Chuyển đổi xe buýt điện: chính sách, chi phí, trạm sạc quan tâm hàng đầu

Thành phố Hồ Chí Minh hiện có 47 tuyến xe buýt điện với 606 xe đang hoạt động. (Ảnh: QUÝ HIỀN)

Yếu tố then chốt để bảo đảm tính khả thi của lộ trình chuyển đổi là các cơ chế chính sách của Nhà nước để hỗ trợ doanh nghiệp, nhà đầu tư tham gia, trong đó chi phí, hạ tầng trạm sạc và chính sách tín dụng cần được “mở” tối đa.

Ưu tiên gỡ vướng chi phí đầu tư phương tiện và cơ sở hạ tầng

Theo Trung tâm Quản lý giao thông công cộng (Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh), thực hiện lộ trình, từ năm 2025 tất cả các tuyến xe buýt mở mới sẽ phải sử dụng xe điện; đến năm 2030 thay thế toàn bộ xe buýt hiện hữu bằng xe buýt điện.

Như vậy trong 5 năm tới, Thành phố Hồ Chí Minh sẽ đưa vào vận hành gần 3.200 xe buýt điện hoặc sử dụng năng lượng xanh, với tổng kinh phí đầu tư ước tính khoảng 13.511 tỷ đồng từ chương trình chuyển đổi.

Sở Xây dựng dự kiến ngân sách thành phố chi khoảng 3.600 tỷ đồng, trong đó 2.033 tỷ đồng dành cho hỗ trợ đầu tư phương tiện kèm hỗ trợ lãi suất, phần còn lại phục vụ xây dựng trạm sạc.

Ông Ngô Hải Đường, Trưởng Phòng Quản lý vận tải đường bộ (Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, chi phí đầu tư mua mới phương tiện và chi phí đầu tư trạm sạc hiện đang là rào cản lớn nhất đối với các doanh nghiệp vận tải. Thực tế, chưa có chính sách ưu đãi cho chuyển đổi xe buýt điện và đầu tư hạ tầng trạm sạc; thành phố cũng thiếu các quy định về quy hoạch, tiêu chuẩn kỹ thuật, cấp phép và định mức đơn giá. Điều này khiến cả doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý còn lúng túng khi triển khai.

Trong khi đó, hệ thống trạm sạc hiện gần như chưa có. Ông Phạm Vương Bảo, Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý giao thông công cộng, cho biết đến năm 2030, thành phố cần tối thiểu 40 trạm cung cấp năng lượng điện với 302 trụ sạc mới đáp ứng được nhu cầu hoạt động.

Đẩy mạnh đầu tư trạm sạc

Hạ tầng trạm sạc được xem là yếu tố quyết định tính khả thi của lộ trình. Theo tính toán, Thành phố Hồ Chí Minh cần khoảng 1.600 tỷ đồng để xây dựng trạm sạc. Hiện thành phố dự kiến bố trí 25 vị trí với 269 trụ sạc, trong đó 17 do Sở Xây dựng quản lý, 8 do Tổng công ty Samco đầu tư. Ngoài ra, khu vực Bình Dương có kế hoạch 10 trạm với 28 trụ sạc, còn Bà Rịa-Vũng Tàu có 5 trạm ở các bến xe hiện hữu.

Đối với trạm nạp khí CNG, toàn thành phố hiện chỉ có 4 trạm phục vụ hơn 370 xe buýt CNG, khiến nhiều phương tiện phải đi xa để tiếp nhiên liệu, phát sinh chi phí. Kinh nghiệm này cho thấy cần sớm chuẩn bị đồng bộ mạng lưới trạm sạc điện, tránh lặp lại bất cập.

