Chuyển dịch dòng chảy thương mại, liệu có là bước đi an toàn cho Nga?

Hiện Nga phải đối mặt với những thách thức lớn hơn trong việc vẽ lại bản đồ xuất khẩu, khiến nền kinh tế bị trừng phạt của nước này gặp nguy hiểm.

Tuần này, các nhà chức trách Liên minh châu Âu đang lên kế hoạch cho đợt trừng phạt thứ sáu nhằm làm suy yếu hoạt động xuất khẩu năng lượng của Nga.

Điện Kremlin đang đặt cược lớn vào việc liệu Nga có thể định hướng lại dòng chảy hàng hóa của mình hay không.

Sự gián đoạn thương mại trên các thị trường toàn cầu vốn đã chật hẹp sẽ làm trầm trọng thêm lạm phát ở phương Tây. Ảnh: Yahoonews.

Trong Q1/2022, doanh thu bán dầu và khí đốt chiếm khoảng 42% thu nhập ngân sách liên bang. Giá năng lượng tăng do cuộc xung đột tại Ukraine đã lấp đầy kho bạc của Nga, bù đắp phần nào thiệt hại do các quốc gia ở châu Âu để lại.

Nền kinh tế toàn cầu cũng sẽ được hưởng lợi từ sự rung chuyển xuất khẩu. Trong những thập kỷ gần đây, Nga đã nổi lên như một nước xuất khẩu đáng kể nhiều loại hàng hóa cho phần còn lại của thế giới, tương tự như một trạm xăng và hầm khai thác khổng lồ cho người mua nước ngoài.

Maria Shagina, một học giả cao cấp tại Viện Các vấn đề Quốc tế Phần Lan cho biết: “Sự chuyển dịch năng lượng của Nga sang châu Á đang thách thức các rào cản về cơ sở hạ tầng, nhu cầu không chắc chắn và hậu cần tốn nhiều thời gian”.

Trong khi Trung Quốc và Ấn Độ có thể tăng một số mặt hàng nhập khẩu của Nga, bà tuyên bố rằng điều này "sẽ không thể bù đắp cho sự mất mát của thị trường châu Âu."

Mở rộng cơ sở hạ tầng mới

Dự kiến, Nga sẽ phải chật vật để tái cấu trúc cơ sở hạ tầng bổ sung để vận chuyển hàng xuất khẩu, hơn nữa điều này sẽ mất nhiều năm để thực hiện.

Tháng trước, ông Putin đã chỉ đạo chính phủ của mình xây dựng kế hoạch vào ngày 1/6 để mở rộng cơ sở hạ tầng xuất khẩu năng lượng sang các nước ở châu Á, châu Phi và châu Mỹ Latinh.

Kế hoạch kêu gọi xây dựng các đường ống dẫn dầu và khí đốt mới từ Siberia, cũng như phát triển Tuyến đường Biển Phương Bắc, một tuyến hàng hải dọc theo bờ biển Bắc Cực của Nga.

"Chúng ta hãy giả định rằng nguồn cung cấp năng lượng cho phương Tây sẽ tiếp tục giảm trong tương lai gần", ông Putin nhận xét. "Điều quan trọng là phải đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng - về xe lửa, đường ống và cảng - điều này sẽ cho phép chúng tôi định tuyến lại nguồn cung cấp dầu và khí đốt từ phương Tây sang các thị trường tiềm năng ở miền Nam và miền Đông trong những năm tới."

Trong số các dự án này có một đường ống dẫn khí đốt đến Trung Quốc qua Mông Cổ, sẽ là một giải pháp thay thế cho đường ống Power of Siberia ở vùng viễn đông Nga trị giá 55 tỷ USD, được hoàn thành vào năm 2019.

Vào ngày 28/2, chỉ bốn ngày sau khi Nga tấn công Ukraine, công ty Gazprom thuộc nhà nước Nga đã ký một thỏa thuận để phát triển một phần của đường ống mới.

Chật vật xuất khẩu năng lượng

Bên cạnh đó, cường quốc này đang gặp khó khăn trong việc thuê tàu vận chuyển dầu vì các công ty bảo hiểm và ngân hàng lo ngại về tác động của các lệnh trừng phạt.

Mặt khác, Trung Quốc vẫn chưa ký tiếp các dự án nhập khẩu năng lượng của Nga.

