Chuyên gia nói thẳng về bất cập quy hoạch đô thị

Hệ thống đô thị chưa có khả năng chống chịu tốt với thiên tai

Phát biểu tại Diễn đàn “Phát triển đô thị thông minh, bền vững và bao trùm năm 2025” chiều 5/11, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn cho biết, đây là thời điểm cả nước triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, mở ra giai đoạn đổi mới căn bản trong quản trị và phát triển đô thị, đồng thời đánh dấu 10 năm thực hiện Mục tiêu Phát triển bền vững số 11 về đô thị bền vững.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn.

Ông Văn cho biết, hệ thống đô thị Việt Nam thời gian qua đã phát huy vai trò động lực phát triển của nền kinh tế, đồng thời góp phần quan trọng vào chính trị, văn hóa, xã hội và môi trường. Tuy nhiên, quá trình đô thị hóa vẫn còn đối mặt nhiều thách thức như tốc độ tăng nhanh nhưng thiếu đồng bộ, áp lực về hạ tầng, nhà ở và môi trường, cùng tác động ngày càng rõ của biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh. Điều này đòi hỏi đặt ra là phải chuyển đổi mạnh sang mô hình phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo, công nghệ và dữ liệu số.

Ông Nguyễn Duy Hưng - Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương - khẳng định đô thị là không gian và động lực đặc biệt quan trọng của phát triển kinh tế - xã hội, đóng góp tỷ trọng lớn trong GDP quốc gia, là cực tăng trưởng và đầu mối kết nối vùng, cửa ngõ giao thương quốc tế.

Sau ba năm triển khai Nghị quyết 06, diện mạo đô thị Việt Nam đã có nhiều chuyển biến tích cực. Hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách được hoàn thiện; hạ tầng được cải thiện; chất lượng sống của người dân được nâng lên; nhiều khu đô thị mới được đầu tư đồng bộ, hiện đại; chương trình 1 triệu căn nhà ở xã hội đạt kết quả khả quan.

Ông Nguyễn Duy Hưng - Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương.

Tuy nhiên, ông Hưng cũng thẳng thắn chỉ ra, phát triển đô thị vẫn còn nhiều hạn chế: Quy hoạch chồng chéo, thiếu liên kết; hạ tầng chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa; tình trạng ùn tắc giao thông, ngập úng, ô nhiễm môi trường, thiếu không gian xanh và công trình công cộng diễn ra phổ biến, đặc biệt ở Hà Nội và TPHCM. Tình trạng “quy hoạch treo”, “dự án treo” gây lãng phí nguồn lực xã hội và ảnh hưởng đến đời sống người dân. Hệ thống đô thị chưa có khả năng chống chịu tốt với thiên tai, thời tiết cực đoan và biến đổi khí hậu - vấn đề càng nóng hơn khi miền Trung đang hứng chịu mưa bão và lũ lụt nghiêm trọng.

Ông Nguyễn Duy Hưng nhấn mạnh, phát triển đô thị thông minh, bền vững và bao trùm là yêu cầu tất yếu trong giai đoạn mới. Cần đổi mới tư duy quy hoạch, tăng cường quản trị hiện đại, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ và phát triển xanh để nâng cao chất lượng sống, bảo đảm an toàn cho cư dân và tạo nền tảng cho tăng trưởng bền vững.

Giải pháp nào cho đô thị tránh thiên tai và tắc đường?

Ông Nguyễn Duy Hưng cho biết thêm, phát triển đô thị Việt Nam đang bước vào giai đoạn mới với nhiều yêu cầu cấp thiết. Trước hết, cần xác định rõ vai trò chiến lược của phát triển đô thị bền vững không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn liên quan đến chính trị, văn hóa, an sinh và chất lượng sống của người dân. Đô thị phải được tổ chức theo mạng lưới đa trung tâm, gắn kết vùng, không giới hạn bởi địa giới hành chính, vừa hiện đại vừa mang bản sắc Việt Nam, hướng tới các mô hình đô thị thông minh, xanh, sinh thái, di sản và ứng phó biến đổi khí hậu.

Ông nhấn mạnh hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ đột phá: Cần rà soát, sửa đổi hệ thống pháp luật về quy hoạch, xây dựng, đất đai, phát triển hạ tầng và không gian đô thị (bao gồm không gian ngầm, tầm thấp, mặt nước, không gian xanh). Song song, phải đổi mớitư duy quy hoạch, ứng dụng công nghệ và dữ liệu số để bảo đảm tính tổng thể, hiệu quả và kết nối liên vùng.

Một trọng tâm khác là phát triển thị trường bất động sản lành mạnh, đẩy mạnh chương trình 1 triệu căn nhà ở xã hội, khắc phục tình trạng ngập úng, tắc đường, cải thiện hạ tầng giao thông và không gian công cộng. Các đô thị cần tăng khả năng chống chịu thiên tai, thích ứng khí hậu cực đoan, kiểm soát chặt không gian xây dựng, đầu tư hệ thống cảnh báo, dự báo số thời gian thực.

Toàn cảnh Diễn đàn “Phát triển đô thị thông minh, bền vững và bao trùm năm 2025".

Cuối cùng, ông Hưng đề nghị thúc đẩy kinh tế đô thị và chuyển đổi số, coi khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực then chốt để xây dựng đô thị thông minh, bền vững và bao trùm, lấy người dân làm trung tâm phát triển.

Ông Phạm Doãn Khánh - Phó Trưởng phòng Hợp tác quốc tế, Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường - đề xuất nhóm giải pháp như: Nâng cấp hệ thống thoát nước, tăng diện tích bề mặt thấm nước, quản lý chặt chẽ sử dụng đất, phát triển không gian xanh, tăng cường cảnh báo sớm và giáo dục cộng đồng để nâng cao năng lực ứng phó.

Ông Antonie Mougenot - chuyên gia phát triển đô thị, Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) - cho rằng, nhiều đô thị hiện được phát triển dựa trên dữ liệu khí hậu cũ, không còn phù hợp với mưa cực đoan và nước biển dâng.

AFD đề xuất bắt buộc mô phỏng thủy văn - thủy lực trong quy hoạch, cập nhật tiêu chuẩn xây dựng theo kịch bản khí hậu mới, lồng ghép quản lý đất - nước - hạ tầng và thiết lập nền tảng dữ liệu thống nhất giữa các bộ ngành. "Khả năng chống chịu bắt đầu từ quy hoạch và quy hoạch phải bắt đầu từ nhận diện rủi ro", ông Antonie Mougenot nhấn mạnh.

Ngọc Mai