Chuyển đổi số thúc đẩy văn học, nghệ thuật Thủ đô phát triển đa chiều, bứt phá

Ngày 5-12, tại Hà Nội, Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật Hà Nội tổ chức tọa đàm “Văn học, nghệ thuật Thủ đô trong ứng dụng chuyển đổi số hiện nay” nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của chuyển đổi số trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật; giúp văn nghệ sĩ hiểu rõ hơn về chuyển đổi số, các xu hướng công nghệ mới; ứng dụng của chúng trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và đời sống, từ đó góp phần định hướng vai trò của văn nghệ sĩ trong bối cảnh mới.

Tọa đàm có sự tham gia của đông đảo văn nghệ sĩ Thủ đô. Ảnh: Thụy Du

Đã ứng dụng nhưng chưa nhiều

Phát biểu đề dẫn tọa đàm, NSND Trần Quốc Chiêm, Chủ tịch Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật Hà Nội khẳng định, chuyển đổi số là một xu thế tất yếu và tác động đến mọi lĩnh vực, ngành nghề, trong đó có văn học, nghệ thuật.

Theo NSND Trần Quốc Chiêm, những năm qua, văn nghệ sĩ Thủ đô có nhiều tác phẩm, công trình đạt giá trị cao về nội dung và nghệ thuật, nhiều tác phẩm đạt giải thưởng trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, việc ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong sáng tác, quảng bá các tác phẩm chưa nhiều. Chuyên ngành được ứng dụng công nghệ nhiều nhất là kiến trúc.

NSND Trần Quốc Chiêm, Chủ tịch Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật Hà Nội phát biểu. Ảnh: Thụy Phương

Ngoài ra, Hội Âm nhạc Hà Nội, Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Nội, Hội Điện ảnh Hà Nội cũng là nơi quy tụ các hội viên có sự đầu tư lớn về máy móc, thiết bị công nghệ số, xây dựng không gian mạng, cùng các phần mềm thu âm, quay phim, phần mềm ảnh, thiết kế 3D, màn hình net… tạo thuận lợi cho việc tác nghiệp và nâng cao chất lượng ca khúc, phim ảnh, sân khấu, nhiếp ảnh và mỹ thuật. Từ sự đầu tư vào công nghệ số, hàng năm, không ít tác phẩm của hội viên đã đạt nhiều giải thưởng tại các liên hoan phim, liên hoan ca múa nhạc, liên hoan sân khấu, nhiều tác phẩm được trưng bày tại triển lãm ảnh nghệ thuật, mỹ thuật trong nước và quốc tế.

Trong giai đoạn hiện nay, không chỉ các cuộc thi, liên hoan, triển lãm trong nước, quốc tế mà đa số cuộc thi, liên hoan được tổ chức trong thành phố, Ban tổ chức cũng đều nhận tác phẩm qua hình thức trực tuyến, từ đó tạo nên sức hút đối với tác giả về sự thuận tiện, đồng thời thuận lợi cho ban tổ chức, ban giám khảo trong quá trình chấm, lựa chọn tác phẩm.

Với Hội Nhà văn Hà Nội và Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội, mặc dù đặc thù là viết và nghiên cứu nhưng nhiều hội viên đã lan tỏa, quảng bá tác phẩm thông qua hình thức trực tuyến… Cùng với đó, các trang thông tin điện tử của các hội chuyên ngành cũng tích cực đăng tải tác phẩm của hội viên.

NSND Trần Quốc Chiêm cho rằng, để tạo sự bứt phá trong chuyển đổi số ở hoạt động sáng tác, quảng bá văn học, nghệ thuật, các hội chuyên ngành cần tổ chức hội thảo, tọa đàm, tập huấn về ứng dụng công nghệ số trong sáng tác, quảng bá tác phẩm cho hội viên; xây dựng kho dữ liệu số các tác phẩm văn học, nghệ thuật; đầu tư nhân lực, thiết bị để thu thập thông tin dữ liệu, vận hành kho dữ liệu đó và mọi cá nhân đều có thể truy cập xem, nghe, đọc tác phẩm văn học, nghệ thuật của hội viên các hội chuyên ngành.

Đại biểu tham luận tại tọa đàm. Ảnh: Thụy Du

“Thời đại công nghệ số là cơ hội để văn nghệ sĩ trực tiếp tiếp nhận, học hỏi để sáng tạo ra tác phẩm đa dạng, chất lượng hơn, mang lại giá trị tốt đẹp, nhân văn cho xã hội và con người được hưởng thụ các sản phẩm chất lượng ấy”, NSND Trần Quốc Chiêm nhấn mạnh.

Công cụ đắc lực hỗ trợ văn nghệ sĩ Thủ đô tiến vào kỷ nguyên mới

Tại tọa đàm, các đại biểu, văn nghệ sĩ Thủ đô trong các lĩnh vực đều có tham luận, chia sẻ về việc thực hiện ứng dụng công nghệ số, AI trong hoạt động sáng tác, quảng bá, giới thiệu tác phẩm. Các ý kiến đều cho rằng, công nghệ số là công cụ hỗ trợ đắc lực cho văn nghệ sĩ Thủ đô để đem đến những tác phẩm văn học, nghệ thuật đa chiều, đa dạng, tạo hiệu ứng và tác động nghệ thuật tốt, đáp ứng nhu cầu thưởng thức của công chúng hiện nay.

