Chuyên gia hàng đầu thế giới đưa ra 'lời khuyên' cải thiện vấn đề môi trường tại Việt Nam

PV: Thưa ông, biến đổi khí hậu đang là mối quan tâm lớn trên toàn cầu. Ông đánh giá như thế nào về tác động của biến đổi khí hậu đến môi trường, đặc biệt là tình trạng lũ lụt và các hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra ở Việt Nam gần đây?

Tiến sĩ Filippo Giorgi: Chúng ta cần hiểu rằng có sự khác biệt giữa dự báo và xây dựng kịch bản. Chúng ta không thể dự báo chính xác khi nào và ở đâu một sự kiện thời tiết cực đoan sẽ xảy ra. Tuy nhiên, dựa trên các kịch bản, chúng ta có thể đánh giá được loại sự kiện nào sẽ dữ dội hơn, gây hại nhiều hơn, hoặc xảy ra nhiều hơn ở một phần của đất nước này so với phần khác. Biến đổi khí hậu làm tăng nhiệt độ, khiến khí quyển giữ được nhiều hơi nước và năng lượng hơn. Điều này dẫn đến những cơn bão có cường độ lớn hơn, và chắc chắn sẽ tàn phá nhiều hơn. Dựa trên các kịch bản mô hình, có thể nói rằng chắc chắn sẽ có thêm nhiều trận lũ lụt nghiêm trọng nữa, và khi lũ lụt xảy ra thì tác động và thiệt hại sẽ rất lớn. Về chế độ gió mùa ở Đông Nam Á, nhìn chung, biến đổi khí hậu có thể làm gió mùa yếu đi, nhưng mặt khác nó lại gây ra nhiều mưa hơn, thậm chí là mưa cực đoan hơn.

Tiến sĩ Filippo Giorgi.

PV: Vậy làm thế nào để Việt Nam có thể áp dụng khoa học để chuẩn bị cho những thay đổi dài hạn này, khi mà dự báo thời tiết ngắn hạn chỉ chính xác trong khoảng 7 đến 10 ngày?

Tiến sĩ Filippo Giorgi: Đúng vậy, dự báo thời tiết chỉ đáng tin cậy trong khoảng 7 đến 10 ngày. Để chuẩn bị cho tương lai xa hơn, chúng ta phải sử dụng các kịch bản về khí hậu.

Việt Nam có thể sử dụng các mô hình khí tượng toàn cầu hay khu vực, ví dụ như mô hình khí tượng của Châu Âu. Tuy nhiên, dữ liệu đó phải được xử lý thêm một bước nữa tại Việt Nam. Các bạn phải lấy dữ liệu hoặc dự báo của họ để xử lý thông tin và áp dụng vào điều kiện địa phương của Việt Nam. Quá trình này được gọi là "downscale" (hạ cấp) mô hình toàn cầu xuống mô hình khu vực để có thông tin chính xác hơn về tác động cục bộ của các thay đổi quy mô lớn. Việt Nam đã và đang làm việc này, xây dựng kịch bản để xem vùng nào dễ bị lũ nhất hoặc vùng nào bị hạn hán.

PV: Ngoài vấn đề lũ lụt, khi ở Hà Nội, ông có nhận thấy vấn đề môi trường cấp bách nào khác cần được ưu tiên giải quyết không?

Tiến sĩ Filippo Giorgi: Tôi nghĩ rằng đối với Hà Nội, hai vấn đề chính cần ưu tiên là ô nhiễm không khí và nhiệt độ cực đoan. Trong những ngày ở Hà Nội, tôi nhận thấy có vấn đề ô nhiễm rất nghiêm trọng. Tôi quan sát thấy có sương mù, nhưng đó không phải là sương mù bình thường mà là sương mù do các chất gây ô nhiễm, làm cho bầu trời không thể nhìn thấy rõ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí là nguyên nhân gây tử vong thứ ba trên thế giới, với 6 đến 8 triệu người chết hàng năm do các vấn đề tim mạch hô hấp liên quan đến ô nhiễm. Vấn đề thứ hai là nhiệt độ cực đoan. Khi nhiệt độ tăng trên 35°C và kết hợp với độ ẩm cao (mà Hà Nội rất ẩm), cơ thể con người không thể tự làm mát, điều này buộc tim phải làm việc nhiều hơn và có thể gây ra bệnh tim.

Theo Tiến sĩ Filippo Giorgi, việc thay thế xe máy chạy xăng bằng xe điện là một giải pháp rất tốt để kiểm soát ô nhiễm.

PV: Để đối phó với những thách thức kép về ô nhiễm và tác động của biến đổi khí hậu, ông có những giải pháp và lời khuyên cụ thể nào dành cho Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung?

Tiến sĩ Filippo Giorgi: Về vấn đề ô nhiễm không khí tại Hà Nội, việc thay thế xe máy chạy xăng bằng xe điện là một giải pháp rất tốt để kiểm soát ô nhiễm. Xe máy cũ ở đây gây ô nhiễm còn nặng nề hơn cả xe ô tô chạy xăng. Động cơ xe điện cũng hiệu quả hơn nhiều, giúp tiết kiệm năng lượng. Tuy nhiên, Chính phủ cần có những ưu đãi hoặc chế độ hỗ trợ cho người dân để họ có thể chuyển đổi sang xe điện, bởi vì việc này cần một chi phí nhất định.

Đối với việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và kiểm soát ô nhiễm nói chung, các nước châu Âu khi đưa ra các biện pháp kiểm soát ô nhiễm đều phải cân nhắc tới vấn đề biến đổi khí hậu, bởi vì nó là một trong những yếu tố làm ô nhiễm không khí nặng lên (ví dụ, làm tăng nồng độ ozone và bụi mịn). Tôi cho rằng Việt Nam cũng nên có cách tiếp cận như vậy, chẳng hạn như đưa ra những quy định nghiêm ngặt hơn về việc sử dụng xe ô tô. Về việc giảm nhiệt độ trong thành phố (hiệu ứng đảo nhiệt đô thị), các bạn có thể sử dụng các biện pháp công nghệ để giảm thiểu tác động. Ví dụ, xây dựng công trình xanh hoặc lắp đặt tấm che trên đường phố để giảm ánh nắng mặt trời.

Tóm lại, công nghệ không thể thay đổi thời tiết, nhưng nó có thể giúp giảm thiểu các tác động tiêu cực. Các ưu tiên hàng đầu của Hà Nội là xử lý ô nhiễm không khí và đi kèm với việc giảm bớt nhiệt độ trong thành phố.

PV: Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này.

Phạm Huyền