Chuyên gia châu Âu: Đông Nam Á trở thành 'điểm sáng' kinh tế

May hàng xuất khẩu sang thị trường Mỹ, EU. (Ảnh: Trần Việt/TTXVN)

Từ góc nhìn của châu Âu, Đông Nam Á đang nổi lên như một trong số ít "điểm sáng" kinh tế hiếm hoi trong một thế giới đầy biến động do các rào cản thuế quan và những rạn nứt địa chính trị.

Theo "Khảo sát Tâm lý Kinh doanh EU-ASEAN" lần thứ 11 vừa được công bố, 73% doanh nghiệp châu Âu cho biết khu vực này đã trở nên quan trọng hơn đối với doanh thu toàn cầu của họ trong hai năm qua.

Đáng chú ý, đối với các công ty đang tìm cách dịch chuyển chuỗi cung ứng để né thuế, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) là lựa chọn hàng đầu.

Sức hấp dẫn của ASEAN không chỉ đến từ các quốc gia đơn lẻ đầy tiềm năng như Việt Nam, Indonesia, Malaysia và Thái Lan, mà còn nằm ở sự đa dạng thị trường, giúp tạo nên khả năng chống chịu cao trước những cú sốc bên ngoài.

Khả năng chống chịu đó rất quan trọng. Từ tác động của đại dịch COVID-19 đến các đợt tăng thuế quan mới nhất của Mỹ, những sự kiện này đã trở thành một lời nhắc nhở rõ ràng về sự mong manh của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đối với các doanh nghiệp thuộc Liên minh châu Âu (EU), câu hỏi không còn là “liệu ASEAN có quan trọng hay không” mà là “mức độ cam kết của họ tại ASEAN nên sâu đến mức nào.”

Và một câu hỏi lớn hơn nữa là liệu bản thân châu Âu có thể theo kịp tốc độ của khu vực này và liệu châu Âu có thể hiện tham vọng chính trị cần thiết để tương xứng với mong muốn của cộng đồng doanh nghiệp hay không?

Lợi ích chung và sức hút song phương

Sức hấp dẫn của ASEAN là điều dễ hiểu. Với dân số hơn 670 triệu người và nền kinh tế được dự báo sẽ đạt quy mô lớn thứ tư thế giới vào năm 2030, khu vực này hội tụ đủ các yếu tố mà nhà đầu tư tìm kiếm: dân số trẻ, tiêu dùng của tầng lớp trung lưu gia tăng, tốc độ đô thị hóa nhanh và quá trình cải cách kinh tế vững chắc.

Bối cảnh địa chính trị càng làm tăng thêm giá trị của ASEAN. Trong khi Mỹ tăng cường các biện pháp làm gián đoạn thương mại, Trung Quốc lại đang thúc đẩy nâng cấp hiệp định thương mại tự do với ASEAN (ACFTA 3.0). Hiệp định dự kiến sẽ được các nhà lãnh đạo ký kết vào tháng 10.

Giữa cuộc cạnh tranh quyền lực của các nước lớn, ưu tiên của ASEAN luôn là duy trì sự cân bằng chiến lược, tránh phải chọn phe.

Trong một khảo sát do Viện nghiên cứu ISEAS-Yusof Ishak thực hiện, EU luôn là "hàng rào phòng ngừa rủi ro" được lựa chọn trước những bất ổn phát sinh từ sự cạnh tranh Mỹ-Trung.

Về phần mình, châu Âu cũng có sức hút rõ rệt. Khu vực này ủng hộ một trật tự thương mại đa phương dựa trên luật lệ, có danh tiếng về sự nhất quán, đáng tin cậy và nắm vai trò tiên phong trong phát triển kinh tế bền vững.

Đường phố ở Bangkok, Thái Lan. (Nguồn: THX/TTXVN)

Quan trọng hơn, sự tham gia sâu hơn của EU tại Đông Nam Á sẽ không chỉ mang lại lợi ích cho doanh nghiệp châu Âu mà còn thúc đẩy các ưu tiên của chính ASEAN, như tăng cường khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng, hỗ trợ kinh tế số và thực hiện các cam kết bền vững.

Tuy nhiên, cộng đồng doanh nghiệp lại cho rằng sự hiện diện của EU là chưa đủ. Gần 80% doanh nghiệp được hỏi cảm thấy bị lép vế so với các đối thủ từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và Australia - những quốc gia đã có Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) trên toàn ASEAN.

Tại sao một FTA liên khu vực lại cần thiết?

Công bằng mà nói, đã có những tiến bộ đáng kể ở cấp độ song phương giữa các nền kinh tế Đông Nam Á và EU. FTA EU-Indonesia vừa được hoàn tất vào ngày 23/9 sau gần một thập kỷ đàm phán, bổ sung vào các FTA đã có hiệu lực giữa khối này với Singapore và Việt Nam. Malaysia, Thái Lan và Philippines cũng đã nối lại đàm phán với EU.

Tuy nhiên, những nỗ lực này vẫn còn rời rạc.

Với một tập hợp các thỏa thuận song phương thay vì một thỏa thuận giữa hai khối, châu Âu có nguy cơ bị xem là một "đối tác hạng hai" - hữu ích, nhưng không phải là không thể thiếu.Do đó cần thúc đẩy FTA EU-ASEAN.

Một thỏa thuận như vậy sẽ mở ra cánh cửa tiếp cận toàn thị trường, cho phép các công ty châu Âu mở rộng quy mô hiệu quả hơn trên khắp Đông Nam Á.

Phía các công ty ASEAN cũng có thể khai thác một trong những thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới.

Một FTA liên khu vực cũng sẽ giảm bớt "ma sát" trong chuỗi cung ứng bằng cách hài hòa hóa các tiêu chuẩn pháp lý.

Không thể phủ nhận rằng những nỗ lực để đàm phán FTA EU-ASEAN trước đây đã vấp phải những trở ngại về khoảng cách phát triển giữa các quốc gia thành viên và sự khác biệt trong chế độ pháp lý.

Nhưng ASEAN ngày nay đã khác so với năm 2009, khi các cuộc đàm phán bị đình chỉ. Hội nhập tại khu vực này đã sâu sắc hơn và quá trình số hóa đang tăng tốc.

Đáng chú ý, ASEAN đã và đang đàm phán Hiệp định Khung Kinh tế số (DEFA) nhằm giúp khu vực đa dạng này tương thích hơn với các quy tắc và tiêu chuẩn chung.

Về phía châu Âu, những trở ngại trong chuỗi cung ứng và cuộc đua về dẫn đầu làn sóng tăng trưởng bền vững đã tạo ra những động lực mới, thúc đẩy EU vượt qua những rào cản trong quá khứ.

Tóm lại, các điều kiện hiện nay dường như thuận lợi hơn bao giờ hết cho một thỏa thuận lịch sử giữa hai khu vực kinh tế này./.

(TTXVN/Vietnam+)