Chuyện công nhận Nhà nước Palestine: Ý nghĩa và triển vọng

Khoảng 160 quốc gia đã tuyên bố công nhận Nhà nước Palestine. Tuần qua, các nước Anh, Pháp, Canada và Úc cũng đã tham gia, nhưng triển vọng để điều này trở thành hiện thực trong bối cảnh Mỹ phản đối và Israel chống đối thì vẫn còn rất xa vời, theo đài CNN.

Việc công nhận Nhà nước Palestine thực chất có ý nghĩa gì?

Trên thực tế, việc công nhận Nhà nước Palestine là một tuyên bố ngoại giao nhằm cứu vãn tầm nhìn về giải pháp hai nhà nước, vốn sẽ chấm dứt nhiều thập niên xung đột giữa Israel và Palestine.

Thủ tướng Anh Keir Starmer cuối tuần qua cho biết đây là con đường hướng tới việc hình thành một Nhà nước Palestine khả thi cùng tồn tại với một Israel an toàn.

Tuy nhiên, ông Starmer và nhiều nhà lãnh đạo khác thừa nhận rằng tầm nhìn này hiện vẫn còn rất xa, khi Israel kiên quyết bác bỏ mọi hình thức công nhận Nhà nước Palestine.

Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas phát biểu qua video tại một cuộc họp của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Ảnh: UN

Vì sao các quốc gia công nhận vào thời điểm này?

Việc nhiều nước phương Tây công nhận Nhà nước Palestine vào thời điểm này phần lớn là do phản ứng trước các diễn biến ở Dải Gaza và chiến dịch quân sự của Israel nhằm dồn người dân thường vào một vùng đất ngày càng thu hẹp.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron hồi tháng 7 nói ưu tiên khẩn cấp của ông là chấm dứt xung đột tại Gaza và phá vỡ vòng luẩn quẩn bạo lực.

“Chúng ta phải cuối cùng xây dựng Nhà nước Palestine, bảo đảm tính khả thi của nó và trao cho nó khả năng, bằng cách chấp nhận phi quân sự hóa và công nhận đầy đủ Israel, để đóng góp vào an ninh cho toàn Trung Đông” - ông Macron nói.

Ngoài ra, còn có yếu tố chính trị nội bộ ở một số quốc gia châu Âu - nơi đã diễn ra nhiều cuộc biểu tình ủng hộ Palestine và dư luận chuyển hướng chống lại Israel sau cảnh tàn phá và nạn đói ở Gaza. Một số nước này cũng có cộng đồng Hồi giáo lớn.

"Canada công nhận Nhà nước Palestine và đề nghị hợp tác trong việc xây dựng lời hứa về một tương lai hòa bình cho cả Nhà nước Palestine và Nhà nước Israel" - Thủ tướng Canada Mark Carney viết trên mạng xã hội X hôm 21-9.

Phía Úc cho biết nước này chính thức công nhận Nhà nước Palestine "độc lập và có chủ quyền".

"Bằng cách này, Úc công nhận nguyện vọng chính đáng và lâu dài của người dân Palestine về một nhà nước của riêng họ" - Thủ tướng Úc Anthony Albanese và Ngoại trưởng Penny Wong cùng cho biết.

Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres nhấn mạnh rằng việc công nhận là quyền của Palestine, không phải là phần thưởng, “và việc phủ nhận tư cách nhà nước sẽ là một món quà cho những kẻ cực đoan ở khắp mọi nơi”.

Lập trường của Mỹ và Israel là gì?

Tại kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ngày 23-9, Tổng thống Mỹ Donald Trump nói rằng công nhận Nhà nước Palestine đồng nghĩa “thưởng cho khủng bố".

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio hồi tháng 7 nói quyết định của ông Macron là “liều lĩnh”, “phục vụ mục tiêu tuyên truyền của Hamas và kéo lùi hòa bình”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ngày 23-9. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Theo CNN, Mỹ ủng hộ Israel nhiều hơn so với nhiều chính phủ phương Tây trong chiến dịch tại Gaza và chưa từng công khai phản đối kế hoạch mở rộng của Israel ở khu vực Bờ Tây.

Washington cũng sẽ phủ quyết bất kỳ nỗ lực nào tại Hội đồng Bảo an nhằm công nhận Nhà nước Palestine, CNN đưa tin.

Trước đó, hôm 21-9, Thủ tướng Israel - ông Benjamin Netanyahu nói rằng sẽ không có một Nhà nước Palestine nào ở phía tây sông Jordan, theo hãng thông tấn TASS.

“Không có Nhà nước Palestine nào cả. Phản ứng trước nỗ lực mới nhất nhằm áp đặt một nhà nước khủng bố vào trung tâm đất nước chúng tôi sẽ được đưa ra sau khi tôi trở về từ Mỹ” - ông Netanyahu nói.

