Chuyện chưa kể về nhạc sĩ Trần Chung và ca khúc 'Đêm Trường Sơn nhớ Bác'
Nhạc sĩ Trần Chung – tác giả ca khúc 'Đêm Trường Sơn nhớ Bác' – đã để lại dấu ấn sâu đậm trong âm nhạc cách mạng Việt Nam. Từ cảm hứng bài thơ của Nguyễn Trung Thu, ông phổ nhạc thành giai điệu bất hủ, trở thành khúc tráng ca gắn liền ký ức Trường Sơn và tình cảm thiêng liêng với Bác Hồ.
Nhạc sĩ Trần Chung – tác giả của nhiều ca khúc nổi tiếng được người yêu nhạc mến mộ như: “Đêm Trường Sơn nhớ Bác”, “Chiều dài biên giới”, “Mùa xuân trên thành phố dệt”, “Tiếng gọi sông Đà”, “Em ơi mùa xuân đến rồi đó”, “Khi chúng tôi vào lò”… Ông sinh ngày 2/2/1928 tại Hải Phòng, từ nhỏ đã say mê âm nhạc. Nhạc sĩ Hoàng Quý là người thầy đầu tiên dìu dắt ông trong sáng tác.
Trong hơn 30 năm công tác tại Đài Tiếng nói Việt Nam, vừa làm biên tập, vừa sáng tác, Trần Chung đi thực tế nhiều nơi, nhiều lĩnh vực của đời sống. Với tài năng và vốn sống phong phú, các ca khúc của ông thể hiện sự hiểu biết sâu sắc, đến mức “mỗi khi câu hát cất lên đem lại cho người nghe cảm giác như chính ông đang sống trong đó”. Ở mảng đề tài nông nghiệp có “Hát lên cô gái xã viên”, “Tình yêu nông trường”; về công nghiệp có “Chúng tôi vào lò”, “Nắng trên mỏ thiếc”; về chiến đấu bảo vệ Tổ quốc có “Bài ca Trường Sơn”, “Đêm Trường Sơn nhớ Bác”, “Chiều dài biên giới”, “Hành quân qua Bạch Đằng Giang”…
Đoàn xe vượt Trường Sơn chi viện cho chiến trường miền Nam với khẩu hiệu “Tất cả vì miền Nam ruột thịt”.(Ảnh tư liệu)
Nhà thơ Nguyễn Trung Thu kể: ông viết bài thơ “Đêm Trường Sơn nhớ Bác” vào giữa năm 1972, khi là binh nhì chiến đấu tại Quảng Trị. Đêm 6/6/1972, khó ngủ, ông ôm võng ra suối nằm. Trăng sáng vằng vặc gợi cảnh rừng Việt Bắc năm nào Bác Hồ miêu tả trong “Cảnh khuya”. Cảm hứng trào dâng, ông rút bút bi, dưới ánh trăng viết lên lòng bàn tay mấy câu đầu: “Đêm Trường Sơn/Chúng cháu nhìn trăng, nhìn cây/Cảnh khuya như vẽ/Bâng khuâng chúng cháu nghĩ/Bác như đã đến nơi này”. Sáng hôm sau bài thơ hoàn thành, ít lâu sau in trên báo Nhân Dân.
Năm 1974, Trần Chung phổ nhạc bài thơ. Ông từng chia sẻ: “Sau khi Bác Hồ qua đời, tôi rất mong muốn viết một ca khúc về Bác mà chưa làm được. Khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đến giai đoạn quyết liệt nhất, đọc báo Nhân Dân tình cờ bắt gặp bài thơ “Đêm Trường Sơn nhớ Bác”, thấy bài thơ rất gần gũi với cảm hứng và ý định sáng tác của mình nên đã phổ nhạc và cũng hoàn thành bài hát trong thời gian rất ngắn”.
Điều đặc biệt, Trần Chung chưa từng đặt chân tới Trường Sơn, nhưng bằng cảm xúc và vốn sống đã viết hai ca khúc về Trường Sơn được yêu thích: “Bài ca Trường Sơn” (thơ Nguyễn Trung Thu) và “Đêm Trường Sơn nhớ Bác” (thơ Gia Dũng).
"Đêm Trường Sơn nhớ Bác" - NSND Quang Thọ.
Năm 1999, ca khúc “Đêm Trường Sơn nhớ Bác” của Trần Chung phổ thơ Nguyễn Trung Thu được chuyên mục “Bạn yêu nhạc bình nhạc” chọn để thính giả bình luận. Thính giả Đặng Ngọc Thành (Huế) viết ngày 25/4/1999: “Bác Hồ – Người cha của lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam – đã in dấu chân trên khắp nẻo đường Tổ quốc, từ Pắc Bó đến Trường Sơn hùng vĩ. Nhà thơ Nguyễn Trung Thu, nhạc sĩ Trần Chung đã nói lên nỗi nhớ đó qua ca khúc “Đêm Trường Sơn nhớ Bác”. Giữa các đợt bom tọa độ, khoảng yên tĩnh ngắn ngủi cũng đủ cho chiến sĩ ta bâng khuâng nhớ Bác, như thấy Bác đang đứng đâu đây, trên con đường từng in dấu chân và chiếc gậy của Người… Từ suy nghĩ hồn nhiên ấy, trong lòng muôn triệu chiến sĩ dấy lên quyết tâm cùng bước nhanh trên con đường Bác từng đi để giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc”.
Thính giả này cũng nhận xét: “Đây là một bài hát rất hay, nhịp điệu khỏe, thích hợp với hát đồng ca. Khi nghe, trước mắt ta như hiện lên đoàn quân lưng mang ba lô, đầu đội mũ tai bèo, hối hả hành quân trong đêm… Dường như hình bóng Bác đâu đây đã thúc giục họ. Ca khúc đã đi vào lòng mỗi chiến sĩ Trường Sơn như một kỷ niệm sâu sắc, đánh dấu thời tuổi trẻ oanh liệt và tình cảm với Bác không bao giờ phai mờ. Thế hệ trẻ hôm nay, mỗi lần nghe lại “Đêm Trường Sơn nhớ Bác” càng thấy tự hào về Bác Hồ, về các thế hệ đi trước, về dân tộc Việt Nam anh hùng”.
Cùng với “Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân” của nhạc sĩ Huy Thục, “Đêm Trường Sơn nhớ Bác” đã làm phong phú thêm mảng ca khúc về tình cảm bộ đội với Bác Hồ. Năm 1999, kỷ niệm 40 năm Ngày truyền thống bộ đội Trường Sơn, Đài Tiếng nói Việt Nam và Binh đoàn 12 – Tổng công ty xây dựng Trường Sơn – bình chọn ca khúc hay về đề tài Trường Sơn. “Đêm Trường Sơn nhớ Bác” được xếp vào 10 ca khúc hay nhất viết về Trường Sơn.