Bến xe buýt Hóc Môn vừa được đầu tư xây dựng, đưa vào khai thác sẽ được đầu tư hệ thống trạm sạc điện phục vụ phương tiện vận tải hành khách công cộng trên địa bàn Thành phố. (Ảnh: QUÝ HIỀN)

Ông Bùi Hòa An, Phó Giám đốc Sở Xây dựng nhận định, thành phố phải sử dụng vốn ngân sách để xây dựng trạm sạc điện phục vụ vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt tại các bến bãi, đây cũng là nhiệm vụ chính yếu của ngành giao thông vận tải thành phố.

Ông An mong muốn, thành phố cần nỗ lực chuyển đổi xanh đối với xe buýt ngay từ bây giờ bởi chính sách sẽ được điều chỉnh dần theo thực tiễn, nếu không khởi động thì sẽ không bao giờ đạt mục tiêu phát triển bền vững.

Tăng tỷ lệ hỗ trợ lãi vay cho doanh nghiệp

Để bảo đảm lộ trình 100% xe buýt sử dụng năng lượng xanh vào năm 2030, Sở Xây dựng đã trình Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh Nghị quyết về chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện và đầu tư trạm sạc.

Theo đó, chủ đầu tư phương tiện có thể vay tối đa 85% tổng mức đầu tư tại Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh, với thời gian hỗ trợ lãi suất tối đa 7 năm, không quá 300 tỷ đồng/dự án. Chủ đầu tư trả 3%/năm, ngân sách hỗ trợ phần chênh lệch. Với dự án trạm sạc, mức vay tối đa 50% tổng vốn, kèm hỗ trợ lãi suất.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Đức Nghĩa, Giám đốc Trung tâm Tư vấn Pháp luật (HUBA), cho rằng cơ chế “chủ đầu tư trả 3%, phần chênh lệch Nhà nước trả” chưa thống nhất với Nghị quyết 09/2023 của Hội đồng nhân dân Thành phố quy định hỗ trợ 50% lãi suất vay. Điều này có thể gây khó khăn khi triển khai.

Trong khi đó, ông Nguyễn Quang Thanh, Phó Tổng Giám đốc Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh, đề xuất nâng mức hỗ trợ lên 70%, doanh nghiệp trả 30%. Ngoài ra, thành phố cần xem xét bù lỗ cho doanh nghiệp vận hành những tuyến xe buýt xanh ít khách, bảo đảm mạng lưới phủ khắp, tránh chênh lệch sản lượng hành khách.

Ông Thanh cũng gợi ý mở rộng thêm phương tiện chạy bằng khí hydro, vốn không phụ thuộc điện năng và được xem là nguồn năng lượng sạch triệt để.

Việc chuyển đổi sang xe buýt điện, năng lượng xanh không chỉ là xu thế tất yếu mà còn mang ý nghĩa cấp bách với Thành phố Hồ Chí Minh, khi ô nhiễm môi trường ngày càng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Lộ trình này đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền, sự đồng hành của doanh nghiệp, cùng hệ thống chính sách đủ mạnh để tháo gỡ vướng mắc về chi phí, hạ tầng và tín dụng.

Đẩy nhanh chuyển đổi phương tiện công cộng sang xe buýt điện chính là bước đi căn cơ để thành phố thực hiện mục tiêu phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sống của người dân và góp phần cùng cả nước tiến tới cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050

Một tuyến xe buýt điện vừa trúng thầu đưa vào khai thác trong tháng 8 thu hút khách đi lại. (Ảnh: QUÝ HIỀN)

Trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện có 437 xe buýt sử dụng khí CNG với 4 trạm cung cấp nhiên liệu. Đối với xe buýt điện hiện nay chỉ hoạt động trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện hữu, tỉnh Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây chưa có xe buýt điện hoạt động.

Theo đó, Thành phố Hồ Chí Minh hiện hữu có 47 tuyến xe buýt điện với 606 xe do Công ty TNHH Dịch vụ Vận tải sinh thái Vinbus và Công ty Phương Trang tổ chức khai thác vận hành.

QUÝ HIỀN