Chuyên gia: Các nước cần ứng phó trong tình huống bùng nổ chiến tranh Israel-Iran

Cuối tuần qua, Iran đã phóng lượng lớn máy bay không người lái (UAV) và nã hàng trăm tên lửa vào Israel, làm dấy lên lo ngại về một cuộc xung đột rộng hơn ở Trung Đông và đưa cuộc chiến ngầm giữa hai nước “bước ra ánh sáng”.

Toàn cảnh vụ việc

Cuối ngày 13-4 (giờ địa phương, rạng sáng 14-4 theo giờ VN), Iran đã phóng 170 UAV, nã 120 tên lửa đạn đạo và 30 tên lửa hành trình về phía Israel, phần lớn từ lãnh thổ Iran và một số ít từ Iraq và Yemen.

Phát ngôn viên Lực lượng Phòng vệ Israel - ông Daniel Hagari cho biết đòn tấn công của Iran chỉ gây thiệt hại nhẹ cho một căn cứ quân sự ở miền nam Israel, theo tờ The Times of Israel.

Hệ thống phòng không Israel phản ứng trước cuộc tấn công đêm 13, sáng 14-4 của Iran vào Israel. Ảnh: REUTERS

Ông cho biết hầu hết tên lửa đã bị hệ thống phòng không tầm xa Arrow đánh chặn bên ngoài không phận Israel. Không quân các nước Mỹ, Anh, Jordan đã hỗ trợ Israel đánh chặn các tên lửa và UAV của Iran.

Ngoại trưởng Iran - ông Hossein Amirabdollahian cho biết Iran đã thông báo cho các nước láng giềng (cũng như đồng minh chủ chốt của Israel, Mỹ) 72 giờ trước khi tấn công. Các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan và Iraq cho biết Iran đã thông báo rộng rãi về đòn trả đũa Israel vài ngày trước khi cuộc tấn công này xảy ra, hãng Reuters đưa tin.

Sau đó, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Kirby nói rằng Tehran “chưa bao giờ” gửi bất kỳ tin nhắn nào về khung thời gian và mục tiêu của vụ tấn công cho Washington.

Nguyên nhân Iran phát động tấn công

Iran cho biết cuộc tấn công của họ là để trả đũa việc tòa nhà lãnh sự trong đại sứ quán Tehran ở Damascus (thủ đô Syria) bị tấn công hồi 1-4. Iran cho rằng Israel đứng sau vụ việc, nhưng Israel không nhận trách nhiệm.

Phía Israel có nói rằng tòa nhà bị tấn công hôm 1-4 chỉ là nơi ở của Lực lượng Quds thuộc Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) chứ không phải đại sứ quán và cũng không có vai trò lãnh sự.

Lãnh đạo tối cao của Iran - ông Ayatollah Ali Khamenei sau đó nói rằng Israel “phải và sẽ bị trừng phạt” vì vụ tấn công, cho rằng vụ không kích hôm 1-4 là một cuộc tấn công vào lãnh thổ Iran.

Ngoài cuộc tấn công vào Damascus, Israel còn bị cáo buộc ám sát các nhà khoa học hạt nhân Iran kể từ năm 2010, trong nỗ lực phá hoại tham vọng năng lượng hạt nhân của Tehran.

Lý giải nguyên nhân Iran đánh trả đũa Israel hôm 13-4, ông Jonathan Panikoff - GĐ Sáng kiến An ninh Trung Đông Scowcroft của Hội đồng Đại Tây Dương - nhận định rằng Iran “thực sự đang tìm cách khôi phục khả năng răn đe”.

Israel tới nay đã phản ứng ra sao?

Sau cuộc tấn công của Iran, lãnh đạo đảng đối lập Đoàn kết quốc gia Israel - ông Benny Gantz cho biết Israel sẽ đưa ra một phản ứng phù hợp đối với Iran khi thời cơ tới.

“Chúng tôi sẽ xây dựng một liên minh khu vực và đưa ra cái giá chính xác cho Iran theo cách thức và thời điểm phù hợp” - ông nhấn mạnh.

Bộ trưởng Quốc phòng Israel - ông Yoav Gallant cũng cho biết nước này có thể sẽ thành lập liên minh chiến lược chống lại Iran. Tuy nhiên, Israel tới nay vẫn chưa chốt được phương án đáp trả.

Sau cuộc họp đầu tiên hôm 14-4 mà không có quyết định nào được đưa ra, nội các chiến tranh Israel đã nhóm họp trở lại vào chiều 15-4 nhằm bàn cách phản ứng trước cuộc tấn công của Iran.

