Chuyển dịch cơ cấu - chìa khóa nâng cao chất lượng tăng trưởng và sức cạnh tranh của kinh tế Việt Nam

Sáng 5/9, tại Nhà Quốc hội, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính tổ chức tọa đàm tham vấn ý kiến chuyên gia về tình hình kinh tế - xã hội. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Nguyễn Minh Sơn chủ trì phiên họp. Tham dự có Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính và các chuyên gia trong lĩnh vực kinh tế, tài chính.

Tham luận tại tọa đàm, TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê nhấn mạnh tới “chuyển dịch cơ cấu”, coi đây là chìa khóa nâng cao chất lượng tăng trưởng và sức cạnh tranh của kinh tế Việt Nam.

TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê. Ảnh: Cổng Thông tin điện tử Quốc hội.

Thực tế cho thấy, cơ cấu ngành kinh tế dịch chuyển theo hướng hiện đại: Giai đoạn 2021-2025, cơ cấu ngành kinh tế Việt Nam đã có bước dịch chuyển đáng kể theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Cơ cấu khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản đã có bước chuyển mạnh từ “lượng sang chất”, tỷ trọng của khu vực này trong GDP giảm dần nhưng quy mô và tốc độ tăng đạt mức cao nhờ tái cơ cấu theo hướng nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh và nông nghiệp hữu cơ, gắn với chuỗi giá trị xuất khẩu.

Năm 2024, tỷ trọng của khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm 11,96% GDP, giảm 0,8 điểm phần trăm so với tỷ trọng này của năm 2020. Việt Nam duy trì được vị trí trong nhóm 5 nước xuất khẩu nông sản lớn nhất thế giới, với kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản năm 2024 đạt 44,55 tỷ USD.

Khu vực công nghiệp và xây dựng tiếp tục giữ vai trò động lực phát triển. Khu vực dịch vụ phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch. Cơ cấu thành phần kinh tế đa dạng hơn, thành phần kinh tế năng động hơn. Khu vực kinh tế ngoài nhà nước đã có bước phát triển vượt bậc, trở thành động lực chủ yếu cho tăng trưởng.

Dù vậy, theo TS. Nguyễn Bích Lâm, vẫn còn những hạn chế trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao chất lượng tăng trưởng giai đoạn 2021-2025 khi năng lực quản trị nhà nước về kinh tế còn hạn chế, cơ cấu doanh nghiệp trong nước bất hợp lý và phân mảnh, chất lượng nguồn nhân lực và khoa học công nghệ chưa đáp ứng yêu cầu, chưa coi trọng đúng mức quản trị phát triển bền vững…

Từ thực tế này, TS. Nguyễn Bích Lâm khuyến nghị giai đoạn 2026-2030, kinh tế Việt Nam cần nhận diện và tận dụng một số lực đẩy, đó là: Tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu và xu hướng bảo hộ kinh tế, an ninh công nghệ sẽ mở ra cơ hội dịch chuyển đầu tư với những đòi hỏi chuẩn mực cao hơn về xuất xứ, an ninh dữ liệu và quản trị rủi ro.

Chuyển đổi xanh và giảm phát thải sẽ định hình lại lợi thế so sánh - đây chính là cơ hội để chúng ta tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững, gia tăng giá trị thông qua chuyển đổi xanh giúp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, khuyến khích đổi mới sáng tạo và hình thành các ngành kinh tế mới.

Cùng với đó, giảm phát thải mở ra cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu, tạo động lực nâng cao chất lượng tăng trưởng. Làn sóng số hóa và ứng dụng trí tuệ nhân tạo mở ra cơ hội cạnh tranh công bằng trên nền tảng số. Dư địa nhân khẩu học đang thu hẹp, mở ra cơ hội tối ưu hóa nguồn nhân lực, nâng cao chất lượng thể chế và nguyên tắc thị trường.

Về chính sách, cần tập trung cải cách, đổi mới, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường hiện đại, đảm bảo chất lượng, sự phù hợp với thực tiễn của các quy định hiện hành; nâng cao hiệu quả và tính minh bạch trong thực thi pháp luật. Xây dựng và vận hành hiệu quả các cực tăng trưởng và cơ chế liên kết vùng, coi đây là nền tảng của phát triển không gian kinh tế.

Thúc đẩy công nghiệp công nghệ cao, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đẩy mạnh xanh hóa nền kinh tế, phát triển năng lượng tái tạo và thiết lập thị trường carbon. Thực hiện mô hình tăng trưởng xanh, phát thải thấp sẽ tạo lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu ưu tiên phát triển bền vững. Hỗ trợ khu vực doanh nghiệp, có chính sách đặc biệt đối với doanh nghiệp tư nhân, tạo dựng, nuôi dưỡng và phát triển doanh nghiệp dân tộc; nâng cao năng lực tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đồng tình với quan điểm này, TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương chia sẻ thêm, cơ cấu kinh tế giai đoạn 2021-2024 chưa có chuyển dịch đáng ghi nhận; chất lượng tăng trưởng kinh tế việt nam trong 2021-2024 chưa có cải thiện; mô hình tăng trưởng theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và năng lực cạnh tranh nền kinh tế và chuyển đổi số chưa có cải thiện so với giai đoạn trước.

Do vậy, theo TS. Nguyễn Đình Cung, giai đoạn 2026-2030 yếu tố tiên quyết là kiểm soát được lạm phát, giữ ổn định giá trị VNĐ; ổn định vững chắc kinh tế vĩ mô. Nền kinh tế không khủng hoảng, không sụt giảm mạnh về cầu từ "cú shock" bên ngoài,… thì không nên nới lỏng tiền tệ và tài khóa để thúc đẩy tăng trưởng ngắn hạn; mà rất cần tạo áp lực và động lực cho tăng trưởng trung và dài hạn một cách bền vững.

Đồng thời, thực hiện thực chất đột phá thể chế, thực hiện triệt để nghị quyết 66 và 68 của Bộ chính trị, để thực sự có thay đổi mạnh mẽ về chất lượng pháp luật, chất lượng môi trường kinh doanh, khôi phục và gia tăng mạnh mẽ niềm tin thị trường; tạo ra luồng sinh khí mới trong khởi nghiệp sáng tạo và đầu tư kinh doanh của khu vực kinh tế tư nhân.

Theo TS. Nguyễn Đình Cung, cần lấy các chỉ đạo có liên quan của Tổng Bí thư Tô Lâm làm nội hàm của đột phá thể chế; làm tiêu chí để phân tích, đánh giá thực trạng và thực hiện các giải pháp đồng bộ, mạnh mẽ và nhất quán tương ứng, đó là: Từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm”; từ bỏ tư duy “năng lực quản lý nhà nước đến đâu thì mở cho đâu tư kinh doanh đến đó” trong xây dựng và thực thi luật pháp. Theo đó, bãi bỏ tất cả các quy định, các thủ tục hành chính đang cấm, hạn chế đổi mới sáng tạo, hạn chế tự do kinh doanh dưới mọi hình thức, trừ các ngành, nghề cấm kinh doanh theo luật định.

Trang Mai