Lời nứa tre kể chuyện buôn làng

Ngoài giá trị sử dụng, gùi Ngơm Thung bây giờ còn là sản phẩm lưu niệm phục vụ phát triển du lịch địa phương, được quảng bá tại nhiều sự kiện lớn trong và ngoài tỉnh.

Anh Rinh bên một số sản phẩm đẹp mắt mà anh vừa học hỏi, sáng tạo. Ảnh: Phương Duyên

Nghệ nhân Rinh kể, anh biết đan gùi từ năm 12-13 tuổi nhờ người chú ruột chỉ dạy. Khâu khó nhất là chẻ lạt, phải rất khéo léo và tỉ mỉ sao cho sợi nan nào cũng đều như nhau.

Hoa văn trên gùi là các loại hoa văn phổ biến trên thổ cẩm truyền thống, cũng phải nắm vững cách thức phối từng sợi nan để có được hình mặt trời 8 cạnh, hình thoi, đường diềm…

Chưa kể, gùi rất đa dạng, cái có nắp, cái không nắp. Có loại thoạt trông không thấy miệng gùi vì phía bên ngoài được đan kín toàn bộ, nhưng thực ra miệng gùi được “thiết kế” ốp vào lưng người đeo, giúp bảo vệ hoàn hảo vật dụng bên trong.

Đáng chú ý, làng Ngơm Thung có tiếng với loại gùi 2 lớp nhằm tăng độ bền chắc, phía bên trong nan vót thật mỏng, nhỏ hơn nan bên ngoài và không có hoa văn; 2 lớp này ép sát vào nhau, phải nhìn kỹ mới nhận ra.

Nghệ nhân Rinh nuôi giữ một tình yêu sâu đậm với nghề truyền thống của dân tộc mình. Ảnh: Phương Duyên

Hiện nay, cả làng hơn 240 hộ hầu như nhà ai cũng biết đan gùi và làm thêm một số sản phẩm du lịch như mô hình nhà rông, nhà sàn.

Riêng anh Rinh chưa hài lòng mà còn muốn sáng tạo ra những sản phẩm lạ mắt hơn.

Đó là lý do gần đây anh học hỏi, mày mò đan thêm nhiều mẫu bình hoa, khay, hộp đựng vật dụng, ba lô… hết sức tinh xảo.

Cầm lên một trong những mẫu bình cắm hoa khô mới ra mắt, anh Rinh cho hay, chiếc này lấy cảm hứng từ… mẫu giỏ đựng cá mà đồng bào Jrai hay đeo bên hông khi lội ruộng.

Màu sắc cũng rất “organic” khi lấy sắc cam từ vỏ cây rừng, sắc xanh từ lá rau. Hoặc như chiếc hộp tròn có nắp nằm gọn trong lòng bàn tay được phối hoa văn đẹp mắt, có thể dùng đựng trang sức hoặc những vật dụng nhỏ.

Nghệ nhân Rinh chia sẻ, các đơn hàng trong và ngoài tỉnh giúp gia đình anh “sống khỏe” nhờ nghề đan lát. Tháng nào khách đặt hàng nhiều, anh có thêm hơn 10 triệu đồng ngoài thu nhập từ việc ruộng rẫy; còn lại bình quân 5-6 triệu đồng/tháng.

Hiện 2 người con đầu của anh đã rất thạo nghề nhờ được cha chỉ dạy. Với tay nghề cao, anh được Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch mời đi truyền dạy ở một số địa phương trong tỉnh.

Anh Rinh hướng dẫn các em học sinh cách đan gùi tại một sự kiện văn hóa. Ảnh: Phương Duyên

Nhiều năm phụ trách việc mời anh Rinh tham gia các sự kiện văn hóa do Bảo tàng Pleiku tổ chức, chị Nguyễn Thị An-Phó Trưởng Phòng Nghiệp vụ (Bảo tàng Pleiku) cũng bày tỏ sự bất ngờ trước sức sáng tạo của nghệ nhân có nụ cười hiền này.

“Cách đây vài năm, anh Rinh chủ yếu làm các sản phẩm truyền thống như gùi, nhà rông. Nhưng gần đây anh rất chịu khó mày mò làm ra những sản phẩm mới rất đẹp, rất lạ mắt.

Ngoài các chương trình lớn nhỏ trong tỉnh, Bảo tàng còn từng mời anh tham gia Ngày hội Văn hóa, thể thao và du lịch các dân tộc vùng Tây Nguyên lần thứ I tại tỉnh Kon Tum năm 2023.

Nói không ngoa, anh Rinh là người có thể kể chuyện bằng những thanh tre, thanh nứa. Từ tay anh ấy, một góc văn hóa Jrai đã hiện lên sinh động từ đó”-chị An cho biết.

Từng được anh Rinh hướng dẫn trải nghiệm đan lát tại một chương trình gần đây, chị Lê Thị Kiều Dung (phường Pleiku) khó mà tin rằng mình đã tự tay đan được một chiếc gùi nhỏ trong vòng 2 giờ đồng hồ, có thể dùng đựng bút viết trên bàn làm việc.

Riêng phần làm đế gùi và dây đeo, chị được anh Rinh hỗ trợ. Chị Dung nhận xét: “Ngắm những sản phẩm mới lạ với hoa văn trang trí đẹp mắt, có thể thấy anh Rinh là người đầy tâm huyết với văn hóa truyền thống”.

Anh Rinh (thứ 4 từ trái sang) tại Hội chợ Thương mại quốc tế hàng trang trí, gia dụng và quà tặng lần thứ 16 tại TP. Hồ Chí Minh). Ảnh: NVCC

Gần đây nhất, tháng 10-2025, anh Rinh được mời tham gia Hội chợ Thương mại quốc tế hàng trang trí, gia dụng và quà tặng lần thứ 16 ở TP. Hồ Chí Minh.

Tại sự kiện này, ngoài các sản phẩm đan lát thủ công truyền thống, nghệ nhân này còn cho thấy sự đa tài khi trưng bày tại đây ngôi nhà rông mô hình cỡ lớn cùng nhiều tượng gỗ dân gian.

Anh bộc bạch: “Sắp tới mình sẽ cố gắng học hỏi tiếp để làm thêm các sản phẩm mới, giúp nhiều người biết đến văn hóa dân tộc mình hơn”.

PHƯƠNG DUYÊN