Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan: Đây là 'thời điểm vàng' để thúc đẩy nội địa hóa cho ô tô Việt Nam

Nhà máy ô tô VinFast Hải Phòng - Ảnh Bình An.

PV: Thưa bà, vì sao tại thời điểm này Việt Nam cần đẩy mạnh tỷ lệ nội địa hóa ngành ô tô?

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan: Đây là giai đoạn Việt Nam cần hơn bao giờ hết phải phát triển ngành công nghiệp nội địa đặc biệt là ô tô. Sau 40 năm đổi mới, dù tốc độ tăng trưởng kinh tế khá cao, nhưng nội lực công nghiệp Việt Nam vẫn còn yếu, đặc biệt là trong lĩnh vực chế biến chế tạo, nơi hơn 50% thuộc về các nhà đầu tư nước ngoài.

Những biến động toàn cầu, đặc biệt là chính sách thuế của Hoa Kỳ, khiến Việt Nam phải tự chủ hơn để tránh rủi ro. Nếu chỉ dựa vào các nhà đầu tư nước ngoài, nguy cơ chuyển dịch sản xuất ra khỏi Việt Nam là rất lớn. Do đó, Việt Nam cần chứng minh năng lực bằng chính sản phẩm nội địa, đặc biệt trong ngành ô tô, nơi hàng nghìn linh kiện cần sản xuất trong nước.

Tôi cho là sức ép hiện nay về quan hệ kinh tế toàn cầu mà trong đó Việt Nam đã tham gia rất mạnh mẽ, thì đồng thời cũng tạo cơ hội cho Việt Nam để thay đổi lại mình và phát triển các ngành nội địa, tăng cường nội lực – những điều mà chúng ta đã nói nhiều năm nay nhưng chưa thực sự làm được gì nhiều. Muốn tăng cường nội lực thì phải phát triển các ngành sản xuất nội địa nhưng phát triển các ngành này lâu nay chưa được quan tâm thực sự đúng mức.

PV: Trong thời gian gần đây, việc các doanh nghiệp lớn triển khai các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phụ trợ có ý nghĩa ra sao?

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan: Lâu nay chúng ta cũng vẫn lo lắng về một số ngành công nghiệp của Việt Nam vẫn mang nặng gia công. Kể cả cho tiêu dùng nội địa cũng như cho xuất khẩu, chúng ta phải dùng rất nhiều sản phẩm của ngành công nghiệp phụ trợ bên ngoài. Chúng ta có chính sách về phát triển công nghiệp phụ trợ ban hành cách đây cũng phải đến 20-30 năm rồi nhưng gần như chưa làm được gì nhiều, kể cả với những ngành tương đối đơn giản hơn như dệt may, giày dép hay là làm đồ gỗ, phần nhập khẩu từ bên ngoài vẫn rất nhiều và điều đó thực sự là một điều đáng buồn cho tương lai phát triển của Việt Nam.

Phải đến khi Việt Nam có được những doanh nghiệp đủ lớn để dẫn dắt làm chủ của chuỗi, lúc bấy giờ các ngành công nghiệp phụ trợ mới phát triển được. Nếu không có người chủ thực sự của chuỗi mà là doanh nghiệp Việt Nam thì Việt Nam sẽ không làm được các ngành công nghiệp phụ trợ.

Tôi nói ô tô chẳng hạn, ngay từ đầu khi các nhà sản xuất ô tô vào Việt Nam đầu tư để làm lắp ráp ô tô như từ Toyota, Misubishi rồi một loạt các công ty của Nhật cũng như là của Mỹ như Ford hoặc là các công ty khác vào Việt Nam làm, họ dùng phụ trợ của họ thì theo cách phân công của họ, như Nhật phụ trợ làm ở Thái Lan, Việt Nam là nơi lắp ráp. Như vậy là Việt Nam không thể có được ngành công nghiệp phụ trợ ô tô phát triển khi còn để cho các doanh nghiệp nước ngoài dẫn dắt.

Đấy là một điều khách quan chứ không phải là do Việt Nam quá yếu kém về phụ trợ, thứ thiếu của chúng ta là người dẫn dắt.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan - Ảnh B.A.

PV: Những doanh nghiệp lớn của Việt Nam như VinFast đặt mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu và hợp tác dài hạn. Theo bà, cam kết này có đáng tin cậy không?

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan: Tôi tin rằng cam kết này là nghiêm túc, vì nếu không đạt chuẩn toàn cầu, những doanh nghiệp lớn như VinFast không thể tồn tại và phát triển được. Các doanh nghiệp phụ trợ cũng sẽ phải tuân thủ các tiêu chuẩn cao, vì ô tô là sản phẩm đòi hỏi sự đồng bộ tuyệt đối. Hơn nữa, yêu cầu về phát triển bền vững, xanh hóa sản xuất đang trở thành yếu tố bắt buộc trên toàn cầu, và VinFast cũng như các doanh nghiệp phụ trợ cần đáp ứng để tiếp tục cạnh tranh.

Nói thêm về sản phẩm ô tô, các bộ phận nhỏ của nó phải rất đồng bộ với nhau, phải rất khớp với nhau về chuẩn, không thể có cái tốt, có cái xấu mà cùng lắp vào để cho một cái xe chạy ổn định được. Hay chúng ta thấy thì ngay cả trên thế giới, thí dụ như các hãng ô tô lớn, thỉnh thoảng họ phải rút lại hàng nghìn hoặc hàng vạn sản phẩm vì lỗi của một cái khâu nào đó, một cái linh kiện nhỏ thôi, đó là cái không doanh nghiệp nào muốn như vậy. Cho nên, đương nhiên cả hệ thống phải cam kết làm với chất lượng cao, đạt chuẩn toàn cầu, mới có thể cạnh tranh toàn cầu.

Ngoài ra, yêu cầu xanh hiện nay là yêu cầu đương nhiên rồi, hiện cả thế giới như vậy, các doanh nghiệp của nhà mình cũng vậy. Trong mọi lĩnh vực khác nhau, các doanh nghiệp đều đang phải lo là đáp ứng yêu cầu xanh, bởi vì không xanh đơn giản là không bán hàng được. Tôi tin là khi có sự hợp tác tác với nhau sẽ lan tỏa được cam kết đó, giữa VinFast và các doanh nghiệp phụ trợ, vừa tạo cơ hội cho nhau, dạy bảo nhau làm và vừa hợp tác với nhau để đảm bảo các tiêu chuẩn.

PV: Theo bà, về phía các cơ quan quản lý cần có những chính sách hỗ trợ như thế nào để đồng hành cùng ngành công nghiệp ô tô nội địa?

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan: Như bạn đã thấy, Nhà nước đã và đang xây dựng những thể chế, chính sách mới để thúc đẩy các doanh nhân, doanh nghiệp trong nước phát triển. Hiện nay, nhà nước đang thiết kế các chính sách mới trên cơ sở là lắng nghe người dân và doanh nghiệp. Ngay cả những người đứng đầu Đảng, Chính phủ cũng tiếp xúc và lắng nghe doanh nghiệp rất nhiều.

Có thể thấy việc tiếp xúc với những người đứng đầu Đảng và Chính phủ thì sỗ lượng những thông tin khá hạn chế vì thời lượng cũng như không gian. Nhưng các doanh nghiệp vẫn có thể lên tiếng qua rất nhiều kênh như qua báo chí, truyền thông rồi qua các hiệp hội.. Các doanh nghiệp rất cần nghiên cứu thêm qua đó tiếp tục lên tiếng để giúp cho Chính phủ thiết kế được những chính sách tốt đi vào thực chất hơn nữa.

Bình An