Nhà văn Trần Gia Thái, Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội và Tiến sĩ Bùi Văn Niên (Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội) cùng cho rằng, trong sáng tác văn học và trong nghiên cứu văn hóa, văn nghệ dân gian, việc ứng dụng công nghệ số giúp tiếp cận nguồn tư liệu khổng lồ các mặt, các loại từ tư liệu lịch sử, ngôn ngữ, hình ảnh, âm thanh…; tăng tốc độ và hiệu quả trong quá trình sáng tác, phân tích, diễn giải, tổng quan tài liệu; đặc biệt AI đóng vai trò then chốt trong việc xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ (big data) mà các nhà nghiên cứu văn hóa thu thập được. Công nghệ số cũng giúp các nhà nghiên cứu mô phỏng, tái tạo và đề xuất các giải pháp lưu trữ di sản văn hóa, văn học, nghệ thuật; xây dựng kho tư liệu số; đồng thời giúp phổ biến tác phẩm, nghiên cứu đến công chúng nhanh chóng.

Văn nghệ sĩ Thủ đô ứng dụng chuyển đổi số trong hoạt động sáng tạo. Ảnh: Thụy Du

Tuy nhiên, các đại biểu cũng cho rằng, chuyển đổi số cũng đặt ra thách thức đối với văn nghệ sĩ. Sự bùng nổ nội dung số khiến văn học, nghệ thuật phải cạnh tranh khốc liệt với game, mạng xã hội để giữ khán giả công chúng. Nếu lạm dụng AI tác phẩm sẽ mất đi cảm xúc, tức là mất đi chiều sâu nhân văn, mất đi bản sắc, mất đi cái riêng có làm nên cá tính đặc trưng riêng của mỗi người sáng tác…

“Chuyển đổi số không phải là xu hướng nhất thời mà nó là con đường tất yếu để văn học, nghệ thuật thích ứng với thời đại mới. Ứng dụng công nghệ không làm mất đi “tính người” của văn học, nghệ thuật mà giúp nó đổi mới, lan tỏa và gần gũi hơn với đối tượng phục vụ. Mỗi văn nghệ sĩ ngày nay cần trở thành “người sáng tạo kĩ thuật số”, biết khai thác công cụ mới nhưng vẫn giữ được linh hồn nghệ thuật. Sự kết hợp giữa tư duy nhân văn và kỹ năng công nghệ chính là “chìa khóa” để dẫn dắt văn học, nghệ thuật tiến vào kỷ nguyên số - kỷ nguyên sáng tạo một cách vững vàng”, nhà văn Trần Gia Thái nhận định.

Lấy ví dụ về những tác phẩm điện ảnh của các hội viên, nghệ sĩ Thủ đô ứng dụng hiệu quả công nghệ số như “Đứa con của rồng”, “Truyền thuyết Kim Ngưu”, “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối”, “Mưa đỏ”…, NSND Hà Bắc (Hội Điện ảnh Hà Nội) cho rằng, AI và công nghệ số không chỉ giúp tiết kiệm chi phí hay rút ngắn thời gian sản xuất, mà quan trọng hơn, đã trở thành “người đồng sáng tạo” cùng nghệ sĩ, giúp tác phẩm Việt chạm sâu vào trái tim khán giả.

Theo NSND Hà Bắc, trong làn sóng chuyển đổi số đang cuồn cuộn chảy, văn nghệ sĩ chính là những “người chèo đò” đặc biệt. Họ không chỉ đưa nghệ thuật truyền thống vượt qua dòng nước dữ của thời đại mới, mà còn là người mở đường, dấn thân, để nghệ thuật Thủ đô nói riêng và Việt Nam tìm thấy bến bờ mới trong kỷ nguyên số.Người nghệ sĩ hôm nay không thể chỉ dừng lại ở vai trò sáng tạo nội dung. Họ còn phải là “người làm chủ công nghệ”, biết khai thác những công cụ mới như AI, VR, AR, kỹ xảo số… để biến ý tưởng thành hình hài sống động. Song, công nghệ chỉ là phương tiện. Điều làm nên giá trị đích thực vẫn là tâm hồn, nhân cách và bản lĩnh của người nghệ sĩ. Giữa bạt ngàn dữ liệu và hiệu ứng lung linh, văn nghệ sĩ chính là người giữ “ngọn lửa nhân văn”, là người quyết định tác phẩm chỉ là sản phẩm công nghiệp hay là một tác phẩm nghệ thuật thật sự lay động lòng người.

Các đại biểu đều cho rằng, để góp phần phát triển văn học, nghệ thuật Thủ đô và đất nước, văn nghệ sĩ cần có thái độ chủ động dấn thân vào công nghệ để làm chủ, đồng thời biết hợp tác với các chuyên gia công nghệ, để nghệ thuật và khoa học cùng bổ sung, nâng đỡ nhau.

Chuyển đổi số không làm lu mờ nghệ thuật, trái lại, nó mở rộng đôi cánh cho sáng tạo. Nhưng chỉ khi người nghệ sĩ biết giữ bản sắc, gìn giữ tâm hồn Việt trong từng tác phẩm, thì công nghệ mới trở thành “cánh tay nối dài” của nghệ thuật, chứ không phải “cái bóng” che khuất ánh sáng sáng tạo.

An Nhi