Ông Netanyahu cho biết ông có “một thông điệp rõ ràng gửi đến những lãnh đạo đang công nhận Nhà nước Palestine sau vụ thảm sát kinh hoàng ngày 7-10-2023: Các ông đang trao cho khủng bố một phần thưởng khổng lồ”.

Cùng ngày, Bộ Ngoại giao Israel cho biết nước này kiên quyết bác bỏ các tuyên bố của một số quốc gia về việc công nhận Nhà nước Palestine.

“Israel kiên quyết bác bỏ tuyên bố đơn phương về việc công nhận Nhà nước Palestine do Anh và một số quốc gia khác đưa ra. Tuyên bố này không thúc đẩy hòa bình, mà ngược lại càng làm mất ổn định khu vực và phá hoại cơ hội đạt được một giải pháp hòa bình trong tương lai” - tuyên bố nêu rõ.

Một số quốc gia đặt ra điều kiện gì?

Các chính phủ châu Âu và nhiều nước khác nói rằng công nhận chỉ là một phần trong tiến trình dài hạn, bao gồm cải tổ Chính quyền Palestine và tổ chức bầu cử mới không muộn hơn một năm sau khi đạt được ngừng bắn ở Gaza.

Khi tham gia công nhận Nhà nước Palestine, Úc lưu ý rằng Tổng thống Palestine tại nhiệm Mahmoud Abbas đã tái khẳng định công nhận quyền tồn tại của Israel và đưa ra “cam kết tổ chức bầu cử dân chủ, cải cách quan trọng về tài chính, quản trị và giáo dục”.

Các chính phủ này cũng nhấn mạnh Hamas không được có vai trò trong nhà nước đó.

Một tuyên bố của 27 quốc gia hồi tháng 7, bao gồm nhiều nước Ả Rập, nói rằng “Hamas phải chấm dứt sự cai trị ở Gaza và giao nộp vũ khí cho Chính quyền Palestine, với sự tham gia và hỗ trợ quốc tế, phù hợp với mục tiêu xây dựng một Nhà nước Palestine có chủ quyền và độc lập”.

Thủ tướng Starmer và nhiều nhà lãnh đạo khác nhấn mạnh rằng Nhà nước Palestine phải phi quân sự hóa.

Bên cạnh đó, câu hỏi về lãnh đạo Palestine cũng quan trọng không kém. Ông Abbas - tổng thống đương nhiệm của Chính quyền Palestine - đã 89 tuổi. Tháng 4 vừa qua, ông bổ nhiệm thân tín Hussein al-Sheikh làm cấp phó và có khả năng kế nhiệm ông.

Ông Sheikh, sinh năm 1960, là một nhân vật kỳ cựu của Fatah - phe chính trong Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO). Tuy nhiên, Chính quyền Palestine đã mất uy tín trong mắt người dân do các vấn đề nội bộ và bị coi là bất lực trước các cuộc đột kích ngày càng tăng của Israel ở Bờ Tây.

Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy một nhân vật tên Marwan Barghouti, 66 tuổi, người từng ngồi tù ở Israel hơn 20 năm, là nhân vật được người Palestine ủng hộ nhiều nhất. Ông Barghouti được xem là một trong những gương mặt kiên cường nhất của phong trào đấu tranh Palestine.

Giới truyền thông Pháp từng ví ông Barghouti như “Nelson Mandela của Palestine”.

Ở Bờ Tây và Dải Gaza, nhiều người coi ông Barghouti là người thừa kế xứng đáng của cố Chủ tịch PLO Yasser Arafat, không chỉ bởi ý chí bất khuất mà còn nhờ chiến lược đấu tranh bền bỉ vì sự nghiệp dân tộc.

Khả năng đạt được giải pháp hai nhà nước ra sao?

Ông Starmer cuối tuần qua thừa nhận rằng giải pháp hai nhà nước đang “chỉ còn treo trên sợi chỉ”.

“Hy vọng về giải pháp hai nhà nước đang phai tàn, nhưng chúng ta không thể để ánh sáng đó vụt tắt” - ông Starmer nói.

Mỹ là chính phủ duy nhất có khả năng gây ảnh hưởng buộc Israel suy nghĩ lại, nhưng chưa có dấu hiệu nào cho thấy Washington sẽ làm vậy.

Việc Israel kiểm soát phần lớn Gaza và thảo luận kế hoạch mở rộng chủ quyền ở một số khu vực Bờ Tây thông qua sáp nhập khiến thực tế trên thực địa càng làm giải pháp hai nhà nước trở nên xa vời.

Những kế hoạch này đang được các bộ trưởng cực hữu trong liên minh cầm quyền của Israel thúc đẩy mạnh mẽ, bất chấp việc khoảng 160 quốc gia ủng hộ việc thành lập một Palestine độc lập.

DƯƠNG KHANG