Chuyển đổi số - động lực mới cho hành trình xây dựng nông thôn hiện đại

Trong nhiều năm qua, Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới đã tạo ra diện mạo mới cho các vùng quê Việt Nam. Khi yêu cầu phát triển ngày càng cao, chuyển đổi số chính là một trong những động lực then chốt của chương trình, để các địa phương tăng tốc, nâng chất lượng các tiêu chí và tạo ra giá trị mới từ chính những tiềm năng sẵn có.

Một trong những thay đổi rõ nét nhất là việc ứng dụng công nghệ trong sản xuất nông nghiệp. Nhiều hợp tác xã đã sử dụng phần mềm quản lý quy trình canh tác, cảm biến môi trường và nhật ký điện tử để kiểm soát chất lượng sản phẩm. Nhờ đó, nông dân không chỉ giảm chi phí đầu vào mà còn nâng cao độ tin cậy khi truy xuất nguồn gốc. Những mô hình này giúp nông sản địa phương đáp ứng tốt hơn yêu cầu của thị trường trong và ngoài nước, đồng thời tăng khả năng cạnh tranh.

Không chỉ ở sản xuất, chuyển đổi số còn mở ra không gian kinh tế mới thông qua thương mại điện tử. Từ các huyện miền núi như Văn Chấn (Yên Bái) đến vùng đồng bằng như Thanh Miện (Hải Dương), ngày càng nhiều sản phẩm OCOP được đưa lên sàn. Việc tiếp cận người tiêu dùng trên không gian số giúp hộ dân và hợp tác xã mở rộng thị trường, tránh phụ thuộc thương lái và chủ động hơn trong chiến lược giá.

Tại xã miền núi Tân Trịnh (tỉnh Tuyên Quang), 12 sản phẩm OCOP và sản phẩm đặc trưng địa phương đã được đưa lên sàn thương mại điện tử. Trong đó 8 sản phẩm duy trì doanh số ổn định hàng tháng. Đảng ủy xã xác định chuyển đổi số là nhiệm vụ trọng tâm trong lãnh đạo phát triển kinh tế - xã hội, thường xuyên tổ chức tập huấn cho cán bộ thôn, Tổ công nghệ số cộng đồng, giúp người dân tự thao tác trên điện thoại thông minh, sử dụng dịch vụ công và thanh toán điện tử.

Chuyển đổi số là động lực quan trọng của quá trình xây dựng nông thôn mới.

Trong lĩnh vực hành chính, chuyển đổi số cũng góp phần thay đổi cách thức vận hành dịch vụ công ở cơ sở. Khi các xã, huyện triển khai nền tảng quản lý văn bản, tiếp nhận phản ánh hiện trường hay đăng ký thủ tục hành chính trực tuyến, người dân được hưởng lợi trực tiếp. Thời gian chờ đợi giảm, quy trình minh bạch hơn, cán bộ địa phương có điều kiện tập trung vào công việc chuyên môn thay vì xử lý giấy tờ thủ công. Nhờ vậy, chất lượng quản trị nông thôn được nâng lên, tạo dựng niềm tin và sự đồng thuận của cộng đồng.

Ở nhiều nơi, chuyển đổi số còn mang lại giá trị xã hội rõ rệt. Việc ứng dụng nền tảng học trực tuyến, các khóa tập huấn nông nghiệp số hay các chương trình truyền thông qua mạng xã hội giúp người dân tiếp cận kiến thức nhanh hơn, linh hoạt hơn. Khoảng cách vùng miền dần thu hẹp khi người trẻ ở nông thôn có cơ hội học hỏi các xu hướng sản xuất mới, còn người lớn tuổi được hỗ trợ tiếp cận công nghệ theo cách dễ hiểu, thân thiện.

Ví dụ tại Quảng Ninh, thông qua các kênh tuyên truyền, hướng dẫn như Tổ công nghệ số cộng đồng, phong trào Bình dân học vụ số... người dân ở địa bàn miền núi, nông thôn dần quen thuộc và thành thạo sử dụng ứng dụng VNeID, thanh toán không dùng tiền mặt, cập nhật tin tức trên trang thông tin chính thống, nâng cao nhận thức về an toàn an ninh mạng... nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ cũng đã quen thuộc với hình thức quét mã QR trong mua bán hàng; biết tới việc livestream để quảng bá các sản phẩm trên mạng xã hội, các sàn thương mại điện tử... giúp mở rộng tiêu thụ, nâng cao thu nhập.

Sau thành công của giai đoạn 2021-2025, việc xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn 2026-2030 đòi hỏi sự linh hoạt, sáng tạo và tầm nhìn dài hạn. Chuyển đổi số chính là động lực để các vùng quê Việt Nam bước vào một giai đoạn phát triển bền vững hơn -nơi nông dân làm chủ công nghệ, sản phẩm nông nghiệp có giá trị cao hơn và cộng đồng nông thôn vận hành hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, để chuyển đổi số thực sự trở thành động lực trong xây dựng nông thôn mới, các địa phương vẫn cần giải quyết một số thách thức. Đầu tiên là hạ tầng số, nhất là ở vùng núi, vùng sâu, nơi mạng Internet chưa ổn định. Bên cạnh đó, kỹ năng số của người dân cần được nâng cao thông qua các khóa đào tạo sát với nhu cầu thực tiễn. Và quan trọng hơn cả, phải có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp công nghệ tham gia vào nông thôn, từ cung cấp giải pháp, tư vấn, đến đồng hành triển khai.

Khi công nghệ len vào từng thửa ruộng, từng hợp tác xã và từng ngôi làng, nông thôn mới không chỉ là những con đường bê tông hay những ngôi nhà khang trang, mà là sự thay đổi trong cách nghĩ, cách làm. Đó là hành trình đưa nông thôn Việt Nam hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế số, mở ra tương lai rộng mở cho thế hệ hôm nay và mai sau.

Nhung Bùi