ hơn. "Hôm nay đối với tôi cảm giác dài như cả tháng. Tôi gần như nôn tất cả những gì có trong bụng ra ngoài. Băng bó vết thương và tiến lên phía trước... Giá lạnh, đói khát. Tôi vừa vào một đơn vị và bị mấy gã buông lời khiếm nhã. Những câu tục tĩu ở khắp nơi. Quá mệt mỏi", nhật ký ngày 17/1/1945 có đoạn.

Shanina cho biết cô còn bị con trai một đại tá cưỡng hôn khi say rượu, nên đã phản ánh nỗi ấm ức với cha của anh này. "Chỉ bởi vì tôi là con gái, đâu có nghĩa là ai cũng phải hôn tôi?", Shanina cho hay. Cuộc đời của nữ xạ thủ tài năng không kéo dài bao lâu. Ngày 27/1/1945, hai binh sĩ tìm thấy thi thể Shanina trên chiến trường với vết thương do đạn pháo giữa ngực, nằm trên một sĩ quan bị thương để bảo vệ anh. Cô được chôn cất ở phía đông nước Đức với đầy đủ nghi thức trang trọng của quân đội.

Sự dũng cảm của Shanina đã nhận được nhiều lời khen ngợi trong suốt cuộc đời của mình, dù chính sách của Liên Xô lúc đó hạn chế các tay súng bắn tỉa khỏi các trận chiến khốc liệt. Cuộc đời bà là sự hy sinh cao cả, bà cũng không quan tâm đặc biệt đến danh tiếng đã đạt được. Vào ngày 16 tháng 1 năm 1945, Shanina đã viết trong nhật ký chiến đấu của mình: "Tôi thực sự đã làm gì? Không hơn gì tôi phải làm với tư cách là một người Liên Xô, đứng lên bảo vệ tổ quốc". Bà cũng viết, "Bản chất hạnh phúc của tôi là đấu tranh cho hạnh phúc của người khác. Thật kỳ lạ, tại sao trong ngữ pháp, từ "hạnh phúc" chỉ có thể là số ít? Điều đó trái ngược với ý nghĩa của nó. ...

Văn Nguyễn