Về dầu, chính phủ nước này đã giảm 14% lượng mua từ Nga trong tháng 3. Từ lâu, Bắc Kinh đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đa dạng hóa nguồn cung cấp năng lượng và họ có các nhà cung cấp thay thế khác nhau, từ Trung Đông về dầu và khí đốt đến Australia và Hoa Kỳ về khí đốt tự nhiên hóa lỏng.

Trong khi đó, Nhật Bản đã tiến tới với một dự án khí đốt tự nhiên ở Siberia khi nước này tìm cách tăng cường nhập khẩu khí đốt của Nga.

Trong nhiều thập kỷ, cơ sở hạ tầng xuất khẩu dầu và khí đốt của Nga chủ yếu nhắm đến châu Âu, thị trường năng lượng lớn nhất của Nga cho đến nay.

Nga đã tìm được một đối tác sẵn sàng mua dầu của mình ở Ấn Độ, nước là nhà cung cấp quân sự lớn nhất của Nga và vẫn giữ thái độ trung lập trong cuộc xung đột Ukraine.

Theo nhà cung cấp dữ liệu Kpler, Ấn Độ thu được khoảng 700.000 thùng mỗi ngày trong tháng 4 sau khi chỉ mua một lô hàng thuộc hỗn hợp dầu Urals cao cấp của Nga trong tháng 1 và tháng 2 năm nay.

Hạn chế đối với Điện Kremlin là Ấn Độ đang mua dầu thô của Nga với giá chiết khấu, làm giảm doanh thu của Nga trong khi vẫn giữ giá thấp cho người mua nước ngoài. Vào tháng 3, Ấn Độ đã đồng ý với Nga để mua dầu thô với mức chiết khấu 20% so với tỷ giá chuẩn thế giới.

Viktor Katona, một nhà phân tích năng lượng tại Kpler, cho biết: “Mối quan tâm lớn đối với các nhà sản xuất Nga là Nga sẽ trở thành nhà cung cấp với mức chiết khấu vĩnh viễn.

Theo ông Katona, một vấn đề khác đối với Nga là một số công ty bảo hiểm đang từ chối làm việc với các tàu chở dầu vận chuyển xăng dầu của Nga, cho rằng rủi ro tuân thủ là quá cao. Theo các nhà ngoại giao EU, vòng trừng phạt tiếp theo của châu Âu có thể gây khó khăn hơn đáng kể cho các công ty bảo hiểm kinh doanh với dầu của Nga.

Trong khi đó, theo George Voloshin, một nhà phân tích của công ty tư vấn Aperio Intelligence, một số khách hàng Trung Quốc và Ấn Độ của Nga, chẳng hạn như các nhà máy lọc dầu, đã gặp khó khăn trong việc tài trợ ngân hàng cho các lô hàng từ Nga.

Thị trường kim loại gặp thách thức

Nga thường gửi một phần ba các chuyến hàng than đến châu Âu và một nửa đến châu Á.

Tuy nhiên, trong khi nhu cầu đối với mặt hàng này đang tăng lên ở châu Á, Moscow đang gặp phải những thách thức về giao thông vận tải, bao gồm khoảng cách xa hơn so với châu Âu, tắc nghẽn đường sắt và tỷ lệ bảo hiểm phí cao hơn.

Về kim loại, nhà sản xuất thép Severstal PAO cho hay họ sẽ chuyển hướng bán hàng sang châu Á, Nam Mỹ và Trung Đông. Các nhà phân tích cho rằng châu Á và Nam Mỹ có đủ lượng thép cho các hoạt động của mình.

Bên cạnh đó, việc đồng rúp tăng giá đột ngột, được hỗ trợ bởi ngân hàng trung ương Nga, cũng đang làm xói mòn lợi thế cạnh tranh.

Ngay cả khi các doanh nghiệp Nga không bị trừng phạt, họ cũng phải đối mặt với những thách thức đáng kể.

Tập đoàn Norilsk Nickel đã không phải chịu lệnh trừng phạt, mặc dù thực tế là palađi và niken, hai kim loại quan trọng đối với giao thông xanh, đang có nhu cầu cao.

Tuy nhiên, giám đốc điều hành nhà tài phiệt của hãng, tài phiệt Vladimir Potanin, đã thừa nhận với kênh truyền hình Nga rằng công ty vẫn đang gặp khó khăn trong vấn đề hậu cần.

Trong khi đó, palladium được vận chuyển bằng máy bay, nhưng việc bầu trời Nga bị phong tỏa khiến việc vận chuyển ra nước ngoài trở nên khó khăn hơn và các cảng châu Âu đã từ chối dỡ hàng của công ty này, theo ông Potanin.

Lê Na (Theo HSNW)