Kênh Channel 12 dẫn một báo cáo không chính thức rằng nội các chiến tranh Israel đã quyết định đáp trả “rõ ràng và mạnh mẽ” chống lại Iran.

Tuy nhiên, báo cáo nói rằng Israel không muốn phản ứng của mình châm ngòi cho một cuộc chiến tranh khu vực hoặc phá vỡ liên minh đã giúp nước này chống lại cuộc tấn công của Iran.

Một thông điệp khác mà Israel muốn gửi đi là Israel sẽ không cho phép Iran “thiết lập phương trình” mà nước này tìm cách khẳng định gần đây.

Điều này ám chỉ đến lời cảnh báo của Iran rằng các cuộc tấn công trong tương lai của Israel vào lãnh thổ Iran, bao gồm các cơ sở ngoại giao quốc tế của nước này, sẽ lại gặp phải các cuộc tấn công trả đũa của Iran nhằm vào Israel.

Các thành viên trong nội các chiến tranh của Israel nhóm họp hôm 14-4. Ảnh: VĂN PHÒNG BÁO CHÍ CHÍNH PHỦ ISRAEL

Israel có thể phản ứng thế nào?

Các chuyên gia cho rằng Israel chắc chắn sẽ đáp trả nhưng có thể sẽ theo cách có chừng mực, vì hiện Tel Aviv đang chịu áp lực từ nhiều đồng minh.

Ông Ryan Bohl - nhà phân tích cấp cao về Trung Đông và Bắc Phi tại Công ty tình báo rủi ro RANE (Mỹ) - cho rằng Israel có thể phản ứng mang tính biểu tượng, chẳng hạn như tấn công các địa điểm lớn không có người ở hoặc các địa điểm ở Iran nhưng không có tầm quan trọng chiến lược đối với chính quyền Tehran.

Ông Bohl chỉ ra rằng Israel đang chịu áp lực ngoại giao rất lớn từ Mỹ để không gây bất ổn cho khu vực. “Điều đó có thể kích động chu kỳ ăn miếng trả miếng, tên lửa và UAV đang manh nha bùng nổ” - ông nói.

Ông lưu ý rằng vì Iran “lớn hơn nhiều” và “có năng lực hơn nhiều”, cho nên các cuộc tấn công của họ gần như chắc chắn sẽ vượt qua hệ thống phòng không của Israel và gây thương vong đáng kể cho dân sự và quân sự nếu 2 đối thủ leo thang xung đột.

Tuy nhiên, ông Bohl cũng cảnh báo về một rủi ro lớn rằng Israel và Iran sẽ tấn công nhau “ngày càng công khai hơn”.

Phần mình, ông Panikoff cho rằng nếu có thể thuyết phục được các nhà lãnh đạo Israel không thực hiện hành động quân sự, thì họ vẫn có thể tiến hành một hoạt động nào đó một cách bí mật. Các hoạt động bí mật này có thể là tấn công mạng, hoặc các cơ sở ở Iran có liên quan IRGC.

Tác động sao đến thế giới?

TS James Dorsey - chuyên gia tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S Rajaratnam (Singapore) - cho biết một cuộc chiến tranh Iran-Israel có thể đe dọa thêm hòa bình và an ninh thế giới, và các chính phủ cần phải xem xét cách ứng phó với nhiều tình huống khác nhau, theo kênh Channel News Asia.

Theo ông, một cuộc chiến tổng lực sẽ làm gia tăng trạng thái kích động, đặc biệt là ở các quốc gia có đa số người Hồi giáo như Singapore, Malaysia, Indonesia,...

Ở một khía cạnh khác, cổ phiếu châu Á đã nhanh chóng sụt giảm và giá vàng lại tăng vọt sau cuộc tấn công của Iran và Israel hôm 13-4.

Chi phí vận chuyển cũng dự kiến sẽ tăng vì nhiều nước đóng cửa không phận dẫn đến chậm trễ vận chuyển.

Giá nhiên liệu cũng sẽ tăng nhanh nếu chiến sự bùng nổ.

Người tiêu dùng có thể phải trả thêm tới 45% cho các dịch vụ vận chuyển hàng hóa nếu căng thẳng leo thang, theo bà Sarah Mangeet Kaur - Tổng Giám đốc của công ty vận tải biển AOCL (Singapore).

Căng thẳng leo thang cũng có thể đẩy giá vàng cao hơn, ngay cả khi giá cả mặt hàng này đã tăng ngất ngưởng trong thời gian gần đây.

DƯƠNG KHANG